Umowa pożyczki spółki ze wspólnikiem lub członkiem zarządu

Kiedy warto zawrzeć umowę pożyczki spółki ze wspólnikiem?

Udzielenie pożyczki przez wspólnika lub członka zarządu na rzecz spółki jest uważane za najprostszy sposób pozyskania finansowania na rzecz osoby prawnej (umowa spółki). Dzięki temu spółka z o.o. czy spółka akcyjna nie muszą korzystać z oferty banków, która często pod względem finansowym po prostu się nie opłaca (np. ze względu opodatkowania podatkiem, któremu podlegają podatkowi czynności cywilnoprawne, czy ogólną niechęć banku udzielenia spółce pożyczki).

Pożyczka od wspólnika to również dobre rozwiązanie w przypadku podmiotów, które nie mogą jeszcze liczyć na odpowiednio wysoką kwotę finansowania z uwagi na zbyt krótką historię kredytową. W większości przypadków banki wymagają, aby działalność gospodarcza była prowadzona przez minimum 12, a częściej przez 24 miesiące, żeby instytucja uwzględniła w pełni zdolność kredytową podmiotu.

Jest to też rozwiązanie szczególnie atrakcyjne dla spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, które mogą „wystartować” z bardzo niskim kapitałem zakładowym, a następnie szybko się dokapitalizować.

Umowa pożyczki spółki ze wspólnikiem może być wykorzystane jako sposób na zarobienie pieniędzy przez wspólnika i wymaga zachowania formy dokumentowej. Zwykle oprocentowanie pożyczonego kapitału będzie wyższe niż na standardowej lokacie bankowej, więc oddanie swoich pieniędzy do korzystania osobie prawnej (udzielenie spółce pożyczki – czasem nawt przewyższającej wysokość kapitału zakładowego) po prostu się opłaci. Z drugiej strony taki mechanizm można wykorzystać jako sposób na „wyciągnięcie pieniędzy” ze spółki i bardziej korzystną alternatywę dla zwykłej dywidendy w umowie pożyczki jesli chodzi o odpłatne świadczenie usług czy spółdzielcze własnościowe prawo towarów i usług czy usługi pośrednictwa finansowego jeśli chodzi o udzielanie pożyczek dla wspólnika spółce kapitałowej z tytułu dokonania.

Jak zawrzeć umowę spółki ze wspólnikiem lub członkiem zarządu?

Zawarcie umowy pożyczki przez spółkę kapitałową ze wspólnikiem lub członkiem zarządu wymaga spełnienia szeregu warunków wymienionych w kodeksie spółek handlowych. Te obostrzenia wyglądają nieco inaczej w przypadku klasycznych spółek wieloosobowych, jak i spółki jednoosobowej, w której de facto wszystkie czynności dokonywane są przez wspólnika dokonującego czynności samemu ze sobą. Kto będzie reprezentował spółkę przy podpisywaniu umowy pożyczki?

Spółki wieloosobowe

Jeżeli umowa zawierana jest między spółką a wspólnikiem niebędącym członkiem zarządu, zastosowanie znajdą ogólne reguły dotyczące reprezentacji spółki z o.o. W przypadku spółki w organizacji reprezentację zapewnia zarząd albo pełnomocnik powołany uchwałą wspólników (art. 161§2 k.s.h.). Po zarejestrowaniu spółki w KRS obowiązki w tym zakresie przejmuje zarząd na podstawie art. 205 k.s.h.

Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie wskazuje, że do upoważnienia pełnomocnika nie wystarczy pełnomocnictwo ogólne. Niezbędne będzie pełnomocnictwo rodzajowe (do zawierania określonej kategorii umów) albo rodzajowe (do dokonania określonej, konkretnej czynności) (vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2019 r., sygn. III CZP 71/18). Jednocześnie w doktrynie zwraca się uwagę, że skoro ustawodawca nie wymienił w art. 210 k.s.h. prokurenta to powołanie go do reprezentowania spółki w celu zawarcia umowy pożyczki jest niedopuszczalne.

W spółkach wieloosobowych zgodnie z art. 210 §1 k.s.h. w umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnika powołany uchwałą wspólników. Warto przy tym wspomnieć, że rada nadzorcza w spółce z o.o. jest co do zasady fakultatywna, chyba że kapitał zakładowy przekracza 500 tysięcy złotych albo wspólników jest więcej niż 25.

Spółki jednoosobowe

Z kolei do umów dotyczących spółek jednoosobowych, w których wspólnik jest jednocześnie jedynym członkiem zarządu, wymagane jest zawarcie umowy pożyczki w formie aktu notarialnego. Notariusz za każdym razem ma obowiązek powiadomić o takiej czynności prawnej sąd rejestrowy za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, stosownie do art. 210 §2 k.s.h.

