Czym jest transport kabotażowy?
Definicja oraz regulacja prawna transportu kabotażowego znalazła się w rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1072/2009 z dnia 21 października 2009 r. dotyczącego wspólnych zasad dostępu do rynku międzynarodowych przewozów drogowych i wykonywanie międzynarodowych przewozów transportowych. Warto zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 1 ust. 1 rozporządzenie ma zastosowanie wyłącznie do międzynarodowego zarobkowego przewozu drogowego rzeczy w przejazdach na terytorium Wspólnoty, czyli Unii Europejskiej i EFTA tj. przewozu międzynarodowego w oparciu o stosowne listy przewozowe i licencję transportową w oparciu o przedsiębiorstwa zajmujących sie świadczenie usług transportowych). Co do zasady akt prawny nie obowiązuje na terytorium państw trzecich, chyba że została zawarta umowa między Wspólnotą a danym państwem trzecim.
Definicja kabotażu znajduje się w art. 2 pkt 6 rozporządzenia, zgodnie z którym w ten sposób należy rozumieć krajowy zarobkowy przewóz wykonywany tymczasowo w przyjmującym państwie członkowskim zgodnie z niniejszym rozporządzeniem. Z kolei państwem przyjmującym jest kraj Wspólnoty, w którym przedsiębiorca transportowy prowadzi działalność, inny niż państwo siedziby tego przedsiębiorcy i uczestniczący w przewozy międzynarodowe.
Istotę kabotażu najłatwiej przedstawić na przykładzie. Będzie to na przykład transport towarów z Polski do Niemiec, a następnie rozwożenie go między różnymi miastami Republiki Federalnej Niemiec. W ten sposób przedsiębiorca minimalizuje liczbę „pustych przebiegów”, czyli przemieszczania się samochodów bez ładunku. W podanym przykładzie Polska jest państwem siedziby, natomiast Niemcy jest państwem goszczącym z częściowym rozładunku towaru dostarczonego przez przewóz międzynarodowy.
Kluczowym warunkiem dla zaistnienia kabotażu jest tymczasowy charakter działalności polskiej firmy na terenie Niemiec. Nie ma ona tam swojej siedziby, a jedynie prowadzi faktyczną działalność.
Kto może wykonywać przewozy kabotażowe i na jakich warunkach?
Stosownie do art. 8 ust. 1 rozporządzenia przewozy kabotażowe może wykonywać każdy przewoźnik zarobkowego drogowego przewozu rzeczy posiadający licencję wspólnotową. Jego kierowca – jeżeli jest obywatelem państwa trzeciego – musi posiadać świadectwo kierowcy.
Ogólna zasada kabotażu zakłada, że po dostarczeniu rzeczy w przychodzącym ruchu międzynarodowym (przywiezieniu ich do państwa członkowskiego) przewoźnicy drogowi są uprawnieni do wykonywania maksymalnie trzech przewozów kabotażowych będących następstwem transportu międzynarodowego z innego państwa członkowskiego lub państwa trzeciego. Warunkiem legalności kabotażu jest, aby:
- przewóz był wykonany tym samym pojazdem;
- w przypadku korzystania z zespołu pojazdów, tym samym pojazdem silnikowym tego pojazdu. Poprzez zespół pojazdów należy rozumieć pojazdy złączone ze sobą w celu poruszania się po drodze jako całość.
Ostatni rozładunek rzeczy w przewozie kabotażowym przed opuszczeniem przyjmującego państwa członkowskiego ma mieć miejsce nie później niż 7 dni od ostatniego rozładunku w przyjmującym państwie członkowskim w ramach dostawy rzeczy w przychodzącym ruchu międzynarodowym. Istotą tej regulacji jest spowodowanie, aby transporty kabotażowe nie rozciągały się nadmiernie w czasie, a rzeczywiście miały charakter krótkoterminowy.
Na czym polega cooling-off period w kontekście przewozu kabotażowego?
Najnowsza wersja rozporządzenia wprowadza w art. 8 ust. 2a tzw. cooling-off period. Mechanizm polega na wyłączeniu możliwości wykonywania przewozów kabotażowych przy użyciu tego samego pojazdu (a w przypadku zespołu pojazdów tego samego pojazdu silnikowego) przez okres 4 dni od dnia zakończenia przewozu kabotażowego w danym państwie członkowskim.
Według wytycznych Komisji Europejskiej okres karencji liczony jest od zakończenia ostatniego przewozu kabotażowego. Ograniczenie dotyczy tego samego pojazdu, więc przewoźnik może albo wykorzystać inny pojazd na terenie tego samego państwa albo realizować kabotaż w innym kraju przy użyciu tego samego pojazdu. Podkreślenia wymaga, że przetrzymanie pojazdu w państwie docelowym nie powoduje „zresetowania” okresu karencji. Ciężarówka musi powrócić do kraju wykonywania działalności przez przewoźnika.
Przewóz kabotażowy do innego kraju niż państwo przyjmujące
Artykuł 8 ust. 2 i 3 rozporządzenia rozróżnia dwa rodzaje kabotażu – Podstawowe znaczenie ma wskazany wyżej kabotaż w kraju rozładunku. Oprócz niego dopuszczalne jest zrealizowanie kabotażu w innym państwie członkowskim pod warunkiem, że:
- liczba tych przewozów nie przekroczy jednego kursu na państwo;
- kabotaż między państwami zostanie zrealizowany w terminie 3 dni od przekroczenia granicy w drugim państwie;
- samochód wjedzie do innego kraju bez ładunku, a jedynie go przyjmie i powróci do państwa goszczącego;
- całkowity czas kabotażu nie przekroczy 7 dni od dnia rozładunku w kraju przyjmującym.
Innymi słowy, przedsiębiorca, który przewiózł z Polski towar do Niemiec i tam go rozładował, może – przestrzegając wskazanych wyżej przesłanek w ramach tego samego kabotażu udać się do Republiki Francuskiej lub Austrii, aby przywieźć ładunek.
W jaki sposób potwierdzić legalność kabotażu?
Lokalne przepisy dotyczące przewozu towarów mogą różnić się między sobą, dlatego unijny ustawodawca wprowadził w art. 8 ust. 3 regułę ujednolicającą. Zgodnie z jej treścią krajowe drogowe przewozy rzeczy wykonywane w przyjmującym państwie członkowskim przez przedsiębiorcę niemającego siedziby w tym państwie uznaje się za zgodnie z rozporządzeniem dotyczącym kabotażu, jeżeli przewoźnik może przedstawić wyraźny dowód potwierdzający przewóz w przychodzącym ruchu międzynarodowym oraz każdy kolejny wykonywany przewóz kabotażowy.
Przewoźnicy są zobowiązani do prowadzenia dokumentacji przewozu kabotażowego. Może onaznajdować się w liście przewozowym lub dokumencie CMR, ważne jest jedynie, aby zawierała wszystkie informacje wskazane w rozporządzeniu. Oznacza to, że wprawdzie przewoźnik nie musi posiadać żadnych specjalnych papierów potwierdzających legalność kabotażu zgodnie z art. 8 ust. 4 rozporządzenia. Nadal jednak w razie kontroli, organ może zażądać np. danych z tachografu w celu potwierdzenia legalności przewozu. Informacje dotyczące kabotażu obejmują:
- nazwę, adres i podpis nadawcy oraz przewoźnika;
- nazwę i adres odbiorcy, a po dokonaniu dostawy rzeczy – również jego podpis oraz datę dostawy;
- miejsce i datę odbioru rzeczy oraz miejsce ich przeznaczenia;
- potoczną nazwę rzeczy oraz charakter ich opakowania, a w razie rzeczy niebezpiecznych ich nazwę, liczbę opakowań, oznaczenia oraz numery;
- masę brutto rzeczy lub ich ilość określoną w inny sposób;
- numery rejestracyjne pojazdu silnikowego i przyczepy.
Stosownie do art. 8 ust. 4a rozporządzenia dowód może być przedstawiony lub przesłany na żądanie uprawnionemu funkcjonariuszowi służb lub w czasie trwania kontroli drogowej również w formie elektronicznej, e-CMR.
W jakim zakresie stosuje się przepisy państwa przyjmującego?
Rozporządzenie w art. 9 wskazuje, że wykonywanie przewozu kabotażowego podlega przepisom państwa przyjmującego w następującym zakresie.
- zasad dotyczących umowy przewozu (np. jej elementy essentialia negotii i forma czynności prawnej);
- masy i wymiary pojazdów drogowych;
- wymogów związanych z przewozem określonych kategorii rzeczy, w szczególności towarów niebezpiecznych, rzeczy łatwo psujących się oraz żywych zwierząt;
- czasu prowadzenia pojazdu oraz okresów odpoczynku kierowcy;
- podatku VAT od usługi transportowej.
Planując kabotaż, należy uwzględnić lokalną jurysdykcję, aby kontrolować koszty związane ze wykonywaniem przewozu. W razie wątpliwości co do prawodawstwa ewentualne wątpliwości należy skonsultować z kancelarią prawną. W przypadku obszaru wspólnoty wiele z tych zagadnień jest uregulowane w sposób ujednolicony. Jednocześnie unijny ustawodawca nie pozostawił wątpliwości, że przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne względem przewoźników kabotażowych stosuje się w dokładnie takim samym wymiarze, co w stosunku do przedsiębiorców mających siedzibę w danym państwie.
Czy można wyłączyć państwo spod przepisów kabotażowych?
Rozporządzenie unijne przewiduje możliwość wprowadzenia procedury ochronnej na wypadek poważnego zakłócenia krajowego rynku transportowego, jeżeli zostało ono spowodowane lub wzmożone przez kabotaż. Środki ochronne polegają na tymczasowym wyłączeniu obszaru danego państwa lub jego części spod działania rozporządzenia. Mogą być one stosowane przez okres nie dłuższy niż 6 miesięcy z możliwością jednokrotnego przedłużenia o kolejne 6 miesięcy.
Pod pojęciem poważnego zakłócenia krajowego rynku transportowego rozumie się istotną i potencjalnie trwałą nadwyżką podaży nad popytem, jeżeli wiąże się z nią zagrożenie dla równowagi finansowej lub przetrwania licznych przedsiębiorstw wykonujących przewóz drogowy w danym państwie.
Sankcje za naruszenie przepisów o kabotażu
Wspólnota traktuje regulacje kabotażowe bardzo poważnie. Naruszenie przepisów dotyczących maksymalnego czasu trwania transportu, przerwania 4-dniowej karencji czy wykonanie dwóch przewozów kabotażowych do tego samego państwa w 7-dniowym okresie pociąga za sobą ryzyko surowych kar finansowych (nawet do kilkudziesięciu tysięcy euro), odebranie licencji transportowej oraz utratę ubezpieczenia kabotażowego. Ustawodawstwo wielu krajów przewiduje też nakładanie kar osobno na kierowcę, przedsiębiorcę prowadzącego przedsiębiorstwo transportowe, a także zleceniodawcę, a niekiedy nawet karę pozbawienia wolności.
Wejście w życie pakietu mobilności i związanego z nim cooling-off period zmodyfikowało obowiązujące wcześniej zasady kabotażu. Obecnie przewoźnicy muszą jeszcze staranniej planować przewóz towarów, aby nie naruszyć obowiązujących przepisów. Nasza kancelaria oferuje kompleksowe wsparcie w zakresie prawno-formalnej organizacji przewozów kabotażowych i międzynarodowych, a także postępowania przed organami kontrolnymi.
Pytania i odpowiedzi
Komisja Europejska stoi na stanowisku, że rozporządzenie odnosi się do dni kalendarzowych (a nie roboczych, które w każdym państwie mogą być liczone inaczej) oraz od godziny 00:00 do 23:59. W praktyce może się więc okazać, że przewoźnik będzie miał do dyspozycji mnie niż 7 dni z uwagi na lokalne ograniczenia w poruszaniu się samochodów ciężarowych.
Jeżeli kierowca nie posiada przy sobie dokumentacji przewozowej, może skontaktować się z centralą w celu przesłania organowi kontrolującemu dokumentu e-CMR zgodnie z art. 8 ust. 4a rozporządzenia.
Zaufali nam: