Jaką żywność najlepiej wybierać?

Od 1 stycznia 2021 miały nas obowiązywać nowe przepisy dotyczące rolnictwa ekologicznego, jednakże zarówno Parlament Europejski, państwa będące, jak i nie będące członkami Unii Europejskiej zgłosiły potrzebę późniejszego wprowadzenia tych regulacji, czego przyczynę stanowiły opóźnienia związane z tworzeniem wtórnych aktów prawnych wynikające z epidemii Covid-19. Z powodu panującej na pandemii procesy prawotwórcze w zakresie wtórnego prawa Unii Europejskiej jak i praw poszczególnych państw zostały znacznie zahamowane.Część państw członkowskich nie zdążyła prawidłowo przygotować się na wdrożenie planowanych zmian, a niewątpliwa zapaść w zakresie funkcjonowania zdrowia publicznego w Unii Europejskiej znacząco wpłynęła na prace Komisji Europejskiej zobligowanej przez prawodawcę do sporządzenia aktów wykonawczych, które są warunkiem tego, by móc wdrożyć omawianie rozporządzenie.

Zostało już potwierdzone opóźnienie o rok wejścia w życie zmian rozporządzenia 2018/848, które będą stosowane od 1 stycznia 2022 r. Odroczony został również termin wygaśnięcia uznania państw trzecich, które zostały uznane za równoważne, o rok do dnia 31 grudnia 2026 r. Umożliwi to administracjom krajowym na kompletne dostosowanie się odpowiednich instytucji do nowych zapisów lub modyfikację statusu w formie podpisania umowy handlowej z Unią Europejską, byśmy mogli uniknąć jakichkolwiek problemów w obrocie produktami ekologicznymi (motyw 7 rozporządzenia 2020/1693). Z kolei zakończenie uznania organów kontrolnych i jednostek certyfikujących w państwach trzecich (motyw 8 rozporządzenia 2020/1693) zostało odłożone do końca 2024 r. Chcielibyśmy więc zwrócić Państwa uwagę na to jakie zmiany wejdą w życie, mające znaczenie zarówno dla konsumentów i producentów.

Ogólny trend przyczynił siędo ekspansjidobrej żywności, szybkiego powstawania coraz większych ilości gospodarstw ekologicznych na świecie, rosnących obszarów pod uprawę i produkcję lepszej żywności. Stanowi to bezpośrednią odpowiedź na popyt na wielu rynkach związaną ze wzrostem świadomości społeczeństw i konsekwencjach przemysłowego wytwarzania żywności, która znacznie wpłynęła a nasze zdrowie, jakość pożywienia i stan środowiska naturalnego. Coraz większy problem stanowią oczekiwania klientów, którzy chcą dużo, dobrej jakości i tanio. Wchodzące wkrótce w życie regulacje mają na celu przyczynienie się wzrostueko sektora, co było zagrożone z powoduzdezaktualizowanychobowiązujących rozwiązań prawnych. Należy też wskazać, że na terenie Unii nie były one przecież dotąd spójne z powodu odmiennych kryterióww zakresie wytwarzania produktów organicznych w różnych krajach, przy czym stosowanie zasadyrównoważnościw stosunku dystrybutorów importowanej żywności przyczyniła się do tego, że wobec producentów z tego samego kraju nie stosowano identycznych standardów. Wprowadzenie nowych zasad ma być znaczącym wsparciem dla ekologicznej produkcji w całej Unii, gwarantując większą konkurencyjność dla gospodarstw, które ją stosują i jednocześnie, co bardzo ważne, chronić konsumentów przed oszustwami i nieuczciwymi praktykami ze strony producentów i dystrybutorów certyfikowanych produktów spożywczych.

Omawiające kwestię uregulowań rynku unijnego warto przy okazji zwrócić uwagę na dane liczbowe:

1. W skali całej Unii funkcjonuje ponad 10 mln gospodarstw rolnych.
2. Około wytwórstwa z rolnictwa znajduje się 1/3 w Rumunii, 13 % w Polsce, kolejne miejsca należą do Włoch i Hiszpanii.
3. Od momentu wstąpienia do Unii liczba środków kierowanych do obszarów wiejskich wzrosła 15-krotnie.
4. Sektor żywności ekologicznej wzrósł w ciągu ostatnich 10 lat o 125 %, w tym w latach 2012-2016 o prawie 48 %.
5. Konsumenci na ekożywność przeznaczają już ponad 30 mld euro.
6. Pod uprawy ekologiczne przeznacza się w Unii Europejskiej 12,5 mln hektarów, co stanowi około 7% użytków rolnych wspólnoty.
7. Unijnym przodownikiem wupraw ekologicznych jestAustria z areałem zajmującym aż 21 %, następnie Szwecja, Estonia, Czechy i Łotwa.
8. W Polsce ekorolnictwo stanowi zaledwie około 3,7 %, zajmując co raz mniejszą powierzchnię z jednoczesnym spadkiem liczby producentów przy wzrastającej podaży (dane na podstawie raportu NIK na 2019 r.).

Uprawy ekologiczne w Polsce pokazują także tendencję przeciwną do tej niż w innych państwach Unii Europejskiej, gdzie zanotowano 25%wzrostu w przeciwieństwie do takiego samego spadku w naszym kraju.

Poniżej prezentujemy zmiany, na które naszym zdaniem warto zwrócić uwagę:

1. Zaostrzenie kontroli
   Wszyscy operatorzy w łańcuchu dostaw żywności będą kontrolowani na miejscu, co najmniej raz w roku, a ci, u których kontrole nie wykażą nieprawidłowości przez trzy kolejne lata, będą podlegać kontroli raz na dwa lata.
2. Uczciwsza konkurencja
   W sposób szczególny chodzi o ułatwienie relacji między europejskimi wytwórcami a ich konkurentami spoza Unii Europejskiej.
3. Producenci
   z krajach trzecich, którzy chcą sprzedawać swoje produkty na rynku unijnym, będą podlegali takim samymregułom w zakresie produkcji i kontroli. wcześniej musieli spełniać tylko podobne standardy). Zawierane umowy handlowe z krajami z zewnątrz ułatwią ekosprzedawcom wejście na rynek pozaeuropejski.
4. Pestycydy w żywności ekologicznej
   Rolnicy zostaną zobowiązani do zwiększenia ostrożności w celu przypadkowego uniknięcia możliwości zanieczyszczenia niedozwolonymi pestycydami lub nawozami sztucznymi. Produkt nie będzie mógł być uznany za organiczny, jeśli będzie to konsekwencją oszustwa lub zaniedbania.
5. Ekologiczne nasiona i zwierzęta
   W każdym państwie Uniibędzie funkcjonowała komputerowa baza danych obejmująca informacje dotyczące dostępności ekologicznych nasion i zwierząt.
6. Tradycyjny czy ekologiczny?
   Będzie można wytwarzać produkty w sposób tradycyjny i ekologiczny, ale ważne będzie podkreślenie rozróżnienia w ramach tego podziału.
7. Ułatwienie procedur certyfikacji mniejszych rolników
   Dodatkowo powstanie nowy system przyznawania certyfikatów grupowych, np. dla grup producentów, by wspieraćniewielkie gospodarstwa rolne. Taki wspólny proces zmniejszy koszty zarówno certyfikacji, jak i obciążenie kontrolą, rozkładającto na kilka osób.
8. Nowe produkty
   Do klasyfikacji w kategorii ekologiczne będą mogły być produkty, które dotąd nie były brane pod uwagę, takie jak: sól, korek, olejki eteryczne, wosk pszczeli, liście winorośli. Do tej listy będą mogły być dopisywane kolejne pozycje.

Pełen tekst rozporządzenia 2020/1693 wraz ze szczegółowym wykazem zmienionych terminów dostępny jest pod adresem: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32020R1693&from=PL

W następnych artykułach poruszymy kwestie Wspólnej Polityki Rolnej w kontekście Nowego Zielonego Ładu i stosowanego nazewnictwa w prawie żywnościowym. Jesteśmy do Państwa dyspozycji we wszelkich kwestiach związanych z lokalnym, krajowym i międzynarodowym handlem produktami spożywczymi, wspieramy rolników, wytwórców, konsumentów i wszelkie inicjatywy związane z agrobiznesem. Szczególne relacje łączą nas z krajami Basenu Morza Śródziemnego.

Karolina Pruchniewicz
Specjalistka ds.prawa żywnościowego, rolnego i nasiennego.
Doktorantka w Katedrze Prawa Międzynarodowego Publicznego, KAAFM