Co w takim razie ze zgodą zgromadzenia wspólników, którego obowiązki nadal wykonuje jeden wspólnik? Czy ten wymóg można pominąć? Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 marca 2015 r., sygn. II CSK 818/14 stanął na stanowisku, że w spółce jednoosobowej nie można przyjmować czynność za dokonaną per facta concludentia, jeżeli przepisy ustawy wymagają wyrażenia zgody przez organ tej osoby prawnej. Niezbędne jest złożenie odrębnego oświadczenia zgromadzenia wspólników, w którym wyraża ono zgodę na dokonanie czynności.

Ustawowe ograniczenia w zaciąganiu zobowiązań przez spółkę

Dodatkowe ograniczenia dla umowy pożyczki mogą być podyktowane wysokością udostępnianego spółce kapitału. Zgodnie z art. 230 k.s.h. rozporządzenie prawem lub zaciągnięcie zobowiązania do świadczenia o wartości dwukrotnie przekraczającej wysokość kapitału zakładowego (w spółce z o.o. może być to zaledwie 10 tysięcy złotych) wymaga uchwały wspólników. Takie rozwiązanie ma charakter ostrożnościowy i przyznaje zgromadzeniu wspólników możliwość kontroli działań zarządu w zakresie dysponowania kwotami istotnymi z punktu widzenia spółki. Wprawdzie obowiązek ten można wyłączyć, ale wymaga to wprowadzenia odpowiedniego postanowienia w umowie spółki.

Należy również pamiętać o art. 15 k.s.h., który dotyczy wszystkich osób prawnych, a zatem nie tylko spółki z o.o., ale także spółki akcyjnej i prostej spółki akcyjnej. Przepis ten wprowadza konieczność uzyskania zgody zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia za każdym razem, kiedy umowa pożyczki, umowa kredytu, poręczenia albo inna podobna jest zawierana z albo na rzecz:

członka zarządu;
członka rady nadzorczej;
członka komisji rewizyjnej;
prokurenta;
likwidatora.

Jeżeli umowa jest zawierana między spółką zależną a członkiem organu spółki dominującej, zgodę wyraża zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie spółki dominującej. Jednocześnie brzmienie przepisu sugeruje, że wymagania tego nie można wyłączyć w umowie spółki.

Warto zwrócić uwagę, że kodeks spółek handlowych dopuszcza możliwość wyrażenia zgody na dokonanie czynności wymagającej zatwierdzenia przez wspólników nie tylko uprzednio, ale także następczo – w terminie nie późniejszym niż 2 miesiące od dnia złożenia oświadczenia przez spółkę.

Opodatkowanie umowy pożyczki spółki ze wspólnikiem

Opodatkowanie umowy pożyczki dla spółki należy przeanalizować z punktu widzenia PCC, CIT oraz VAT, ponieważ w każdym z tych przypadków rozliczenie z fiskusem będzie przebiegało nieco inaczej.

Pożyczka dla spółki a PCC

Udzielenie pożyczki spółce przez wspólnika warto rozpatrzyć zarówno z punktu widzenia wspólnika spółki, jak i członka zarządu, który wspólnikiem nie jest, ale wykonuje swoje obowiązki np. na podstawie kontraktu managerskiego albo umowy o pracę.

W przypadku pożyczkodawców będącymi wspólnikami spółki zastosowanie znajdzie art. 9 pkt 10 lit 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Zgodnie z tym przepisem zwalnia się od podatku pożyczki udzielane przez wspólnika lub akcjonariusza spółce kapitałowej. W przypadku osób niebędących wspólnikami spółki pożyczka podlega opodatkowaniu na gruncie PCC stawką 0,5% jej wartości.

Rozliczenie obowiązku podatkowego względem urzędu skarbowego powinno nastąpić na formularzu PCC-3 w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego.

Umowa pożyczki ze spółką a CIT

Jeżeli chodzi o podatek CIT, to co do zasady udzielonej pożyczki nie należy rozpatrywać w kategoriach kosztów uzyskania przychodu po stronie pożyczkodawcy oraz przychodem po stronie spółki. Jeżeli strony umówią się na określony procent, to kwota odsetek będzie stanowiła podstawę opodatkowania.

W przypadku pożyczek bezpłatnych jako podstawę wyliczenia podatku należy podać rynkową wartość usługi. Takie stanowisko zajęła m.in. Izba Skarbowa w Poznaniu w interpretacji z dnia 7 lutego 2014 r., znak: ILPB4/423-445/13-2/ŁM wskazują, że nieodpłatną możliwość korzystania z kapitału należy opodatkować przyjmując wysokość odsetek, jakie spółka musiałaby zapłacić korzystając z cudzych pieniędzy na zasadach rynkowych.

Opodatkowanie VAT umowy pożyczki dla spółki

W kontekście usług pośrednictwa finansowego, w tym udzielania pożyczek na gruncie ustawy o VAT zastosowanie znajdzie zwolnienie, o którym mowa w art. art. 43 ust. 1 pkt 38 pod warunkiem, że obie strony umowy są podatnikami VAT. Pożyczkodawca nadal jednak musi wykazać transakcję w deklaracji.

Jak w bezpieczny sposób ustalić oprocentowanie na potrzeby umowy pożyczki?

Najprostszym rozwiązaniem na bezpieczne wskazanie warunków transakcji jest poszukanie porównywalnej oferty na rynku z uwzględnieniem wysokości oprocentowania, opłat dodatkowych oraz kwoty finansowania. Strony mogą też odwołać się do mechanizmu safe harbour, o którym mowa w art. 11g ustawy o CIT. Organ podatkowy odstępuje od określenia dochodu lub straty podatnika w zakresie wysokości oprocentowania pożyczki pod warunkiem, że zostały łącznie spełnione następujące przesłanki:

oprocentowanie pożyczki w ujęciu rocznym na dzień zawarcia umowy jest ustalane w oparciu o rodzaj bazowej stopy procentowej i marżę określone w aktualnym na dzień zawarcia umowy obwieszczeniu MF;
nie przewidziano innych niż odsetki opłat związanych z udzieleniem i obsługą pożyczki;
pożyczka została udzielona na okres nie dłuższy niż 5 lat;
w trakcie roku podatkowego łączny poziom zobowiązań albo należności podmiotu powiązanego z tytułu kapitału pożyczek z podmiotami powiązanymi wynosi nie więcej niż 20 milionów złotych lub równowartość tej kwoty;
pożyczkodawca nie jest osobą mającą miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terenie kraju stosującego szkodliwą konkurencję podatkową.

Spełnienie powyższych warunków oznacza, że podmiot nie musi przygotowywać dokumentacji w zakresie transakcji, a organ podatkowy nie może danej operacji skontrolować.

Rozważając zawarcie umowy pożyczki przez spółkę ze wspólnikiem warto wziąć pod uwagę szereg aspektów. Począwszy od prawidłowej reprezentacji, przez postanowienia samej umowy, aż po konsekwencje prawnopodatkowe. Nasza kancelaria wspiera przedsiębiorców, oferując kompleksowe wsparcie w zakresie tworzenia i opiniowania kontraktów oraz oceny skutków danej czynności prawnej.

Pytania i odpowiedzi

Wspólnik spółki z o.o. udziela osobie prawnej tzw. pożyczki rewolwingowej, wypłacając kwoty pieniędzy wielokrotnie. Kiedy w takiej sytuacji należy złożyć formularz PCC-3 do urzędu skarbowego?

W takiej sytuacji zastosowanie znajdzie art. 3 ust. 1 pkt 1a ustawy o PCC zgodnie z którym obowiązek podatkowy powstaje z chwilą każdorazowej wypłaty środków pieniężnych, jeżeli umowa pożyczki określa, że wypłata środków nastąpi niejednokrotnie, a ustalenie ich sumy nie jest możliwe w chwili zawarcia umowy. Formularz PCC-3 trzeba będzie złożyć po każdej wypłacie środków na rzecz spółki.

Wspólnik chce udzielić pożyczki spółce z o.o. Jakie koszty pozaodsetkowe można uznać za naruszające mechanizm safe harbour?

Zgodnie z art. 7201 §2 k.c. do kosztów pozaodsetkowych umowy pożyczki zalicza się m.in. marże, prowizje, opłaty związane z przygotowaniem, udzieleniem lub obsługą umowy i odroczeniem terminu spłaty. O ile koszty będące wynagrodzeniem za samo korzystanie z kapitału organ podatkowy uzna za uzasadnione, pozostałe opłaty dodatkowe mogą wzbudzić wątpliwości. Warunkiem zastosowania mechanizmu safe harbour jest, zgodnie z art. 11g ust. 1 pkt 2 ustawy o CIT, niewprowadzenie do umowy pożyczki obowiązku pożyczkodawcy do zapłaty opłat związanych z udzieleniem lub obsługa pożyczki innych niż odsetki. Ustawodawca jedynie przykładowo wskazuje na prowizję lub premię, ale powołany przepis sugeruje, że de facto każdy koszt dodatkowy odmienny niż odsetki może zostać uznany za niedozwolony koszt pozaodsetkowy. Warto zauważyć, że ustawa o CIT nie zawiera żadnej sugestii co do wysokości dodatkowych kosztów, ale po prostu zakłada ich wyeliminowanie z umowy.

MAM PYTANIA | JESTEM ZAINTERESOWANY / A OFERTĄ

Zaufali nam: