Możliwość wypłacania pieniędzy ze spółki komandytowej

Zgodnie z art. 123 § 1 Kodeksu spółek handlowych, komandytariusz uczestniczy w zysku spółki proporcjonalnie do jego wkładu rzeczywiście wniesionego do spółki, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Należy zwrócić zatem uwagę, że na podstawie tego przepisu prawo do udziału w zysku przysługuje tylko komandytariuszowi. Przepisy dotyczące stricte spółki komandytowej nie regulują natomiast prawa do zysku komplementariuszy. W tym zakresie zastosowanie znajdą ponownie przepisy dotyczące spółki jawnej. Poszukując podstawy prawnej do wypłaty zysku komplementariuszowi, należy odwołać się do przepisu z art. 51 Kodeksu spółek handlowych.

Należy nadto w tym miejscu zaznaczyć, że oba powyżej wskazane przepisy, mają charakter dyspozytywny. Oznacza to, że prawo do zysku, zarówno komandytariuszy, jak i komplementariuszy, może zostać uregulowane inaczej poprzez umowę spółki. Nie można ich jednak całkowicie wyłączyć, gdyż byłoby to sprzeczne z naturą spółki jako podmiotu powołanego w celu prowadzenia działalności gospodarczej. Wyjątkiem jest sytuacja, w której wszyscy wspólnicy zostają pozbawieni prawa do zysku w całości lub w części w drodze decyzji wspólników o przekazaniu wygenerowanego zysku na inne cele, na przykład na inwestycję.

W praktyce wspólnicy często decydują się na odrębne tj. pozakodeksowe uregulowanie tej materii w drodze umowy. Jednym z najczęściej stosowanych rozwiązań jest określenie procentowego udziału wspólnika – bez względu na to czy jest on komandytariuszem, czy komplementariuszem – w zysku spółki. Zdarza się także, że wspólnicy w umowie spółki zawierają tylko zapisy, które pozwalają na ustalenie podziału zysku w drodze uchwały wspólników. Takie rozwiązanie, chociaż na pozór kontrowersyjne, pozwala dokonać podziału zysku adekwatnie do kondycji spółki i bieżących okoliczności. Wspólnicy mogą także ustalić, że zysk dzielony jest między wspólników po równo, z pominięciem ich podziału na komplementariuszy i komandytariuszy. Innym rozwiązaniem – stosowanym jednak stosunkowo najrzadziej – jest określenie udziału w zysku przez wskazanie konkretnej kwoty należnej danemu wspólnikowi w przypadku wystąpienia zysku w spółce.

Wypłata zysku dla komandytariusza

Prawo komandytariusza do udziału w zysku jest jednym z jego praw korporacyjnych. Komandytariusz uczestniczy w zysku netto spółki (w tzw. czystym zysku, pozostałym po opłaceniu zobowiązań i podatków) w sposób proporcjonalny do wniesionego wkładu. Słowem kluczem jest w tym przypadku słowo: „wniesionego”. Może się bowiem zdarzyć sytuacja, w której komandytariusz w umowie spółki zadeklaruje określony wkład, by następnie wnieść go tylko w części. W takim przypadku, zgodnie z brzmieniem art. 123 § 1 KSH – o ile w umowie spółki nie postanowiono inaczej – przypadnie mu tylko taki udział w zysku, który będzie odzwierciedlał faktycznie wniesiony przez niego wkład. Mało tego, zgodnie z § 2 tego samego przepisu, zysk przypadający komandytariuszowi za dany rok obrotowy jest przeznaczany w pierwszej kolejności na uzupełnienie jego wkładu rzeczywiście wniesionego do wartości umówionego wkładu. Oznacza to, że jeżeli komandytariusz nie pokrył jeszcze w całości umówionego wkładu, spółka będzie mogła zaliczyć należy mu zysk a conto wkładu. Przepis ten ma charakter bezwzględnie obowiązujący.

Jeżeli wspólnicy nie zdecydują się na odrębne uregulowanie tej materii w drodze umowy, zastosowanie znajdują postanowienia kodeksu. Wówczas z praktyki wynika, że w pierwszej kolejności należy obliczyć, jaki zysk procentowo przypada poszczególnym komandytariuszom. W jaki sposób to zrobić? Na tej płaszczyźnie trwa spór w doktrynie. Najczęściej podzielanym poglądem, wyrażonym w licznych komentarzach m.in. w Komentarzu pod redakcją Zbigniewa Jary (Kodeks spółek handlowych. Komentarz. red. Zbigniew Jara, rok: 2023), jest pogląd zgodnie z którym „obliczenie udziałów komplementariuszy powinno nastąpić poprzez podzielenie całego zysku przez sumę ilości komplementariuszy oraz ułamków odpowiadających stosunkowi rzeczywistych wkładów komandytariuszy do wkładów umówionych. Iloraz tak wyliczony stanowiłby udział w zysku komplementariusza. Udział komandytariusza wymagałby jeszcze przemnożenia udziału komplementariusza poprzez ułamek odpowiadający stosunkowi rzeczywistych wkładów komandytariuszy do wkładów umówionych”.

Wypłata zysku dla komplementariusza

Art. 51 KSH reguluje trzy podstawowe zasady związane z udziałem komplementariusza w zysku spółki. Po pierwsze stanowi, że każdy wspólnik (komplementariusz) ma prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczy w stratach w tym samym stosunku bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Po drugie, określony w umowie spółki udział wspólnika w zysku odnosi się, w razie wątpliwości, także do jego udziału w stratach. I po trzecie, umowa spółki może zwolnić wspólnika od udziału w stratach. Należy jednak nadmienić, że także przepis z art. 51 KSH nie zawiera uregulowań obligatoryjnych – jeżeli wspólnicy postanowią odmiennie uregulować zasady udziały w zyskach i stratach, mogą zrobić to umową spółki.

W obu przypadkach – zarówno wypłacając zysk komandytariuszom, jak i komplementariuszom – należy pamiętać że po ich stronie wygeneruje się przychód, który podlega opodatkowaniu. Właściwie w przypadku zysku w spółkach komandytowych jest on opodatkowany dwukrotnie. W pierwszej kolejności podatek od zysku płaci spółka. W dalszej kolejności, po wypłacie zysku wspólnikom, obowiązek podatkowy powstaje po ich stronie. W zależności od tego, czy są to osoby fizyczne czy prawne, będą one opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych lub podatkiem dochodowym od osób prawnych. Komplementariusz jednak – pod określonymi warunkami – może dokonać odliczenia podatku zapłaconego przez spółkę komandytową.

Przede wszystkim, aby możliwa była wypłata zysku spółka musi osiągnąć nadwyżkę aktywów nad pasywami. Każdy wspólnik ma prawo żądać wypłacenia zysku z końcem roku obrotowego. Aby tak się stało, wspólnicy co do zasady powinni podjąć uchwałę w przedmiocie tego, czy dzielą zysk między siebie (a jeśli nie uregulowali tego w umowie – to w jaki sposób to robią), czy też przekazują zysk na inne cele. Wypłata zysku następuje co do zasady raz do roku – po zakończeniu roku obrotowego. W trakcie roku obrotowego spółka może wypłacać wspólnikom tylko zaliczki na poczet zysku, o czym poniżej.

Zaliczka na poczet zysku

Na jakich zasadach odbywa się wypłata zaliczki? Przede wszystkim, aby istniała taka możliwość, wspólnicy muszą ją uregulować w umowie spółki. Dzieje się tak dlatego, że ustawodawca nie uregulował kwestii wypłaty zaliczek na poczet zysku w spółkach osobowych. Należy jednak zauważyć, że nie oznacza to, iż takie działanie jest zabronione. W takim przypadku, w umowie spółki należy określić zasady takiej wypłaty oraz wysokość zaliczki. W następstwie wprowadzenia do umowy takiego rozwiązania, wspólnicy będą mogli podjąć uchwałę o wypłacie zaliczki pod warunkiem, że spółka prognozuje zysk na koniec roku obrotowego i w danym momencie posiada środki wystarczające na wypłatę. Warto zaznaczyć, że zaliczka na poczet zysku jest prawem wspólnika. Oznacza to, że może on ją pobrać, a może też nie skorzystać z takiej możliwości.

Wypłata zaliczek na poczet zysku w spółce komandytowej zarówno na rzecz komplementariuszy, jak i komandytariuszy podlega opodatkowaniu na takich samych zasadach jak wypłata zysku.

Wynagrodzenie za prowadzenie spraw spółki

Art 46 KSH, znajdujący co do zasady zastosowanie także względem spółek komandytowych, zawiera generalną regułę, zgodnie z którą za prowadzenie spraw spółki wspólnik nie otrzymuje wynagrodzenia. Nie jest to jednak przepis bezwzględnie obowiązujący – umowa spółki może przyznać wspólnikom wynagrodzenie. „Może to być w szczególności wynagrodzenie miesięczne, prowizyjne, polegające na udziale w zyskach, czy też w końcu polegające na zwrocie poniesionych wydatków przy wykonywaniu czynności prowadzenia spraw (zwrot kosztu hotelu, benzyny, posiłków itp.)” (A. Kidyba [w:] M. Dumkiewicz, A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 1-300 Kodeksu spółek handlowych, LEX/el. 2023, art. 46). Wysokość tego wynagrodzenia wspólnicy mogą ustalić w drodze uchwały.

W spółce komandytowej za prowadzenie jej spraw odpowiada komplementariusz. Komandytariusz, na mocy ustawy, nie ma natomiast ani prawa ani obowiązku prowadzenia spraw spółki. Na wzór omówionych już wcześniej przepisów, można jednak nadać mu takie uprawnienia w drodze umowy spółki. Jeżeli ma on otrzymać za to wynagrodzenie – niezbędne jest ujęcie także tego zapisu w umowie.

Jeżeli wspólnicy prowadzą sprawy spółki i otrzymują z tego tytułu wynagrodzenie, jest to przychód podlegający opodatkowaniu. Jeżeli wspólnik ten jest osobą fizyczną, przychód ten traktowany będzie jako przychód z innych źródeł na podstawie ustawy o PIT, jeżeli osobą prawną – na podstawie ustawy o CIT. Wynagrodzenie dla komandytariusza nie będzie jednak kosztem uzyskania przychodu dla spółki.

W tym miejscu może pojawić się wątpliwość, jakie rozwiązanie jest tak naprawdę korzystniejsze dla wspólnika spółki komandytowej: udział w zysku, czy wynagrodzenie za prowadzenie spraw spółki?

Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, iż wynagrodzenie za prowadzenie spraw spółki może być wypłacane cyklicznie – w ciągu roku obrotowego, czego nie można powiedzieć o zysku. Po drugie, zgodnie z nowelizacją przepisów podatkowych z lipca 2022 roku, obciążenie podatkowe z tytułu wynagrodzenia za prowadzenie spraw spółki jest co do zasady niższe niż z tytułu wypłaty zysku.

Ostatnim omawianym źródłem, z którego wspólnik spółki komandytowej może czerpać środki, jest umowa zawarta między nim a spółką. Przepisy bowiem nie zabraniają wspólnikom zawierania umów cywilnoprawnych. Może to być umowa najmu lokalu będącego własnością wspólnika, dokonywanego na rzecz spółki lub umowa zlecenia na wykonanie na rzecz spółki określonych prac przez jej wspólnika. Co do umów cywilnoprawnych należy pamiętać przede wszystkim o kwestii reprezentacji. Do reprezentacji spółki komandytowej uprawnieni są bowiem z mocy prawa wszyscy komplementariusze, natomiast komandytariusze mogą reprezentować spółkę komandytową jedynie na podstawie pełnomocnictwa, w tym także jako prokurent.

Rozważając kwestie możliwości zawarcia umów między wspólnikami a spółką komandytową, nasuwa się zapewne pytanie o to, czy możliwe jest zawarcie umowy o pracę między spółką a jej wspólnikami. Odpowiedź na to pytanie jest co do zasady twierdząca. W przypadku komplementariuszy prowadzących sprawy spółki należy jednak zadbać, aby przedmiotem umowy nie były czynności związane de facto z prowadzeniem spraw spółki i jej reprezentacją – tym bowiem komplementariusz powinien zajmować się z samego faktu bycia komplementariuszem. W przypadku komandytariusza zaś, umowa o pracę nie może stanowić próby obejścia prawa i nadania mu uprawnień do reprezentowania spółki. Przedmiotem takiej umowy mogą być tylko i wyłącznie czynności niezwiązane z prowadzeniem spraw spółki lub jej reprezentacją.