Spółka w likwidacji a postępowanie windykacyjne. Czy można pozwać spółkę w likwidacji?

Powstanie, funkcjonowanie i wreszcie zakończenie działalności przez spółkę można opisać jako proces pełen transformacji. Na samym początku bowiem spółka jest spółką w organizacji – dopiero się kształtuje, formuje swoją strukturę organizacyjną i rozpoczyna funkcjonowanie na rynku. Następnie, przyjmuje swoją docelową „formę” i staje się spółką osobową (jawną, partnerską, komandytową lub komandytowo – akcyjną) lub kapitałową (prostą spółką akcyjną, spółką z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółką akcyjną).

Dalej spółka funkcjonuje na rynku z większym lub mniejszym powodzeniem, aż do powstania okoliczności, które mogą przesądzić o jej rozwiązaniu. Jakie to okoliczności? W zależności od formy spółki, przyczyn jej rozwiązania może być kilka. Wśród wspólnych dla większości spółek wymienić należy w szczególności przyczyny przewidziane w umowie, podjęcie uchwały organów w tym zakresie, prawomocne orzeczenie sądu oraz ogłoszenie upadłości.

Nim jednak spółka zostanie ostatecznie wykreślona z rejestru, niezbędne jest przeprowadzenie czynności zmierzających do zakończenia działalności oraz uregulowania jej spraw. Co do zasady, na tym etapie procesu, spółka staje się spółką w likwidacji. Warto jednak dodać, że przypadku spółek osobowych przeprowadzenie likwidacji jest fakultatywne, a w przypadku spółek kapitałowych – jest to obligatoryjny kroki na drodze do zamknięcia spółki.

Spółka w likwidacji jest nadal bytem prawnym. W przypadku spółek osobowych zachowują one swoją zdolność prawną, spółki kapitałowe zaś – swoją osobowość prawną. Zmienia się natomiast ich funkcjonowanie i cel działania. Spółka w likwidacji zmierza bowiem przede wszystkim do zamknięcia swoich spraw i wykreślenia z rejestru.

Co zmienia przejście w stan likwidacji?

Jak zostało już wskazane powyżej, bez względu na przedmiot działalności spółki, po dniu otwarcia jej likwidacji wszystkie działania i czynności skupione są na zamknięciu spraw spółki, uregulowaniu jej należności i doprowadzeniu do wykreślenia z Krajowego Rejestru Sądowego.

Likwidacja zaczyna się wraz z tzw. dniem otwarcia likwidacji. Może być to dzień, gdy zaktualizuje się przesłanka rozwiązująca spółkę lub dzień podjęcia uchwały w tym zakresie. Kolejnym krokiem jest zgłoszenie likwidacji we właściwym dla spółki rejestrze. Nazwa spółki zostaje okraszona dopiskiem „w likwidacji”. Podmiotami reprezentującymi spółkę przestają być członkowie jej organów lub wspólnicy – ich miejsce zajmują likwidatorzy. Kolejną zmianą jest także wygaśnięcie prokury – dzieje się to z dniem otwarcia likwidacji i w czasie jej trwania niemożliwe jest powoływanie nowych prokurentów.

Aby możliwe było zakończenie spraw spółki, sporządzany jest bilans otwarcia (dla spółek osobowych) lub sprawozdanie z otwarcia likwidacji (dla spółek kapitałowych). Likwidatorzy, mając na uwadze pozostały majątek spółki, starają się zakończyć jej sprawy i zaspokoić wierzycieli. W wyniku pomyślnego przeprowadzenia wszystkich czynności składają ostatecznie wniosek o wykreślenie spółki z rejestru.

Czy można pozwać spółkę w likwidacji?

Spółka, która przeszła w stan likwidacji, nie traci swojej zdolności sądowej ani procesowej, a zatem może pozywać i być pozywana. Stanowi o tym art. 64 oraz 65 Kodeksu postępowania cywilnego. Istnieje zatem możliwość, aby złożyć powództwo przeciwko spółce, jak również wszcząć przeciwko niej egzekucję. Może się bowiem zdarzyć tak, że w toku postępowania spółka przejdzie w stan likwidacji – nic nie będzie stało wówczas na przeszkodzie, aby prowadzić egzekucję z majątku spółki, którą pozwało się jeszcze przed dniem otwarcia likwidacji. Należy sobie jednak zadać pytanie, czy będzie to dla nas opłacalne, biorąc pod uwagę czas, jaki zabierają postępowania sądowe w Polsce.

Zgodnie z najnowszymi badaniami, postępowanie przed sądem rejonowym trwa średnio 7 miesięcy, natomiast przed sądem okręgowym około 10 miesięcy. Tymczasem przeciętne postępowanie likwidacyjne może trwać od 8 miesięcy do roku. A zatem łatwo można wyciągnąć wniosek, że postępowanie przed sądem przeciwko spółce w likwidacji może potrwać dłużej niż jej likwidacja. Jeśli tak się stanie, niemożliwe będzie dochodzenie należności od spółki, która nie będzie już istniała. Wówczas należałoby rozważyć dochodzenie roszczeń od wspólników spółek osobowych lub członków zarządu spółki z o.o. na podstawie art. 299 KSH.

W przypadku spółek osobowych możliwe jest również ich wykreślenie bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego. To wspólnicy mogą zadecydować uchwałą, że istnieje możliwość, aby spółka rozwiązała się w inny sposób, a kwestie zakończenia jej bytności mogą zostać uregulowane w umowie. Wspólnicy mogą także uzgodnić na tę okoliczność formę podziału majątku spółki. Nie da się ukryć, że jest to rozwiązanie dużo mniej czasochłonne. Obowiązkowym krokiem poprzedzającym zamknięcie spółki jest jednak zakończenie prowadzenia jej spraw. Na tę okoliczność wspólnicy spółki zobligowani są przygotować oświadczenie o braku toczących się postępowań sądowych, administracyjnych, komorniczych oraz o zaspokojeniu wszystkich wierzytelności. Oświadczenie to, wraz z uchwałą wspólników, powinno stanowić załącznik do wniosku o wykreślenie spółki z KRS i jest składane pod rygorem odpowiedzialności karnej. Zgodnie z art. 25c ustawy o KRS w toku postępowania o rozwiązanie podmiotu bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego, sąd może zwrócić się o udzielenie informacji niezbędnych do ustalenia, czy podmiot wpisany do Rejestru posiada zbywalny majątek i czy faktycznie prowadzi działalność, do organów podatkowych, organów prowadzących rejestry i ewidencje publiczne lub innych organów administracji publicznej oraz do organizacji społecznych.

Wydaje się zatem, że prostszym i skuteczniejszym rozwiązaniem mającym na celu zaspokojenie roszczeń, będzie zgłoszenie swojej wierzytelności likwidatorom spółki. Ich zadaniem jest bowiem wypełnienie zobowiązań i upłynnienie majątku. W tym celu wzywają oni wierzycieli spółki do zgłaszania wierzytelności. W przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością czynią to w ciągu 3 miesięcy od dnia otwarcia likwidacji. Jeżeli likwidacji ulega spółka akcyjna, termin dla zgłoszenia się wierzycieli wynosi 6 miesięcy od dnia ostatniego ogłoszenia (ogłoszenia pojawiają się w odstępie czasu nie dłuższym niż miesiąc ani krótszym niż 2 tygodnie). Zaspokojenie i zabezpieczenie wierzycieli spółki jest jedną z najważniejszych czynności likwidacyjnych. Generalna zasad wskazuje, że zadośćuczynienie wierzycielom powinno odbywać się w następujący sposób:

• wierzyciele, którzy zgłosili się do spółki po otwarciu likwidacji, powinni zostać zaspokojeni „od ręki”;

• wierzyciele, których należność jest sporna lub niewymagalna, powinni zostać zabezpieczeni w ten sposób, że kwota należności jest przekazywana do depozytu sądowego,

• wszyscy pozostali wierzyciele, którzy ujawnili się po terminie na zgłaszanie roszczeń, tudzież nie byli znani spółce, mogą zostać zaspokojeni z majątku, który pozostanie po podziale między dwie wcześniejsze grupy wierzycieli.