Likwidacja spółki akcyjnej

Wśród przyczyn prowadzących do rozwiązania spółki akcyjnej wyróżnić możemy zarówno te uwzględnione w kodeksie spółek handlowych, jak i w aktach pozakodeksowych. To właśnie druga z kategorii przesłanek kryje się pod enigmatycznym stwierdzeniem “inne przyczyny przewidziane prawem”. Takim aktem może być na przykład ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Przewiduje ona możliwość rozwiązania spółki przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w przypadku, gdy powstała ona wskutek koncentracji przedsiębiorców, która jest sprzeczna z prawem. Podobnie, ustawa Prawo bankowe stanowi o możliwości likwidacji spółki w drodze decyzji Komisji Nadzoru Finansowego, w przypadku gdy spółka akcyjna jest także bankiem.

Orzeczenie sądu rejestrowego

Wskazane w art. 459 KSH okoliczności uzależniają rozwiązanie spółki od działania jej akcjonariuszy. Wystąpienie wskazanych okoliczności może prowadzić do rozwiązania spółki, ale rozwiązaniu można także zapobiec. Tymczasem prawo przewiduje także rozwiązanie spółki przez sąd rejestrowy. Wówczas nie ma możliwości, aby zapobiec prowadzeniu takiego postępowania.

Kiedy sąd rejestrowy może wydać orzeczenie w przedmiocie rozwiązania spółki? Jednym z takich przypadków będzie sytuacja, gdy statut spółki będzie zawierał poważne braki merytoryczne takie jak postanowienia dotyczące samej firmy, przedmiotu jej działalności, kapitału zakładowego lub wkładów. Dalej – także w zakresie statutu – jeżeli będzie on zawierał postanowienia sprzeczne z prawem lub też, jeżeli statut w ogóle nie został sporządzony. Sąd może także zbadać zdolność do czynności prawnych osób, który taki statut przyjęły. Jeżeli okaże się, że któraś z nich takiej zdolności nie posiada, sąd będzie miał możliwość podjęcia środków w celu rozwiązania takiej spółki.

Otwarcie likwidacji spółki

W następstwie wystąpienia powyższych przesłanek dochodzi do otwarcia likwidacji spółki akcyjnej. Otwarcie likwidacji będzie miało znaczący wpływ na jej działanie, na jej akcjonariuszy, jak również na sposób jej reprezentowania.

Co ważne, spółka zachowuje podmiotowość prawną, ale od momentu otwarcia likwidacji obowiązana jest używać swojej nazwy z dopiskiem “w likwidacji”. Zgodnie z art. 462 KSH do spółki w okresie likwidacji stosuje się przepisy dotyczące organów spółki oraz praw i obowiązków akcjonariuszy, jeżeli przepisy nie stanowią inaczej lub z celu likwidacji nie wynika co innego. W okresie likwidacji nie można, nawet częściowo, wypłacać akcjonariuszom zysków ani dokonywać podziału majątku spółki przed spłaceniem wszystkich zobowiązań.

Z momentem otwarcia likwidacji wygasa ustanowiona w spółce prokura i nie istnieje możliwość powołania nowych prokurentów. Przestaje działać także zarząd spółki akcyjnej. Zgodnie z art. 468 KSH, reprezentowaniem spółki akcyjnej w likwidacji i prowadzeniem jej spraw zajmują się już wówczas likwidatorzy.

Ustanowienie likwidatorów

Zgodnie z powołanym powyżej przepisem, likwidatorzy powinni zakończyć interesy bieżące spółki, ściągnąć wierzytelności, wypełnić zobowiązania i upłynnić majątek spółki (czynności likwidacyjne). Nowe interesy mogą podejmować tylko wówczas, gdy to jest potrzebne do ukończenia spraw w toku. Nieruchomości mogą być zbywane w drodze publicznej licytacji, a z wolnej ręki – jedynie na mocy uchwały walnego zgromadzenia i po cenie nie niższej od uchwalonej przez zgromadzenie.

O tym, kto zostanie likwidatorem w spółce akcyjnej, mogą zadecydować założyciele spółki już na etapie redagowania statutu. To właśnie statut może wyznaczać osoby mające pełnić tę funkcję w przypadku rozwiązania spółki. Możliwe jest także, aby to walne zgromadzenie akcjonariuszy w drodze uchwały wyłoniło likwidatorów spółki. W sytuacji, gdy postępowanie likwidacyjne jest wszczynane przez sąd rejestrowy, to sąd może wyznaczyć kto będzie likwidatorem spółki.

Najczęstszym przypadkiem jest jednak sytuacja, w której to członkowie zarządu zostają likwidatorami spółki. W okolicznościach, gdy ani statut nie reguluje tej materii, ani walne zgromadzenie nie poweźmie uchwały w tym zakresie, zostają oni nimi z mocy ustawy.

Sporządzenie bilansu otwarcia likwidacji

Sporządzenie bilansu otwarcia likwidacji jest jedną z tzw. czynności przedlikwidacyjnych. Za jego przygotowanie odpowiedzialni są likwidatorzy – mają oni na to piętnaście dni od momentu zaistnienia przesłanek warunkujących rozpoczęcie likwidacji. Bilans ten sporządza się na zasadach i zgodnie z przepisami wskazanymi w ustawie o rachunkowości. Jego podstawą będzie wycena aktywów według ich wartości zbywalnej (a więc realnej wartości, jaką będzie można uzyskać przy sprzedaży). Bilans jest podpisywany przez wszystkich likwidatorów. Jego sporządzenie jest niezwykle istotne głównie z uwagi na fakt, iż likwidatorzy muszą być świadomi istniejącego majątku spółki, a także wartości jej zobowiązań, aby skutecznie i prawidłowo przeprowadzić wszystkie czynności likwidacyjne.

Bilans powinien zostać zatwierdzony przez walne zgromadzenie akcjonariuszy spółki. Jeżeli likwidacja spółki będzie trwała dłużej niż rok, likwidatorzy będą zobowiązani, aby prezentować walnemu zgromadzeniu zarówno sprawozdanie finansowe, jak i sprawozdanie z działalności za każdy rok obrotowy (każde kolejne 12 miesięcy po otwarciu likwidacji).

Zgłoszenie otwarcia likwidacji do rejestru

Po przygotowaniu bilansu otwarcia kolejnym krokiem jest zgłoszenie otwarcia likwidacji do Krajowego Rejestru Sądowego, będącego ewidencją spółek akcyjnych. Złożenie wniosku powinno poprzedzać wezwanie wierzycieli spółki do zgłaszania swoich roszczeń. Za wezwanie odpowiedzialni są likwidatorzy. Powinni oni dwukrotnie zamieścić ogłoszenie o otwarciu likwidacji. W ogłoszeniu tym powinna znajdować się informacja o możliwości zgłaszania się wierzycieli w terminie sześciu miesięcy od dnia zamieszczenia ogłoszenia.. Ogłoszenia o rozwiązaniu spółki i otwarciu likwidacji nie mogą być dokonywane w odstępie czasu dłuższym niż miesiąc ani krótszym niż dwa tygodnie. To powoduje, że cały proces zamknięcia spółki może potrwać minimum osiem, do nawet dziesięciu miesięcy.

Z uwagi na wskazaną powyżej konieczność wzywania wierzycieli i związany z tym sześciomiesięczny termin, likwidacja spółki akcyjnej nigdy nie jest postępowaniem szybkim. Z uwagi na powyższy termin, trwa minimum sześć miesięcy od dnia pierwszego ogłoszenia.

Właściwe czynności likwidacyjne

Na kolejnym etapie postępowania zadaniem likwidatorów jest zakończenie prowadzenia działalności przez spółkę. W tym celu powinni:

• zakończyć wszystkie bieżące interesy spółki;

• upłynnić majątek spółki, w tym zbyć nieruchomości, jeżeli spółka takowe posiada;

• ściągnąć wierzytelności;

• wypełnić zobowiązania;

• ewentualnie podzielić pozostały majątek między akcjonariuszy.

Zakończenie bieżących interesów spółki

Przez zakończenie wszystkich bieżących interesów spółki należy rozumieć zakończenie wszystkich relacji biznesowych, które spółka prowadzi, m.in. wypełnienie umów, lub zakończenie negocjacji czy rokowań. Likwidatorzy teoretycznie mogą podejmować “nowe” stosunki gospodarcze, ale tylko w takim celu i pod warunkiem że są one podejmowane, aby móc zakończyć działalność spółki.

Upłynnienie majątku spółki, ściągnięcie wierzytelności, wypełnienie zobowiązań

Likwidatorzy, w oparciu o listę zgłoszonych wierzytelności, zajmują się regulowaniem niepokrytych należności spółki. W sytuacji, gdy majątku spółki nie wystarczy na pokrycie wszystkich roszczeń – a kapitał zakładowy nie został pokryty w całości – likwidatorzy mogą domagać się pokrycia brakującej kwoty od akcjonariuszy spółki.

To, w jakiej kolejności i na jakich zasadach zabezpiecza się lub zaspokaja wierzycieli, zależy od kilku czynników: od tego, czy wierzytelność jest wymagalna lub niewymagalna, sporna lub niesporna, czy została zgłoszona w terminie wskazanym w ogłoszeniu oraz od tego, czy dana wierzytelność jest znana spółce. Wierzyciele, którzy zgłosili swoje wierzytelności w terminie wskazanym w ogłoszeniu, powinni być zaspokojeni wtedy, gdy ich wierzytelności są wymagalne i bezsporne. CI, których wierzytelności są bezsporne, ale jeszcze niewymagalne, wymagalne, ale sporne lub niewymagalne i sporne, mogą zostać zabezpieczeni. Oznacza to, że likwidatorzy powinni zabezpieczyć środki w wysokości wystarczającej na ich pokrycie i złożyć je w depozycie sądowym na okoliczność konieczności zapłaty tych roszczeń.

A co z wierzycielami, którzy nie zgłosili roszczeń w terminie? Wówczas należy rozróżnić wierzycieli na tych, których wierzytelność jest znana spółce i na tych, o których istnieniu spółka nie ma pojęcia. Jeżeli likwidatorzy – w wyniku zapoznania się z dokumentacją spółki – mają wiedzę o istnieniu wierzytelności, które nie zostały jednak zgłoszone, powinni także złożyć sumę na ich pokrycie do depozytu. Jeżeli jednak wierzyciel nie zgłosił swojego roszczenia w terminie, a nadto likwidatorzy nie mieli świadomości jego istnienia, będzie on mógł dochodzić zaspokojenia z majątku niepodzielonego, o ile taki pozostanie.

Podzielenie pozostałego majątku między akcjonariuszy

W przypadku, gdy wszystkie wierzytelności zostaną uregulowane, a spółka nadal będzie w posiadaniu majątku, wówczas likwidatorzy będą dzielić go między akcjonariuszy spółki. Nie może się to wydarzyć wcześniej aniżeli rok po upublicznieniu pierwszego ogłoszenia w przedmiocie wezwania wierzycieli. Taki zabieg ma na celu upewnienie się, że podział między akcjonariuszy nie zostanie przeprowadzony szybciej niż wypełnienie wszystkich zobowiązań.

Majątek pozostały po likwidacji dzieli się między akcjonariuszy w sposób proporcjonalny do ich udziałów w kapitale zakładowym spółki, z uwzględnieniem ewentualnego istnienia akcji uprzywilejowanych. Na dzień poprzedzający podział takiego majątku sporządza się sprawozdanie finansowe, które podlega zatwierdzeniu przez walne zgromadzenie akcjonariuszy tzw. sprawozdanie likwidacyjne.

Wniosek o wykreślenie spółki

Jednym z ostatnich etapów na drodze do rozwiązania spółki jest złożenie wniosku o wykreślenie spółki z rejestru. Wraz z wykreślenie spółki z Krajowego Rejestru Sądowego, traci ona swoją osobowość prawną i byt, zostaje także wykreślona z ewidencji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Urzędu Skarbowego i Urzędu Statystycznego. Likwidatorzy na ostatnim etapie prowadzenia postępowania likwidacyjnego decydują, kto będzie przechowywał pozostałe po działalności księgi rachunkowe spółki i jej pozostałą dokumentację. Sąd rejestrowy po zbadaniu zasadności wniosku i jego kompletności dokona wykreślenia spółki z KRS. Wykreślenie odbywa się poprzez wydanie stosownego postanowienia.