|
29 grudnia 2023 | Ostatnio zmodyfikowano 3 października, 2024 o 16:39 | Czas na przeczytanie: 8 minut
Pozostałe Artykuły
Pozew zbiorowy (grupowy) – rys historyczny
Postępowanie grupowe zostało uregulowane ustawą z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, która weszła w życie w dniu 19 lipca 2010 roku. Warto nadmienić, że jedną z przyczyn uregulowania postępowania grupowego była tragedia w Katowicach (w 2006 roku, kiedy to zawaliła się hala targowa) i późniejsze występowanie z roszczeniami przez osoby poszkodowane (do sądów wpłynęło wtedy około stu spraw dotyczących odszkodowań).
Jednak dopiero na przełomie 2013 i 2014 roku pojawiły się pierwsze pozwy grupowe przeciwko ubezpieczycielom, kiedy to ujawniono nieprawidłowości dotyczące ubezpieczeń na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym.
W kolejnych latach większość pozwów grupowych w Polsce była notorycznie odrzucana. Według orzecznictwa jedną z przyczyn odmowy wszczęcia postępowania był brak możliwości istnienia grupy potrzebnej do wniesienia pozwu. Sądy uznawały również, że skoro w wypadku roszczeń wynikających z deliktu pojawia się szkoda, to postępowanie powinno być indywidualne.
Przełomem w postępowaniach grupowych było Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2015 roku, sygn. akt I CSK 533/14, według którego „Jedną z tych przesłanek, przewidzianą w art. 1 ust. 1, jest dochodzenie roszczenia jednego rodzaju, opartego na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. W przepisie tym ustawodawca użył pojęcia „roszczenie” w znaczeniu procesowym, a więc jako dochodzenia zasądzenia świadczenia bądź ustalenia istnienia stosunku prawnego lub prawa albo ukształtowania stosunku prawnego lub prawa.” Mając na względzie powyższe, dopuszczono możliwość wszczęcia postępowanie grupowe również tam, gdzie ma dojść do ustalenia prawa, np. ustalenia odpowiedzialności pozwanego. Postanowienie SN było również kluczowe dla wspomnianej wyżej tragedii budowlanej w Katowicach.
Charakterystyka postępowania zbiorowego (grupowego)
Założeniem ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym jest możliwość rozstrzygnięcia podobnych spraw różnych podmiotów w jednym postępowaniu. Mimo że ustawa wprowadziła wiele nowych pojęć, to postępowanie grupowe opiera się na zasadach postępowania cywilnego.
Podmioty uprawnione do wniesienia pozwu zbiorowego
Postępowanie grupowe jest dopuszczalne wtedy, gdy co najmniej 10 osób dochodzi roszczeń jednego rodzaju, opartych na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Podmioty należące do tej grupy powinna cechować określona więź o charakterze podmiotowym i przedmiotowym, której oceny dokonuje sąd.
- Więź podmiotowa pojawia się w momencie, w którym osoby zostały poszkodowane wskutek jednego zachowania sprawcy.
- Więź przedmiotowa jest więzią związaną z rodzajem naruszenia. Oznacza to, że roszczenie musi być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.
Należy zwrócić uwagę na to, że powództwo zbiorowe wytacza reprezentant grupy. Reprezentant prowadzi postępowanie we własnym imieniu, na rzecz członków grupy.
Kto może być reprezentantem?
- Wybrany członek grupy.
- Powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów.
- Rzecznik Finansowy w przypadkach przewidzianych w ustawie.
Kolejną cechą postępowania grupowego jest przymus adwokacko-radcowski, którego nie stosuje się, gdy reprezentant jest adwokatem/radcą prawnym lub Rzecznikiem Finansowym.
Wymagania formalne pozwu zbiorowego
W doktrynie uważa się, że pozew zbiorowy jest pismem procesowym kwalifikowanym, ze względu na to, że powinien spełniać ogólne wymagania pisma procesowego oraz pozwu, uregulowane w kodeksie postępowania cywilnego (kolejno art. 126 i n. k.p.c; 187 k.p.c) oraz szczególne warunki stawiane pismu procesowemu w postępowaniu grupowym.
Do szczególnych warunków, zawartych w art. 6 ust. 1 u.d.r.p.g zalicza się:
- wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym,
- wskazanie podstaw uzasadniających członkostwo w grupie (podgrupie),
- określenie wysokości roszczenia dla każdego z członków grupy (podgrupy),
- wskazanie sposobu powiadamiania osób mogących przystąpić do postępowania grupowego,
- oświadczenie powoda o tym, że działa on w charakterze reprezentanta grupy,
- wskazanie okoliczności, o których mowa w art. 1 ust. 1 u.d.r.p.g., a w przypadku roszczeń pieniężnych także dokonanie ujednolicenia wysokości roszczeń członków grupy lub podgrupy,
- w sprawach o ustalenie odpowiedzialności pozwanego także wskazanie roszczeń pieniężnych, które będą dochodzone na podstawie prejudykatu (art. 6 ust. 1a u.d.r.p.g).
Oprócz powyższych warunków do pozwu zbiorowego należy dołączyć oświadczenia członków grupy o przystąpieniu do grupy i wyrażeniu zgody co do reprezentanta oraz umowa reprezentanta grupy z pełnomocnikiem określająca sposób wynagrodzenia pełnomocnika.
Ogłoszenie o wszczęciu postępowania zbiorowego (grupowego)
Jedną z istotnych różnic w postępowaniu grupowym jest co do zasady konieczność ogłoszenia o wszczęciu danego postępowania. Następuje to dopiero po uprawomocnieniu się postanowienia sądu o rozpoznaniu sprawy. Celem upublicznienia jest przekazanie komunikatu osobom potencjalnie zainteresowanym wzięciem udziału w postępowaniu.
Ogłoszenie powinno zawierać:
- Wymienienie sądu, przed którym toczy się postępowanie grupowe;
- oznaczenie stron postępowania oraz oznaczenie przedmiotu sprawy;
- informacje o możliwości przystąpienia do grupy przez osoby, których roszczenia mogą być objęte powództwem grupowym poprzez złożenie reprezentantowi grupy, w oznaczonym terminie, nie krótszym niż jeden, a nie dłuższym niż trzy miesiące od daty ogłoszenia, pisemnego oświadczenia o przystąpieniu do grupy;
- zasady wynagrodzenia pełnomocnika;
- wzmiankę o wiążącym skutku wyroku wobec członków grupy.
Ogłoszenie należy zamieścić w sposób odpowiedni dla danej sprawy, w szczególności w Biuletynie Informacji Publicznej właściwego sądu, na stronach internetowych stron, lub ich pełnomocników lub w prasie o zasięgu ogólnokrajowym, lub lokalnym.
Należy pamiętać, że przystąpienie do grupy po upływie terminu wyznaczonego przez sąd jest niedopuszczalne.
Wady i zalety pozwu zbiorowego
Ze względu na liczne pozwy w sprawach frankowych zwiększyło się zainteresowanie pozwem grupowym. Jednak nim podejmie się pierwsze kroki, należy przeanalizować zarówno korzyści pozwu grupowego, jak i jego wady.
Postępowanie grupowe odgrywa istotną rolę na dochodzenie niewielkich kwot, których dochodzenie w indywidualnym procesie byłoby nieopłacalne. Postępowanie to ułatwia dochodzenie roszczeń od Skarbu Państwa, co nieraz jest przyczyną rezygnacji z indywidualnego rozpatrzenia sprawy. Istotną zaletą jest również prowadzenie sprawy przez profesjonalnych pełnomocników – powodowie nie są zobowiązani do bezpośredniego udziału, oprócz stawienia się na przesłuchanie w charakterze strony.
Wiele osób uznaje wysokość opłaty sądowej od pozwu za zaletę tej instytucji. Warto jednak pamiętać o tym, że w postępowaniu grupowym wyłączona jest możliwość zwolnienia od kosztów sądowych. Pozwany może również wystąpić z żądaniem złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu. Należy wziąć pod uwagę także wynagrodzenie pełnomocnika (Zgodnie z art. 5 „Umowa regulująca wynagrodzenie pełnomocnika może określać wynagrodzenie w stosunku do kwoty zasądzonej na rzecz powoda, nie więcej niż 20% tej kwoty.”)
Wadą postępowania grupowego jest na pewno jego czas trwania. Formalne badanie pozwu jest procesem długotrwałym, dlatego osobom zainteresowanym sprawnym dochodzeniem roszczenia zalecane jest powództwo indywidualne. Oceniając zasadność postępowania grupowego, uwzględnia się również możliwość wyprowadzenia majątku przez dłużnika.
Warto również wziąć pod uwagę dodatkowe warunki, jakie musi spełnić pozew oraz wymóg ujednolicenia roszczeń.
Należy również wziąć pod uwagę, że ustawodawca nie określił górnej granicy liczby członków grupy, co może utrudniać współpracę w ramach tejże grupy. Zazwyczaj, tak jak początkowo liczba osób jest niewielka, tak obserwuje się znaczący wzrost osób zainteresowanych postępowaniem. Zgodnie z art. 15 u.d.r.p.g pozwany może podnieść zarzuty co do członkostwa określonych osób w grupie lub w podgrupach.
Doktryna zwraca również uwagę na problem równowagi stron w postępowaniu grupowym. Według licznych prawników postępowanie to faworyzuje stronę pozwaną, nakładając większe wymagania wobec strony powodowej (m.in. konieczność wniesienia kaucji).
Pytania i odpowiedzi
Sądem właściwym do rozpatrzenia sprawy jest sąd okręgowy. Ustalając właściwość miejscową sądu, należy odwołać się do przepisów kodeksu postępowania cywilnego tj. art. 27-36 k.p.c.
Pozew grupowy, zgodnie z art. 1 pkt 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym może dotyczyć następujących spraw: roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, z tytułu czynów niedozwolonych, odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania umownego, lub z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, a w odniesieniu do roszczeń o ochronę konsumentów także w innych sprawach. Dodatkowo zgodnie z art. 1 pkt. 2a oraz 2b, postępowanie grupowe może dotyczyć roszczeń wynikających z uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, w tym roszczeń przysługujących najbliższym członkom rodziny poszkodowanego, zmarłego wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia.
Opłata sądowa uiszczana w momencie wniesienia pozwu wynosi, zgodnie z art. 13d ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005 r. wynosi połowę opłaty ustalonej zgodnie z art. 13, art. 13a i art. 13b, jednak nie mniej niż 100 złotych i nie więcej niż 200 000 złotych.
Zaufali nam:
