|
20 kwietnia 2023 | Ostatnio zmodyfikowano 14 grudnia, 2024 o 16:27 | Czas na przeczytanie: 11 minut
Pozostałe Artykuły
Jakie przepisy regulują czas pracy kierowcy?
Czas pracy kierowców, którzy realizują transport wyłącznie na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, normują przepisy ustawy z dnia 16 kwietnia o czasie pracy kierowców. Warto przy tym wskazać, że regulacja ta odnosi się w równym stopniu do kierowców:
- zatrudnionych na podstawie stosunku pracy.
- wykonujących przewozy w ramach samozatrudnienia,
- niezatrudnionych przez pracodawcę, ale wykonujących przewozy na jego rzecz.
Kierowcy, którzy wykonują przewóz drogowy osób lub rzeczy pojazdami przeznaczonymi do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą albo takimi, których dopuszczalna masa całkowita wraz z przyczepą lub naczepą przekracza 3,5 tonu, podlegają również regulacjom unijnym:
- rozporządzeniu 561/2006 z dnia 15 marca 2006 r. wraz ze zmieniającym je rozporządzeniem 2020/1054 z dnia 15 lipca 2020 r. – jeżeli transport odbywa się na terytorium Wspólnoty Europejskiej, EOG lub Szwajcarii,
- umowie europejskiej dotyczącej pracy załóg pojazdów wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe (AETR) – jeżeli transport jest realizowany pomiędzy Wspólnotą Europejską, EOG lub Szwajcarią a państwem trzecim.
Kiedy mówimy o pracy kierowcy?
Warto podkreślić, że czas pracy kierowcy nie obejmuje jedynie czasu spędzonego na aktywnym prowadzeniu pojazdu. Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowcy pod pojęciem czasu pracy należy rozumieć „okres od rozpoczęcia do zakończenia pracy, która obejmuje wszystkie czynności związane z wykonywaniem przewozu drogowego”. W szczególności są to:
- załadowywanie, rozładowywanie oraz nadzór nad załadunkiem i wyładunkiem,
- nadzór oraz pomoc osobom wsiadającym i wysiadającym,
- czynności spedycyjne,
- obsługa codzienna pojazdów i przyczep,
- inne prace podejmowane w celu wykonania zadania służbowego lub zapewnienia bezpieczeństwa osób, pojazdu i rzeczy,
- niezbędne formalności administracyjne,
- utrzymanie pojazdu w czystości,
- obowiązkowa przerwa 15-minutowa (w przypadku 6-godzinnego lub dłuższego dnia pracy).
Ustawodawca zaliczył do czasu pracy kierowcy także ten okres, kiedy pozostaje on na stanowisku w gotowości do wykonania zadania. Dotyczy to przede wszystkim załadunków i rozładunków, których godziny rozpoczęcia i zakończenia nie da się określić.
Czasem pracy nie jest jednak:
- czas dyżuru, jeżeli podczas jego trwania kierowca nie wykonywał pracy,
- nieusprawiedliwione postoje w czasie prowadzenia pojazdu,
- dobowy, nieprzerwany odpoczynek,
- przerwy w pracy (w przypadku przyjęcia przerywanego czasu pracy).
Pracownik, który chce mieć pewność, że pracodawca prawidłowo rozlicza jego czas pracy, może skorzystać z pomocy kancelarii prawnej z doświadczeniem w zakresie prawa pracy. Prawnicy mogą przeanalizować umowę, regulaminy zakładowe oraz ewidencję czasu pracy i na tej podstawie określić, za które czynności i w jakiej wysokości należne jest wynagrodzenie.
Jak wygląda regulacja czasu pracy kierowcy?
Regulacja czasu pracy kierowcy wygląda nieco inaczej w prawie polskim i w rozporządzeniach unijnych. Jak powinien wyglądać harmonogram pracy kierowcy?
Przepisy krajowe
Pracodawca może wprowadzić w zakładzie pracy indywidualny rozkład czasu pracy, na potrzeby rozliczania czasu pracy oraz wynagrodzenia za ewentualne nadgodziny. Jeżeli tego nie zrobi, przyjmuje się, że doba oznacza kolejne 24 godziny, począwszy od rozpoczęcia pierwszej czynności zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
Ustawa o czasie pracy kierowców posługuje się także pojęciem dyżuru. To czas, kiedy kierowca pozostaje do dyspozycji pracodawcy poza ustalonymi godzinami pracy. Dyżur nie może zostać zaliczony na poczet dobowego nieprzerwanego odpoczynku, a za jego pełnienie przysługuje odbiór wolnego czasu lub w przypadku braku takiej możliwości, wynagrodzenie wynikające z osobistego zaszeregowania lub 60% bazowej kwoty.
Dobowy i tygodniowy czas pracy kierowcy
Zgodnie z art. 11 i 12 ustawy o czasie pracy kierowców, czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę w 5-dniowym tygodniu pracy i z zastrzeżeniem 4-miesięcznego okresu rozliczeniowego, a także 48 godzin w tygodniu z uwzględnieniem godzin nadliczbowych.
Strony mogą zadecydować o zwiększeniu limitu do 60 godzin w tygodniu, jeżeli zostanie zachowaniu średni limit w podanym okresie rozliczeniowym. Suma godzin pracy w roku kalendarzowym (razem z nadgodzinami z uwagi na szczególne potrzeby pracodawcy) nie może przekroczyć 260 godzin.
Jeżeli praca jest wykonywana w godzinach nocnych, dobowy czas pracy nie może przekroczyć 10 godzin. Jako porę nocną rozumie się okres 4 godzin między północą, a godziną 7:00 dnia następnego.
Kierowca może skorzystać z przerwy:
- nie krótszej niż 30 minut – jeżeli czas pracy wynosi 9 lub mniej godzin,
- nie krótszej niż 45 minut – jeżeli czas pracy wynosi więcej niż 9 godzin.
Przerwa wynikająca z długiego czasu pracy jest skracana o 15-minutowy okres odpoczynku, jakie pracodawca ma obowiązek wprowadzić w sytuacji, gdy czas pracy wynosi minimum 6 godzin.
W każdej dobie kierowcy przysługuje minimum 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku (i 35 godzin w skali tygodnia), który jest wykonany w pojeździe, jeżeli samochód stoi na postoju i jest wyposażony w miejsce do spania.
Zmiana systemu pracy przy przewozach drogowych
Poza podstawowym modelem czasu pracy pracodawca może wprowadzić w zakładzie także inne rozwiązania.
- Równoważny czas pracy
Pracodawca może postanowić, że zwykły tryb zliczania czasu pracy zostanie zamieniony na czas równoważny, w którym okresy 12-godzinnej pracy przeplatane są wolnym czasem w analogicznej długości lub dniami wolnymi od pracy w zupełności.
Równoważny czas pracy powinien być wprowadzony maksymalnie na 1 miesiąc, ale z uwagi na okoliczności (praca uzależniona od pory roku, niekorzystne warunki atmosferyczne), może być wydłużony do 4 miesięcy.
- Przerywany czas pracy
Czas pracy może być także zamieniony na przerywany, w którym w ciągu doby przypada jedna przerwa, trwająca nie dłużej niż 5 godzin (lub 6 godzin przy przewozach regularnych, jeżeli czas pracy nie przekracza 7 godzin).
W czasie przerwy kierowca może swobodnie dysponować swoim czasem, ale zachowuje prawo do połowy wynagrodzenia.
- Zadaniowy czas pracy
Ustawa o czasie pracy kierowców dopuszcza także możliwość wprowadzenia zadaniowego czasu pracy, jeżeli wynika to z charakteru działalności lub jej szczególnej organizacji.
Nadal jednak pracodawca musi przestrzegać norm dotyczących wypoczynku, przerw, a samo zadanie musi być możliwe do wykonania w bazowym czasie 8 godzin. Co więcej, w tym trybie rozkład czasu pracy w tym trybie ustala sam kierowca.
Systemy pracy inne niż podstawowy powinny być wprowadzone w układzie zbiorowym lub regulaminie albo obwieszczeniu. W szczególnych sytuacjach może być konieczne zawiadomienie inspektora pracy.
Co istotne, układy zbiorowe pracy mogą wprowadzać wyższe normy minimalne lub niższe normy maksymalne niż określone na mocy ustawy o czasie pracy kierowców.
Przekroczenie czasu pracy kierowców często bywa zarzewiem konfliktu, który przenosi się na salę sądową. Aby tego uniknąć, warto skonsultować treść układu zbiorowego lub regulaminu z kancelarią prawną, która doradzi odpowiednie rozwiązania, uwzględniające interesy pracodawcy oraz pracowników.
Przepisy unijne
Zasadnicza regulacja czasu pracy kierowców wykonujących przewozy na terenie Unii Europejskiej wynika z rozporządzenia 561/2006. Jakie są najważniejsze normy dotyczące czasu pracy kierowców realizujących przewóz osób lub towarów w obrębie Wspólnoty?
Czas pracy
Z unijnego rozporządzenia wynika, że pracodawca powinien organizować pracę przedsiębiorstwa transportowego w taki sposób, aby zapewnić kierowcom powrót do bazy, w której rozpoczyna się jego tygodniowy okres odpoczynku lub powrót do miejsca zamieszkania.
Pracodawca ma obowiązek prowadzenia dokumentacji czasu pracy kierowców, a także ponosi wszelkie koszty związane z zakwaterowaniem.
- Dzienny czas pracy kierowcy nie może przekroczyć 9 godzin z zastrzeżeniem, że nie częściej niż dwa razy w tygodniu pracodawca może wydłużyć go do 10 godzin.
- Tygodniowy czas pracy nie może przekroczyć 56 godzin, a w ciągu dwóch kolejnych tygodni, 90 godzin.
- Po okresie nieprzerwanej jazdy trwającej przynajmniej 4,5 godziny, kierowcy przysługuje prawo do przerwy o długości 45 minut (nie mniej niż 15 minut, jeżeli zostanie wygospodarowana również druga część przerwy trwająca 30 minut), chyba, że kierowca po zakończeniu pracy rozpoczyna czas odpoczynku.
Czas odpoczynku
Rozporządzenie przewiduje kilka różnych pojęć na określenie okresów między kolejnymi jazdami. Jak rozumieć poszczególne rodzaje odpoczynku zdefiniowane przez unijnego ustawodawcę?
- regularny dzienny okres odpoczynku – nieprzerwany odpoczynek trwający co najmniej 11 godzin (czas ten można podzielić na części trwające nie mniej niż 3 i 6 godzin),
- skrócony dzienny okres odpoczynku – nieprzerwany odpoczynek trwający co najmniej 9, ale krócej niż 11 godzin,
- regularny tygodniowy okres odpoczynku – odpoczynek trwający co najmniej 45 godzin,
- skrócony tygodniowy okres odpoczynku – odpoczynek trwający krócej niż 45, ale nie mniej niż 24 godziny.
Kierowca korzysta z dziennego i tygodniowego okresu odpoczynku. Dzienny okres odpoczynku powinien wynosić przynajmniej 11 godzin, a dwa tygodniowymi okresami odpoczynku mogą wystąpić nie więcej niż 3 skrócone dzienne odpoczynki.
Jeżeli przejazd jest wykonywany w godzinach między 22:00 a 6:00, pojazd musi posiadać wieloosobową załogę lub należy skrócić czas pracy do 3 godzin.
Zgodnie z ogólną zasadą, w ciągu kolejnych dwóch tygodni pracy kierowca wykorzystuje co najmniej:
- dwa regularne tygodniowe okresy odpoczynku albo
- jeden regularny tygodniowy okres odpoczynku oraz jeden skrócony okres odpoczynku trwający co najmniej 24 godziny.
Tygodniowy okres odpoczynku powinien rozpocząć się nie później niż od zakończenia sześciu 24-godzinnych okresów pracy, licząc od końca poprzedniego okresu odpoczynku. Jeżeli okres odpoczynku uległ skróceniu, pracownikowi należy się równoważny czas odpoczynku wykorzystywany razem z innym odpoczynkiem trwającym przynajmniej 9 godzin.
Zmiana przepisów unijnych
Należy zwrócić uwagę, że rozporządzenie 561/2006 zostało zmienione przez rozporządzenie 2020/1054 z dnia 15 lipca 2020 r. w ramach wprowadzenia tzw. pakietu mobilności. Czego dotyczą kluczowe zmiany?
- Odpoczynki trwające powyżej 45 godzin nie mogą odbywać się w kabinie pojazdu, ale muszą być realizowane w miejscu zapewniającym odpowiednią infrastrukturę noclegową i sanitarną.
- Każdy kierowca ma mieć możliwość powrotu do bazy przynajmniej raz na 4 tygodnie, gdzie będzie mógł odbyć odpoczynek wynoszący przynajmniej 45 godzin.
- Jeżeli kierowca wykorzystał dwa kolejne tygodniowe skrócone okresy odpoczynku, przedsiębiorca ma obowiązek umożliwić mu powrót do bazy przed rozpoczęciem regularnego tygodniowego okresu odpoczynku.
- Przedsiębiorstwo transportowe nie może wypłacać kierowcom zatrudnionym lub pozostającym w jego dyspozycji żadnych składników wynagrodzenia uzależnionych od przebytej odległości, szybkości dostawy lub ilości przewiezionego towaru, jeżeli zagrażałoby to bezpieczeństwu ruchu drogowego.
Inne modyfikacje przepisów dotyczą m.in.:
- rekompensaty za skrócony czas odpoczynku,
- możliwości wydłużenia czasu pracy,
- konieczności aktualizacji urządzeń rejestrujących czas pracy kierowcy; najpóźniej do 2025 roku wszystkie pojazdy ciężarowe muszą przejść wymianę tachografów na nowe, które będą rejestrowały wszystkie dane niezbędne z uwagi na obowiązujące przepisy.
Kara za przekroczenie czasu pracy kierowcy
Przekraczanie czasu pracy kierowców międzynarodowych nadal stanowi plagę, z którą walczy krajowy ustawodawca. Jakich kar można się spodziewać w przypadku naruszenia warunków pracy kierowców. W przepisach dokonuje się rozróżnienia na kierowców zatrudnionych w oparciu o umowę o pracę oraz na innej podstawie prawnej.
Umowa o pracę
W stosunku do kierowców zatrudnionych w oparciu o umowę o pracę zastosowanie znajdą zasady przewidziane w kodeksie pracy.
Zgodnie z art. 281 §1 pkt. 5 kodeksu pracy za naruszenie o czasie pracy pracodawcy lub osobie działającej w jego imieniu grozi kara grzywny w wysokości od 1 tysiąca do 30 tysięcy złotych. Jeżeli pracownik figuruje w Krajowym Rejestrze Zadłużonych, kwota sankcji wzrasta do przedziału od 1500 do 45 tysięcy złotych.
Warto wskazać, że przepisy nie wprowadzają gradacji ciężaru uchybienia. Okoliczności każdorazowo będą oceniane przez sąd pracy.
Należy także pamiętać o sankcji karnej za uporczywe naruszenia praw pracowniczych. Stosownie do art. 218 §1a kodeksu karnego, złośliwe lub uporczywe naruszenia prawa pracownika, które wynika ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego podlega karze grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 2.
Oczywiście przepis ten może być wykorzystany, gdy pracodawca regularnie i celowo doprowadza do takiego podziału zadań między kierowców, że powoduje to naruszenie prawa obowiązującego w zakresie czasu pracy.
Inna forma współpracy
W przypadku kierowców działających na innej podstawie niż umowa o pracę zastosowanie znajdzie sankcja przewidziana w załącznikach do ustawy o transporcie drogowym. W tym przypadku wysokość kary jest ściśle związana ze stopniem przekroczenia czasu pracy.
Im uchybienie będzie większe, tym kara będzie wyższa, dlatego zarówno pracodawca, jak i pracownik powinni dobrze znać normy czasu pracy. Należy jednak zwrócić uwagę, że karze nie podlegają niewielkie rozbieżności czasowe, które nie przekraczają 15 minut. Z jakimi sankcjami powinien liczyć się przedsiębiorca transportowy?
- wydłużenie czasu pracy ponad ustawową normę – od 50 do 550 zł i więcej,
- przekroczenie dopuszczalnego tygodniowego czasu pracy – od 150 do 700 zł i więcej,
- skrócenie okresu odpoczynku – od 100 do 550 zł,
- przekroczenie maksymalnego czasu prowadzenia pojazdu bez przerwy – od 100 do 350 zł i więcej,
- przekroczenie dopuszczalnego wymiaru czasu pracy w porze nocnej – od 50 zł do 100 zł i więcej,
- przesunięcie czasu odpoczynku – od 150 do 400 zł i więcej,
- nieprowadzenie ewidencji czasu pracy – 1000 zł za każdego kierowcę,
- fałszowanie ewidencji czasu pracy lub odmowa udostępnienia jej kontrolerom – 8000 zł.
Rozbudowany system przepisów, który normuje warunki i czas pracy kierowców, a także progresywny system kar stworzony przez ustawodawcę nie ułatwiają znalezienia optymalnego rozwiązania. W wielu sytuacjach ustalenie dopuszczalnego wymiaru wykonywania pracy przez kierowcę, a także właściwej kary w przypadku jej naruszenia nie będzie proste.
Nieważne czy jesteś kierowcą, który żąda nałożenia na przedsiębiorcę transportowego sankcji, czy może właścicielem firmy spedycyjnej, który chce ułożyć grafik przejazdów pracowników zgodnie z przepisami prawa. Pomoc profesjonalistów sprawi, że Twój interes będzie należycie zabezpieczony.
Zaufali nam:
