Kamila Wasilewska
|
2 maja 2022 | Ostatnio zmodyfikowano 18 grudnia, 2023 o 12:34 | Czas na przeczytanie: 4 minut

Wybuch konfliktu rosyjsko-ukraińskiego 24 lutego 2022 roku w centralnej i wschodniej ukrainie, wywiera mocny wpływ na handel międzynarodowy i relacje biznesowe. Dla wielu firm wiąże się to z kryzysem, czego przyczyną są takie czynniki, jak: osłabienie łańcuchów logistycznych, wzrost cen surowców i paliw, oraz odcięcie od wschodnich dostawców. Jak prezentuje się sytuacja gospodarcza w Polsce w obliczu wojny toczonej na terytorium tranzytowym? Czy można jakoś uchronić się przed wynikającymi z tego problemami, w szczególności w transportach do i z Europy?

Kamila Wasilewska
RADCA PRAWNY
Specjalizacja: Prawo finansowe i FinTech, AML, sprawy sporne i sądowe, prawo...
Więcej artykułów tego autora

Branże dotknięte skutkami konfliktu rosyjsko-ukraińskiego

Najbardziej dotkliwe skutki konfliktu za wschodnią granicą odczuwają branże transportowa i budowlana. Mimo to zgodnie z danymi Eurostatu (a co potwierdzają też zachodnie media oraz te należące do Stanów Zjednoczonych) Polska jest odbiorcą również wielu innych dóbr, w tym: towarów przemysłowych sklasyfikowanych według surowca (około 30% importu), surowców niejadalnych z wyjątkiem paliw (niemal 23% importu), żywności i żywych zwierząt (ponad 13% importu), oraz olejów, tłuszczów i wosków zwierzęcych oraz roślinnych (więcej niż 10% importu).

Przedsiębiorcy z Polski sprowadzają też maszyny, chemikalia, urządzenia i sprzęt transportowy. W wyniku konfliktu na terytorium tranzytowym tracą więc też inne gałęzie gospodarki, gdyż niemożliwe jest utrzymanie dotychczasowych stosunków gospodarczych. Dokładają się do tego też problemy na granicy polsko białoruskiej.

Jednym ze sprawdzonych sposobów na uniknięcie dużych strat jest powołanie się na klauzulę nadzwyczajnej zmiany stosunków, która uznawana jest powszechnie przez społeczność międzynarodową. Popiera ją także Unia Europejska.

Klauzula nadzwyczajnej zmiany stosunków

Zgodnie z przepisami polskiego prawa cywilnego, istnieje możliwość zastosowania klauzuli rebus sic stantibus, zwanej klauzulą nadzwyczajnej zmiany stosunków. To instytucja będąca wyjątkiem od powszechnie znanej reguły, która zakłada, że raz zawartych umów należy dotrzymywać.

Opis tej klauzuli znajdziemy w art. 357 [1] k.c. Według tego przepisu każda ze stron umowy może powołać się na nadzwyczajną zmianę stosunków, której nie można było przewidzieć w chwili zawierania umowy przez każdego z kontrahentów, a spełnienie świadczenia:

  • byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami np. natury gospodarczej, logistycznej, czy technicznej (w tym przypadku ze względu na ograniczenia w transporcie na Białoruś czy do Rosji),

  • groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, przy czym pojęcie straty należy rozumieć bardzo szeroko: jako porównanie całokształtu sytuacji przed i po zdarzeniu, a nie jedynie prostą kalkulację zysków i strat.

Aby zastosować taką klauzulę, między brakiem możliwości predykcji, a stratą lub trudnościami gospodarczymi musi występować związek przyczynowo-skutkowy, łączący obie kwestie. Trzeba przy tym podkreślić, że strona nie musi oczekiwać na rzeczywiste wystąpienie straty biznesowej. Wystarczy, że racjonalnie oceni sytuację np. na podstawie raportów ekonomicznych, co pozwoli mu na przewidzenie owej straty.

Zgodnie z polskimi przepisami cywilnymi i o bezpieczeństwie zbiorowym i orzecznictwem, przesłanki uzasadniające skorzystanie z wyłomu w zasadzie pacta sunt servanda to m.in.:

  • konflikt zbrojny,

  • globalna epidemia,

  • zmiana stawek podatku,

  • zamknięcie granic dla importu,

  • kataklizm naturalny.

Dostatecznie istotne zdarzenie obejmuje więc takie okoliczności, które są powszechne i niezależne od stron. Jednocześnie w umowie nie można zawrzeć zamkniętego katalogu sytuacji, które upoważniają do zastosowania takiej klauzuli. Istotą tego rozwiązania jest właśnie stworzenie czegoś w rodzaju „wentyla bezpieczeństwa” w razie wystąpienia niemożliwej do przewidzenia sytuacji.

Na koniec należy wspomnieć, że nadzwyczajna zmiana stosunków nie jest równoznaczna z obiektywnym brakiem możliwości spełnienia świadczenia. W drugim przypadku dochodzi do wygaśnięcia świadczenia bez możliwości żądania jego zmiany.

Jakie mogą być żądania stron w ramach klauzuli rebus sic stantibus?

Gdy jedna ze stron chce zastosować klauzulę nadzwyczajnej zmiany stosunków, może dokonać tego na drodze sądowej. W tym celu musi wytoczyć powództwo, w którym żąda zmiany umowy w wyniku:

  • oznaczenia innego sposobu wykonania zobowiązania,

  • zmiany wysokości świadczenia,

  • rozwiązania umowy.

Jeśli sąd zadecyduje o rozwiązaniu umowy, powinien jednocześnie orzec o wzajemnym rozliczeniu stron. Oprócz tego, sąd musi kierować się zarówno interesem obu stron, jak i zasadami współżycia społecznego, biorąc przy tym pod uwagę powszechność występujących okoliczności.

Czy zawsze można skorzystać z klauzuli nadzwyczajnej zmiany stosunków?

Klauzulę nadzwyczajnej zmiany stosunków można zastosować do każdej umowy – zarówno do tych zawieranych przez przedsiębiorców, jak i z udziałem konsumentów. Mimo to nie zawsze można się na nią powoływać.

Jeżeli w umowie znajduje się zapis, według którego strony przyjmują na siebie wszystkie postaci ryzyka wynikające z umowy (lub inny o zbliżonym brzmieniu), powołanie się na rebus sic stantibus nie będzie możliwe. Bez znaczenia jest to, czy doszło do spełnienia przesłanek, które mogłyby uzasadniać powództwo o zmianę czy rozwiązanie kontraktu. Przedsiębiorca nie może wówczas uniknąć konsekwencji, które są następstwem niewykonania zobowiązania, czyli np. poniesienia kar umownych.

Co zrobić, gdy ze względu na zamknięcie granic Twoja firma nie jest w stanie realizować swoich zobowiązań? Skontaktuj się z kancelarią prawną, która przeanalizuje Twoje kontrakty handlowe i określi, czy można powołać się na klauzulę rebus sic stantibus lub wykonać inne ruchy w celu ochrony Twoich interesów.

MAM PYTANIA | JESTEM ZAINTERESOWANY / A OFERTĄ

Zaufali nam:

Spis treści

    Imię i nazwisko
    Email lub telefon kontaktowy
    Twoja wiadomość
    Dane podane w formularzu będą przetwarzane przez Kancelarię Prawną RPMS z siedzibą w Poznaniu, w celu realizacji zgłoszenia oraz według zasad zawartych w Polityce Prywatności.

    Pozostałe Artykuły

    Zakaz konkurencji w umowach transportowych
    26 kwietnia 2024
    Zakaz konkurencji w umowach transportowych

    Czy wprowadzenie zakazu konkurencji do umowy jest dopuszczalne? Klauzule lub umowy przewidujące zakaz prowadzenia działalności...

    Więcej
    Analiza przedwdrożeniowa – aspekty formalne i praktyczne
    25 kwietnia 2024
    Analiza przedwdrożeniowa – aspekty formalne i praktyczne

    Na czym polega analiza przedwdrożeniowa? Analiza przedwdrożeniowa jest zespołem czynności, polegających na ustaleniu wymagań przedsiębiorstwa...

    Więcej
    E-sport na tle obowiązującego prawa
    24 kwietnia 2024
    E-sport na tle obowiązującego prawa

    Czy sport elektroniczny jest de facto sportem? Nazwa e-sport jest skrótem od sformułowania sport elektroniczny....

    Więcej
    Wpływ postępowań restrukturyzacyjnych na toczące się postępowania sądowe i egzekucyjne
    23 kwietnia 2024
    Wpływ postępowań restrukturyzacyjnych na toczące się postępowania sądowe i egzekucyjne

    Jakie są zasady windykacji w przypadku niewypłacalności dłużnika? Zazwyczaj wierzyciel dowiaduje się o niewypłacalności dłużnika...

    Więcej
    E – voting w spółkach
    22 kwietnia 2024
    E – voting w spółkach

    Czym jest e – voting? Kodeks spółek handlowych nie posługuje się wprost pojęciem e –...

    Więcej
    Czym jest wrogie przejęcie i jak bronić się przed hostile takeover?
    19 kwietnia 2024
    Czym jest wrogie przejęcie i jak bronić się przed hostile takeover?

    Na czym polega wrogie przejęcie? Pojęcie przejęcia jest używane w prawie handlowym na określenie procesu...

    Więcej
    Wprowadzanie produktów na inne rynki UE a BDO, czyli międzynarodowy e-commerce i opakowania (na przykładzie Włoch i Niemiec)
    18 kwietnia 2024
    Wprowadzanie produktów na inne rynki UE a BDO, czyli międzynarodowy e-commerce i opakowania (na przykładzie Włoch i Niemiec)

    Systemy zbliżone do BDO Podobne regulacje nie są jedynie domeną Polski – wynikają one z...

    Więcej
    Praca na kilka „etatów” na B2B w IT
    18 kwietnia 2024
    Praca na kilka „etatów” na B2B w IT

    Czym charakteryzuje się praca w IT w modelu B2B? Według doniesień płynących z dużych korporacji...

    Więcej
    Odpowiedzialność za przeciążenie pojazdu w transporcie. Kto ją ponosi?
    17 kwietnia 2024
    Odpowiedzialność za przeciążenie pojazdu w transporcie. Kto ją ponosi?

    Gdzie została uregulowana odpowiedzialność za przeciążenie pojazdu transportowego? Przeładowanie ciężarówek zdarza się zarówno w transporcie...

    Więcej
    Czy komornik może zająć wierzytelność z umowy zlecenia?
    16 kwietnia 2024
    Czy komornik może zająć wierzytelność z umowy zlecenia?

    Czy umowa zlecenie pomaga „ukryć się” przed komornikiem? Wbrew temu, co może się wydawać, umowa...

    Więcej
    Co musi się znaleźć na metce odzieżowej?
    15 kwietnia 2024
    Co musi się znaleźć na metce odzieżowej?

    Na kim ciąży obowiązek “metkowania” odzieży? Metka odzieżowa jest podstawowym źródłem informacji o odzieży, którą...

    Więcej
    Obowiązki informacyjne spółek giełdowych
    12 kwietnia 2024
    Obowiązki informacyjne spółek giełdowych

    Dlaczego wypełnianie obowiązków informacyjnych przez spółki publiczne jest tak istotne? Warto zdawać sobie sprawę, że...

    Więcej
    Umowa na stworzenie systemu ERP
    11 kwietnia 2024
    Umowa na stworzenie systemu ERP

    Kiedy warto wdrożyć oprogramowanie ERP w firmie? Na wdrożenie ERP zazwyczaj decydują się firmy, które...

    Więcej
    Wykorzystanie AI w technologii blockchain i smart contracts. Co warto wiedzieć?
    10 kwietnia 2024
    Wykorzystanie AI w technologii blockchain i smart contracts. Co warto wiedzieć?

    Jak działają smart contracts? Inteligentne kontrakty wykorzystują kod źródłowy do automatycznego wyegzekwowania określonych praw lub...

    Więcej
    Likwidacja spółki – podstawowe informacje
    9 kwietnia 2024
    Likwidacja spółki – podstawowe informacje

    Na czym polega likwidacja spółki? Likwidacja spółki zmierza do zakończenia bieżącej działalności gospodarczej i wykreślenie...

    Więcej
    Deepfake w świetle AI Act
    9 kwietnia 2024
    Deepfake w świetle AI Act

    Czym jest deepfake? Mianem deepfake’a określa się manipulację obrazu, dźwięku albo obrazu i dźwięku powstałą...

    Więcej
    AI ACT – najważniejsze informacje
    8 kwietnia 2024
    AI ACT – najważniejsze informacje

    Gdzie wykorzystywana jest sztuczna inteligencja? Choć sztuczna inteligencja (ang. Artificial Intelligence, AI) może kojarzyć się...

    Więcej
    Usługi chmurowe: IaaS vs PaaS vs SaaS vs XaaS
    8 kwietnia 2024
    Usługi chmurowe: IaaS vs PaaS vs SaaS vs XaaS

    Kto i dlaczego korzysta z usług chmurowych? Usługi wykorzystujące chmury obliczeniowe pozwalają na dostęp do...

    Więcej
    Umowa wdrożeniowa na algorytm AI
    7 kwietnia 2024
    Umowa wdrożeniowa na algorytm AI

    Jaki model aplikacji projektuje dostawca? Na wstępie należy zaznaczyć, że umowy wdrożeniowe mają charakter kontraktów...

    Więcej
    Usługa inicjowania płatności (PISP)
    5 kwietnia 2024
    Usługa inicjowania płatności (PISP)

    Usługa inicjowania płatności Payment Initiation Service polega na zainicjowaniu przez podmiot uprawniony do świadczenia tej...

    Więcej
    Jak założyć fundację?
    4 kwietnia 2024
    Jak założyć fundację?

    Założenie fundacji – korzyści Korzyści finansowe Fundacja ma możliwość finansowania działań poprzez różnego rodzaju dotacje,...

    Więcej
    Umowa B2B (samozatrudnienie) a umowa o pracę – na co uważać?
    3 kwietnia 2024
    Umowa B2B (samozatrudnienie) a umowa o pracę – na co uważać?

    Dlaczego strony decydują się na B2B? Samozatrudnienie może okazać się wygodną formą współpracy dla obu...

    Więcej
    Odpowiedzialność podatkowa członków zarządu
    2 kwietnia 2024
    Odpowiedzialność podatkowa członków zarządu

    Pozycja członków zarządu a przepisy ordynacji podatkowej Już na wstępie należy zauważyć, że pozycja członków...

    Więcej
    Ile kosztuje upadłość spółki z o.o.?
    29 marca 2024
    Ile kosztuje upadłość spółki z o.o.?

    Kiedy spółka musi zgłosić wniosek o upadłość? W pierwszej kolejności warto przypomnieć, kiedy zarząd spółki...

    Więcej
    Zakładanie oddziału firmy zagranicznej w Polsce
    28 marca 2024
    Zakładanie oddziału firmy zagranicznej w Polsce

    Oddział a przedstawicielstwo - różnice Oba te sposoby pozwalają bowiem, przynajmniej w pewnym zakresie, rozszerzyć...

    Więcej
    Procedury KYC (Know Your Customer) w działalności instytucji obowiązanych w rozumieniu AML
    27 marca 2024
    Procedury KYC (Know Your Customer) w działalności instytucji obowiązanych w rozumieniu AML

    Czym są procedury KYC i jak wiążą się z AML? Procedury KYC to szereg czynności...

    Więcej
    Objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego komplementariuszy spółki komandytowo – akcyjnej w 2023 r.
    26 marca 2024
    Objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego komplementariuszy spółki komandytowo – akcyjnej w 2023 r.

    Nowelizacja ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych jest aktem prawa normującym...

    Więcej
    Optymalizacja podatkowa w 2024 roku, czyli jak obniżyć podatki?
    25 marca 2024
    Optymalizacja podatkowa w 2024 roku, czyli jak obniżyć podatki?

    Na czym polega optymalizacja podatkowa? Prowadzenie każdej działalności gospodarczej, niezależnie od jej formy i rodzaju,...

    Więcej
    Umowa o dzieło zawierana przez członka zarządu
    25 marca 2024
    Umowa o dzieło zawierana przez członka zarządu

    Na czym polega umowa o dzieło? Umowa o dzieło to kontrakt cywilnoprawny uregulowany w art....

    Więcej
    Przekształcenie działalności a założenie nowej spółki
    22 marca 2024
    Przekształcenie działalności a założenie nowej spółki

    Przekształcenie działalności czy założenie nowej – zalety i wady Punktem wyjścia dla rozważań jest art....

    Więcej


    Dodaj komentarz

    Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *