Legalizacja tachografu – na czym polega i kiedy jest potrzeba?

Reguły dotyczące stosowania tachografów oraz wymagania stawiane tym urządzeniom znalazły się w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady nr 165/2014 z dnia 4 lutego 2014 r. w sprawie tachografów stosowanych w transporcie drogowym.

Rozporządzenie reguluje obowiązki i wymogi w odniesieniu do budowy, instalacji, użytkowania, sprawdzania i kontrolowania tachografów w celu weryfikacji zgodności pracy wykonywanej przez kierowcę z unijnymi przepisami regulującymi sektor transportu drogowego. Warto zwrócić uwagę, że rozporządzenie nie wymaga transpozycji do krajowego porządku prawnego, ponieważ jest stosowane bezpośrednio. Nie uchybia ono oczywiście przepisom polskiej ustawy o tachografach, która odnosi się jednak wyłącznie do zadań organów administracji publicznej oraz innych podmiotów w zakresie stosowania urządzeń rejestrujących pracę kierowcy w pamięci tachografu.

Na pytanie czym jest tachograf, odpowiada art. 2 ust. 2 lit. a rozporządzenia, zgodnie z którym jako tachograf określa się urządzenie przeznaczone do instalowania w pojazdach w celu automatycznego lub półautomatycznego wyświetlania, rejestrowania, drukowania, przechowywania i wysyłania szczegółowych danych dotyczących ruchu, w tym o prędkości jazdy oraz niektórych okresach aktywności kierowcy. Powoduje to konieczność okresowej kalibrację tachografu czy przesiadkę na tachograf cyfrowy podpięty pod numer rejestracyjny pojazdu.

Zgodnie z art. 2 ust. 2 lit b i c każdy tachograf składa się z szeregu elementów, w tym jednostki przetwarzającej, pamięci danych, funkcji pomiaru czasu, dwóch czytników kart inteligentnych (dla kierowcy i współkierowcy), drukarki, wyświetlacza, złącz i urządzeń do wprowadzania danych przez użytkownika. Aby tachograf nie był jedynie urządzeniem rejestrującym, dodatkowo powinien być uzupełniony o czujnik ruchu oraz przewód do jego przyłączenia oraz posiadać ważny przegląd tachografu i ustawienia ogranicznika prędkości z daty rejestracji pojazdu przy samochodach ciężarowych.

Użytkownicy tachografów są zobowiązani do ich okresowej kalibracji i legalizacji. Są to odrębne czynności, które nie powinny być ze sobą utożsamiane. Kalibracja tachografu została zdefiniowana w art. 2 ust. 2 pkt m rozporządzenia i oznacza aktualizację lub potwierdzenie parametrów pojazdu, w tym identyfikację pojazdu i charakterystykę pojazdu, które mają być przechowywane w pamięci danych z wykorzystaniem karty warsztatowej. Z kolei karta warsztatowa jest wydawana personelowi producenta tachografu, instalatorowi, producentowi pojazdu lub zatwierdzonemu warsztatowi, która identyfikuje posiadacza karty i umożliwia pobranie danych z tachografów oraz ich kalibrację i aktywację.

Obowiązujące rozporządzenie nie precyzuje wprawdzie parametrów, jakie są objęte kalibracją, ale warto odwołać się w tym zakresie do rozporządzenia Komisji nr 1360/2002 dostosowujące po raz siódmy do postępu technicznego rozporządzenie nr 3821/85 w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym. Zgodnie z tym aktem prawnym poprzez kalibrację ustala się parametry dotyczące:

• identyfikacji pojazdu (numer VIN, numer rejestracyjny VRN, kod rejestrującego Państwa Członkowskiego);
• charakterystyki pojazdu (współczynnik charakterystyczny pojazdu, stała tachografu, obwód koła i wielkość opon, ogranicznik prędkości (jeżeli dotyczy);
• bieżący czas UTC;
• bieżąca wartość licznika kilometrów.

Pierwsza kalibracja powinna nastąpić w terminie 2 tygodni od instalacji urządzenia lub przypisania numeru rejestracyjnego do pojazdu w zależności od tego, która z czynności została dokonana w dacie późniejszej. Każdą kolejną kalibrację należy przeprowadzić nie później niż w 2 lata po poprzedniej. Dodatkowo przepisy rozporządzenia 1360/2002 nakazują przeprowadzania kalibracji w razie:

• jakiejkolwiek naprawy urządzenia;
• po zmianie współczynnika charakterystycznego pojazdu;
• po zmianie skutecznego obwodu tocznego opon;
• po zmianie numeru rejestracyjnego pojazdu;
• po zmianie czasu UTC o więcej niż 20 minut;
• uszkodzenia tabliczki rejestracyjnej lub zerwania plomb zabezpieczających.

W praktyce oznacza to, że każda kalibracja będzie wymagana po np. przetransportowaniu pojazdu do innej lokalizacji i wykorzystywaniu go do prowadzenia działalności w innej strefie czasowej.

Stosownie do pkt 097 i 098 rozporządzenia Komisji nr 1360/2002, dane kalibracyjne, które są przechowywane w pamięci urządzenia rejestrującego obejmują informacje dotyczące:

• parametrów kalibracyjnych znanych w momencie aktywacji;
• pierwszej kalibracji po aktywacji urządzenia, w tym pierwszej w danym pojeździe identyfikowanym poprzez numer VIN;
• pięciu ostatnich kalibracji (maksymalnie jednej z każdego dnia), a w przypadku tachografów inteligentnych nawet do 20 zapisów.

Jednocześnie przy każdej kalibracji rejestruje się rodzaj kalibracji, nazwę warsztatu, numer karty warsztatowej oraz państwo członkowskie wydające kartę i jej datę ważności, identyfikację pojazdu oraz jego parametry.

Ustawa o tachografach wprowadza rozbudowany system sankcji dotyczący zarówno wprowadzania do obrotu, jak i korzystania z tachografów niespełniających wymagań.

Zgodnie z art. 50 ustawy wprowadzanie do obrotu oprogramowania służącego do podrabiania lub przerabiania danych pochodzących z tachografu jest zagrożone karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Z kolei karą pieniężną od 10 do nawet 20 tysięcy złotych jest zagrożone:

• wprowadzania do obrotu lub użytkowania tachografu lub jego elementu składowego bez świadectwa homologacji typu;
• prowadzenie działalności w zakresie instalacji, sprawdzania, przeglądów lub napraw tachografu bez zezwolenia.

Sankcjonowane jest też działanie samego producenta tachografów, który nie weryfikuje ich zgodności z rozporządzeniem minimum raz na 2 lata oraz warsztatu, który dokonuje instalacji, sprawdzania, przeglądów lub naprawy tachografu analogowego lub cyfrowego bez niezbędnych uprawnień. W ten sposób ustawodawca dąży do tego, aby na rynku były obecne wyłącznie urządzenia spełniające unijne wymogi instalowane i naprawiane przez firmy posiadające właściwe kwalifikacje.

Odrębne sankcje w zakresie jazdy samochodem niespełniającym wymagań (także w zakresie dotyczącym urządzenia rejestrowego) wprowadza ustawa o transporcie drogowym. Zgodnie z jej art. 92a ust. 1 kara za wykonywanie przewozu z naruszeniem obowiązków może sięgnąć nawet 100 tysięcy złotych, przy czym w niedługim czasie wchodzi w życie zmiana przepisów tej ustawy, która m.in. podnosi sankcje w tym zakresie.

Nasza kancelaria od wielu lat współpracuje z podmiotami z branży TSL. Wspieramy zarówno przedsiębiorców prowadzących firmy transportowe, kierowców, jak i usługodawców świadczących pomoc na rzecz uczestników obrotu. Specjaliści od prawa transportowego pomogą ocenić czy zastosowane przez przedsiębiorcę tachografy spełniając wymagania wskazane prawem, a przedsiębiorca prowadzi swoją działalność legalnie.