Przeładunek towaru bez zgody i jego konsekwencje

Kancelaria prawna RPMS → Aktualności prawne ⚖️ → Transport i spedycja (TSL) → Przeładunek towaru bez zgody i jego konsekwencje

Antonina Schneider

17 maja 2023 | Ostatnio zmodyfikowano 15 grudnia, 2023 o 13:49 | Czas na przeczytanie: 7 minut

Konwencja CMR, czyli Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów z 19 stycznia 1956 r. chroni spedytorów oraz klientów przed nieuczciwymi praktykami. Umowa CMR ma znaczenie dla bezpieczeństwa przewozu i terminowości. Stronami umowy jest przewoźnik oraz nadawca.

List przewozowy natomiast uważa się za dokument tradycyjnie wystawiany przy przewozach. Tworzy się go w trzech egzemplarzach, podpisanych przez nadawcę i przewoźnika, jeden z nich dostarcza się odbiorcy. Oprócz obowiązkowych elementów, takich jak data wystawienia, nazwiska i adresy powinien konkretyzować rodzaj i ilość towarów. Może także opcjonalnie zawierać ustalenia takie jak zakaz przeładunku. Co w wypadku, gdy przewoźnik złamie ten zakaz?

Antonina Schneider

RADCA PRAWNY

Specjalizacja: Obsługa korporacyjna spółek. Procesy windykacyjne, sprawy sporne i sądowe. Prawo...

Więcej artykułów tego autora

Zakaz przeładunku w liście przewozowym

Zasadą jest dopuszczalność przeładunku towaru. Strony mogą jednak – zważywszy na to, że przeładunek zwiększa ryzyko związane z przewozem – postanowić o jego zakazie (to jest wykonać określenie kary umownej przez zapłatę określonej sumy). Ujawnienie tej okoliczności w liście przewozowym ułatwia sytuację dowodową nadawcy, jak również rozciąga zakaz przeładunku na przewoźników sukcesywnych. Złamanie takiego zakazu, będzie się oczywiście generować zapłatę kary umownej.

Dopuszczalność przeładunku za zgodą

Czasem na skutek przeszkód w przewozie nie da się uniknąć sytuacji, w których przeładunek jest konieczny. Dotyczy to sytuacji, gdy istnieją trudności z dotrzymaniem terminu przewozu, zastosowaniem określonego transportu. Pomimo takich przeszkód przewoźnik powinien wykonywać umowę zgodnie z jej warunkami. Dopiero gdy mimo podjęcia starannych działań wykonanie umowy na jej warunkach nie jest możliwe, zachodzi przeszkoda. Ma to miejsce przykładowo na skutek wypadku, którego konsekwencją jest konieczność przeładunku.

Wówczas jeśli strony uzgodniły jego zakaz, przewoźnik musi uzyskać na taką czynność zgodę w trybie art. 14 ust. 1 CMR. Jest zobowiązany zażądać instrukcji od osoby uprawnionej do rozporządzania towarem. Uprawnienie do rozporządzania towarem przysługuje w pierwszym rzędzie nadawcy. To on jest stroną umowy przewozu i on razem z przewoźnikiem określa jej pierwotną treść. Prawo takie od momentu rozpoczęcia przewozu może także uzyskać odbiorca. Dotyczy to sytuacji, w której zastrzeżenie takie zostanie poczynione przez nadawcę w liście przewozowym. Aby odbiorca mógł skutecznie wykonywać to prawo, niezbędne jest jednak przekazanie mu pierwszego egzemplarza listu przewozowego.

Przewoźnik powinien wystąpić z żądaniem tak szybko, jak to tylko możliwe. Powinien również poinformować osobę uprawnioną o wszelkich okolicznościach, które mogą być istotne przy podejmowaniu decyzji co do rodzaju instrukcji, które należy wydać. Jeśli przewoźnik nie zdoła uzyskać w dostatecznie krótkim czasie instrukcji, może samodzielnie zadecydować o zmianie sposobu wykonania umowy, a tym samym – o nieplanowanym przeładunku. Może do dotyczyć sytuacji, gdy kontakt z osobą uprawnioną jest niemożliwy lub znacznie utrudniony, gdy osoba uprawniona nie chce lub nie potrafi wydać instrukcji, bądź istnieje wątpliwość co do tego, kto jest osobą uprawnioną. Ocena braku możliwość uzyskania instrukcji w dostatecznie krótkim czasie powinna być dokonywana w poszczególnym wypadku, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności. Sprawę zakończył wyrok sądu apelacyjnego z 10 lutego 1981 r. OGH rozpatrywał sytuację, w której przewoźnik w trakcie przewozu towaru stwierdził, iż nie jest możliwe pokonanie ostatniego odcinka trasy promem ze względu na zbyt dużą masę pojazdu. Po bezskutecznych próbach skontaktowania się nadawcą trwających sześć godzin przewoźnik podjął decyzję o przeładunku towaru i wysłaniu go łodzią. Sąd uznał, że środki podjęte przez przewoźnika były właściwe, i zasądził od nadawcy zwrot poniesionych wydatków oraz tych z tytułu kary umownej.

Odpowiedzialność za naruszenie zakazu

Przewoźnik ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą, jeżeli po wystąpieniu przeszkód nie zwróci się do osoby uprawnionej o udzielenie mu instrukcji i dokona przeładunku, jak również, gdy nie podejmie samodzielnych kroków, wówczas gdy kontakt jest utrudniony. Ponadto ponosi odpowiedzialność za niewykonanie instrukcji oraz wykonanie takiej, która pochodzi od osoby nieuprawnionej.

Należy wówczas stosować ogólne zasady odpowiedzialności odszkodowawczej (w tym naprawienie szkody wynikłej z działania lub zaniechania) za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy (art. 471 i n. k.c.) lub przewidzianą w umowie karę umowną.

Przyjmuje się, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy, nawet jeśli nie powoduje szkód majątkowych — naraża drugą stronę na dodatkowy wysiłek i poważne niedogodności, a więc spełnia znamiona czynu niedozwolonego. Odpowiedzialność kontraktowa dłużnika (w tym przypadku przewoźnika, który złamał warunki umowy, dokonując przeładunku), jest rodzajem roszczenia odszkodowawczego (lub zobowiązania niepieniężnego). W takim wypadku domniemuje się winę przewoźnika. Odszkodowanie za nienależyte wykonanie umowy (względnie kara umowna w transporcie drogowym) jest świadczeniem mającym powetować szkodę spowodowaną niewłaściwym działaniem lub zaniechaniem przewoźnika — ma na celu wyrównanie uszczerbku wywołanego nieprawidłowym zachowaniem kontrahenta w oparciu o wysokość poniesionej szkody, a nie wymuszenie na nim wykonania zgodnie z treścią umowy.

Wierzyciel (dłużnik zobowiązany) jest zwolniony z obowiązku wykazywania okoliczności objętych domniemaniem prawnym. Przewoźnik może zwolnić się z odpowiedzialności za szkodę, jeśli przeprowadzi dowód przeciwny, wykazując, że uchybienie zobowiązania nastąpiło z powodu okoliczności, za które odpowiedzialności nie ponosi, bądź że przy wykonywaniu zobowiązania dołożył należytej staranności, a więc nie doprowadził do złamania umowy w sposób zawiniony (przeciwnie do twierdzeń stwierdzonych nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym).

Wyrządzenie szkód podczas złamania zakazu

Jeżeli w wyniku naruszenia zakazu przeładunku dojdzie do szkody w towarze lub opóźnienia, wówczas przewoźnik musi liczyć się z większymi konsekwencjami — odpowiada dodatkowo za wyrządzenie szkód na podstawie uregulowań Konwencji CMR. Odszkodowanie winno być ustalone na podstawie wartości giełdowej oraz rynkowej towaru.

Osobą uprawnioną do dochodzenia roszczeń z tytułu szkód (między innymi przez ustalenie sumy wierzytelności drugiej strony lub wskazanie kryteriów pozwalających na jej określenie)zaistniałych bezpośrednio w towarze jest nadawca lub odbiorca, w zależności od tego, który z nich uprawniony jest do rozporządzania towarem. Szkoda może wystąpić w dwóch postaciach – strat, które poszkodowany poniósł oraz korzyści, które poszkodowany mógł osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Przewoźnik odpowiada za całkowite lub częściowe zaginięcie towaru, lub za jego uszkodzenie, które nastąpi w czasie między przyjęciem towaru a jego wydaniem, a także za opóźnienie dostawy.

O całkowitym zaginięciu można mówić, gdy po upływie terminu przewozu przewoźnik nie może wydać w miejscu przeznaczenia lub postawić do dyspozycji odbiorcy żadnego elementu z przyjętej przesyłki. Częściowe natomiast zachodzi, gdy w momencie wydania towaru istnieje brak polegający na zmniejszeniu się wagi, miary lub liczby sztuk w porównaniu do stanu istniejącego przy przyjęciu do przewozu. Uszkodzenie definiuje się, jako zmiany jakościowe prowadzące do obniżenia wartości handlowej lub użytkowej towaru (np. pobicie czy zniszczenie produktów).

Istotne jest jedynie to, aby wykazać, że szkoda powstała w czasie przewozu. Przewoźnik ponosi zatem odpowiedzialność za stan towaru, także wówczas, gdy przyczyna szkody nie zostanie wyjaśniona.

Przewoźnik nie ponosi winy za szkodę w momencie, gdy dokonał należytej staranności tj. szkoda powstała na skutek okoliczności, których przewoźnik nie mógł uniknąć i których następstwom nie mógł zapobiec. Nie poniesie więc odpowiedzialności za zaginięcie towaru, w momencie, gdy dokonuje przeładunku na przeznaczonej do tego stacji, a będzie miał tam miejsce napad dokonany przez uzbrojonych napastników. Odpowie wówczas jedynie za złamanie warunków umowy związane z zakazem przeładunku. Ciężar dowodu we wszystkich tych sytuacjach spoczywa na przewoźniku.

Z drugiej strony warto zaznaczyć, że przewoźnik nie odpowiada za zniszczenie towarów spowodowane ich naturalną właściwością, czy nieodpowiednim opakowaniem.

Reasumując – nie warto łamać zakazu przeładunku, bowiem można odpowiedzieć za złamanie umowy oraz za wyrządzenie szkód. Kiedy przeładunek jest konieczny, warto dotrzymać wyżej wymienionych wymogów formalnych, aby uniknąć negatywnych konsekwencji.

MAM PYTANIA | JESTEM ZAINTERESOWANY / A OFERTĄ

Zaufali nam:

Spis treści

Pozostałe Artykuły

26 kwietnia 2024

Zakaz konkurencji w umowach transportowych

Czy wprowadzenie zakazu konkurencji do umowy jest dopuszczalne? Klauzule lub umowy przewidujące zakaz prowadzenia działalności...

Więcej

25 kwietnia 2024

Analiza przedwdrożeniowa – aspekty formalne i praktyczne

Na czym polega analiza przedwdrożeniowa? Analiza przedwdrożeniowa jest zespołem czynności, polegających na ustaleniu wymagań przedsiębiorstwa...

Więcej

24 kwietnia 2024

E-sport na tle obowiązującego prawa

Czy sport elektroniczny jest de facto sportem? Nazwa e-sport jest skrótem od sformułowania sport elektroniczny....

Więcej

23 kwietnia 2024

Wpływ postępowań restrukturyzacyjnych na toczące się postępowania sądowe i egzekucyjne

Jakie są zasady windykacji w przypadku niewypłacalności dłużnika? Zazwyczaj wierzyciel dowiaduje się o niewypłacalności dłużnika...

Więcej

22 kwietnia 2024

E – voting w spółkach

Czym jest e – voting? Kodeks spółek handlowych nie posługuje się wprost pojęciem e –...

Więcej

19 kwietnia 2024

Czym jest wrogie przejęcie i jak bronić się przed hostile takeover?

Na czym polega wrogie przejęcie? Pojęcie przejęcia jest używane w prawie handlowym na określenie procesu...

Więcej

18 kwietnia 2024

Wprowadzanie produktów na inne rynki UE a BDO, czyli międzynarodowy e-commerce i opakowania (na przykładzie Włoch i Niemiec)

Systemy zbliżone do BDO Podobne regulacje nie są jedynie domeną Polski – wynikają one z...

Więcej

18 kwietnia 2024

Praca na kilka „etatów” na B2B w IT

Czym charakteryzuje się praca w IT w modelu B2B? Według doniesień płynących z dużych korporacji...

Więcej

17 kwietnia 2024

Odpowiedzialność za przeciążenie pojazdu w transporcie. Kto ją ponosi?

Gdzie została uregulowana odpowiedzialność za przeciążenie pojazdu transportowego? Przeładowanie ciężarówek zdarza się zarówno w transporcie...

Więcej

16 kwietnia 2024

Czy komornik może zająć wierzytelność z umowy zlecenia?

Czy umowa zlecenie pomaga „ukryć się” przed komornikiem? Wbrew temu, co może się wydawać, umowa...

Więcej

15 kwietnia 2024

Co musi się znaleźć na metce odzieżowej?

Na kim ciąży obowiązek “metkowania” odzieży? Metka odzieżowa jest podstawowym źródłem informacji o odzieży, którą...

Więcej

12 kwietnia 2024

Obowiązki informacyjne spółek giełdowych

Dlaczego wypełnianie obowiązków informacyjnych przez spółki publiczne jest tak istotne? Warto zdawać sobie sprawę, że...

Więcej

11 kwietnia 2024

Umowa na stworzenie systemu ERP

Kiedy warto wdrożyć oprogramowanie ERP w firmie? Na wdrożenie ERP zazwyczaj decydują się firmy, które...

Więcej

10 kwietnia 2024

Wykorzystanie AI w technologii blockchain i smart contracts. Co warto wiedzieć?

Jak działają smart contracts? Inteligentne kontrakty wykorzystują kod źródłowy do automatycznego wyegzekwowania określonych praw lub...

Więcej

9 kwietnia 2024

Likwidacja spółki – podstawowe informacje

Na czym polega likwidacja spółki? Likwidacja spółki zmierza do zakończenia bieżącej działalności gospodarczej i wykreślenie...

Więcej

9 kwietnia 2024

Deepfake w świetle AI Act

Czym jest deepfake? Mianem deepfake’a określa się manipulację obrazu, dźwięku albo obrazu i dźwięku powstałą...

Więcej

8 kwietnia 2024

AI ACT – najważniejsze informacje

Gdzie wykorzystywana jest sztuczna inteligencja? Choć sztuczna inteligencja (ang. Artificial Intelligence, AI) może kojarzyć się...

Więcej

8 kwietnia 2024

Usługi chmurowe: IaaS vs PaaS vs SaaS vs XaaS

Kto i dlaczego korzysta z usług chmurowych? Usługi wykorzystujące chmury obliczeniowe pozwalają na dostęp do...

Więcej

7 kwietnia 2024

Umowa wdrożeniowa na algorytm AI

Jaki model aplikacji projektuje dostawca? Na wstępie należy zaznaczyć, że umowy wdrożeniowe mają charakter kontraktów...

Więcej

5 kwietnia 2024

Usługa inicjowania płatności (PISP)

Usługa inicjowania płatności Payment Initiation Service polega na zainicjowaniu przez podmiot uprawniony do świadczenia tej...

Więcej

4 kwietnia 2024

Jak założyć fundację?

Założenie fundacji – korzyści Korzyści finansowe Fundacja ma możliwość finansowania działań poprzez różnego rodzaju dotacje,...

Więcej

3 kwietnia 2024

Umowa B2B (samozatrudnienie) a umowa o pracę – na co uważać?

Dlaczego strony decydują się na B2B? Samozatrudnienie może okazać się wygodną formą współpracy dla obu...

Więcej

2 kwietnia 2024

Odpowiedzialność podatkowa członków zarządu

Pozycja członków zarządu a przepisy ordynacji podatkowej Już na wstępie należy zauważyć, że pozycja członków...

Więcej

29 marca 2024

Ile kosztuje upadłość spółki z o.o.?

Kiedy spółka musi zgłosić wniosek o upadłość? W pierwszej kolejności warto przypomnieć, kiedy zarząd spółki...

Więcej

28 marca 2024

Zakładanie oddziału firmy zagranicznej w Polsce

Oddział a przedstawicielstwo - różnice Oba te sposoby pozwalają bowiem, przynajmniej w pewnym zakresie, rozszerzyć...

Więcej

27 marca 2024

Procedury KYC (Know Your Customer) w działalności instytucji obowiązanych w rozumieniu AML

Czym są procedury KYC i jak wiążą się z AML? Procedury KYC to szereg czynności...

Więcej

26 marca 2024

Objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego komplementariuszy spółki komandytowo – akcyjnej w 2023 r.

Nowelizacja ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych jest aktem prawa normującym...

Więcej

25 marca 2024

Optymalizacja podatkowa w 2024 roku, czyli jak obniżyć podatki?

Na czym polega optymalizacja podatkowa? Prowadzenie każdej działalności gospodarczej, niezależnie od jej formy i rodzaju,...

Więcej

25 marca 2024

Umowa o dzieło zawierana przez członka zarządu

Na czym polega umowa o dzieło? Umowa o dzieło to kontrakt cywilnoprawny uregulowany w art....

Więcej

22 marca 2024

Przekształcenie działalności a założenie nowej spółki

Przekształcenie działalności czy założenie nowej – zalety i wady Punktem wyjścia dla rozważań jest art....

Więcej

Dodaj komentarz