Doradca restrukturyzacyjny – kim jest?

Doradca restrukturyzacyjny jest to zawód regulowany w ramach którego możliwe jest prowadzenie postępowań restrukturyzacyjnych i upadłościowych, a także świadczenie usług w zakresie doradztwa restrukturyzacyjnego (szeroko pojętego). Aby wykonywać ww. zawód konieczne jest posiadanie licencji, której uzyskanie reguluje ustawa o licencji doradcy restrukturyzacyjnego. Licencję wydaje Minister Sprawiedliwości osobom, które spełniają ustawowe wymogi i uzyskały pozytywny wynik państwowego egzaminu.
Oprócz licencjonowanych doradców restrukturyzacyjnych przedsiębiorcy na rynku mogą spotkać także kwalifikowanych doradców restrukturyzacyjnych. Są to doradcy, którzy posiadają uprawnienia do prowadzenia największych spraw restrukturyzacyjnych czy upadłościowych (np. banków czy dużych przedsiębiorców), a także spraw spółek o istotnym znaczeniu dla gospodarki państwa lub szczególnym znaczeniu gospodarczo-obronnym.
Praktyka pokazuje, że większość doradców restrukturyzacyjnych posiada również uprawnienia do wykonywania zawodu adwokata czy radcy prawnego (szczególnie jesli chodzi o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego, czy jesli chodzi o postępowanie układowe i przyspieszone postępowanie układowe, czy wreszcie postępowanie sanacyjne lub postępowanie o zatwierdzenie układu czy uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne). Należy jednak wyraźnie rozróżnić, licencję i tytuł doradcy restrukturyzacyjnego od tytułu adwokata czy radcy prawnego. Doradca restrukturyzacyjny aby pełnić swoją funkcję nie musi być adwokatem czy radcą prawnym. Działa to jednak w dwie strony- adwokat czy radca prawny nie będący doradcą restrukturyzacyjnym nie może pełnić przewidzianych dla doradcy restrukturyzacyjnego roli w postępowaniach związanych z niewypłacalnością (przy przeprowadzenie działań sanacyjnych.
Analizują przepisy można jednak stwierdzić, że postępowania restrukturyzacyjne prowadzone są przy czynnym udziale doradcy restrukturyzacyjnego – niezależnie od funkcji jaką pełni w procesie.
Jakie doradca restrukturyzacyjny może pełnić funkcje w procesie restrukturyzacji?
Powyżej wspomnieliśmy, że osoba doradcy restrukturyzacyjnego może prowadzić postępowanie restrukturyzacyjne w różnych rolach. W praktyce będzie to:
- rola nadzorcy układu w postępowaniu o zatwierdzenie układu,
- rola nadzorcy sądowego w przyspieszonym postępowaniu układowym i postępowaniu układowym,
- rola zarządcy sądowego w postępowaniu sanacyjnym.
Nadzorca układu
W postępowaniu o zatwierdzenie układu dłużnik ma możliwość samodzielnego wybrania doradcy restrukturyzacyjnego, który będzie nadzorcą układu. Z technicznego punktu widzenia wybór jest dość prosty, bowiem nie ma konieczności oczekiwania na decyzję sądu dot. wyznaczenia nadzorcy, a wystarczy jedynie zawarcie umowy spełniającej określone w prawie restrukturyzacyjnym wymogi. Dłużnik samodzielnie decyduje o wyborze nadzorcy, zatem może wziąć pod uwagę przede wszystkim ilość prowadzonych przez niego spraw, wysokość wynagrodzenia czy skuteczność.
Zadaniem nadzorcy układu jest kontrola czynności dłużnika (dotyczących jego majątku), w tym sprawdzanie, czy mienie dłużnika, które nie stanowi części przedsiębiorstwa, jest dostatecznie zabezpieczone przed zniszczeniem lub utratą. Do czynności nadzorcy układu należy w szczególności:
- sporządzenie wspólnie z dłużnikiem planu restrukturyzacyjnego;
- przygotowanie wspólnie z dłużnikiem propozycji układowych;
- sporządzenie spisu wierzytelności oraz spisu wierzytelności spornych;
- współpraca z dłużnikiem w zakresie sprawnego i zgodnego z prawem zbierania głosów przy zachowaniu praw wierzycieli;
- złożenie sprawozdania o możliwości wykonania układu.
Przepisy wprost przewidują, że podpisanie umowy z nadzorcą układu nie ogranicza dłużnika w zarządzie nad jego majątkiem. Niemniej jednak od dnia obwieszczenia o dniu układowym dłużnik może podejmować czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu jedynie za zgodą nadzorcy układu. Z drugiej strony jednak dłużnik musi działać zgodnie z wytycznymi nadzorcy m.in. udzielić nadzorcy układu pełnych i zgodnych z prawdą informacji w celu wykorzystania w postępowaniu restrukturyzacyjnym oraz udostępnia dokumenty dotyczące swojego majątku i zobowiązań, pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.
Nadzorca sądowy
Nadzorca sądowy jest powoływany przez sąd w postanowieniu o otwarciu przyspieszonego postępowania układowego lub postępowania układowego. Sąd musi wziąć pod uwagę kilka kwestii przy wyznaczaniu osoby nadzorcy- między innymi liczbę spraw, w których osoba funkcję nadzorcy sądowego lub zarządcy w innych postępowaniach restrukturyzacyjnych lub syndyka w postępowaniach upadłościowych, a także jej doświadczenie i dodatkowe kwalifikacje.
Zgodnie z prawem restrukturyzacyjnym, po powołaniu nadzorcy sądowego dłużnik może dokonywać czynności zwykłego zarządu. Na dokonanie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu wymagana jest zgoda nadzorcy sądowego, chyba że ustawa przewiduje zezwolenie rady wierzycieli. Zgoda może zostać udzielona również po dokonaniu czynności w terminie 30 dni od dnia jej dokonania. Czynność przekraczająca zakres zwykłego zarządu dokonana bez wymaganej zgody jest bezwzględnie nieważna.
Do czynności nadzorcy sądowego należy w szczególności:
- zawiadomienie wierzycieli o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego;
- sporządzenie planu restrukturyzacyjnego i spisu wierzytelności;
- ocena propozycji układowych, w tym, w razie potrzeby, doradztwo w zakresie ich zmiany w celu zapewnienia zgodności z prawem i możliwości ich wykonania, podejmowanie działań w celu złożenia przez wierzycieli możliwie największej liczby ważnych głosów, udział w zgromadzeniu wierzycieli oraz złożenie opinii o możliwości wykonania układu;
- w przyspieszonym postępowaniu układowym – sporządzenie spisu wierzytelności spornych.
Zarządca
Zarządca jest powoływany przez sąd w postanowieniu o otwarciu postępowania sanacyjnego. Powołując zarządcę, sąd restrukturyzacyjny bierze pod uwagę podobne kwestie co przy powołaniu nadzorcy sądowego. Zarządca niezwłocznie obejmuje zarząd masą sanacyjną, zarządza nią, sporządza spis inwentarza wraz z oszacowaniem oraz sporządza i realizuje plan restrukturyzacyjny. Dłużnik musi pod rygorem odpowiedzialności karnej udzielić zarządcy prawdziwych informacji o stanie swojego przedsiębiorstwa, a także wydać mu niezbędne dokumenty.
W sprawach dotyczących masy sanacyjnej zarządca dokonuje czynności w imieniu własnym na rachunek dłużnika. Zarządca nie odpowiada za zobowiązania zaciągnięte w sprawach dotyczących masy sanacyjnej. Jest to konstrukcja odpowiedzialności podobna jak w upadłości, gdzie syndyk również podejmuje czynności w imieniu własnym, ale na rachunek upadłego.
W zakresie czynności, które podejmuje zarządca, są to przede wszystkim czynności sanacyjne. Czynności sanacyjne to takie czynności faktyczne i prawne, które mają doprowadzić do poprawy sytuacji finansowej dłużnika przy jednoczesnym poszanowaniu praw wierzycieli. Przykładem czynności sanacyjnych może być np. sprzedaż nierentownej części przedsiębiorstwa.

Czy w procesie restrukturyzacji występują inne podmioty?

Z powyższej części jasno wynika, że postępowanie restrukturyzacyjne prowadzone jest przez nadzorcę (układu czy sądowego) lub zarządcę. W postępowaniu restrukturyzacyjnym występują jednak inne organy sądowe istotne dla dłużnika. Są to w szczególności sędzia-komisarz oraz tymczasowy nadzorca sądowy.
Sędzia-komisarz
Sędzia-komisarz w postępowaniu restrukturyzacyjnym jest wyznaczany przez sąd, który otwiera postępowanie. Tę funkcję może pełnić zarówno sędzia zawodowy, jak również asesor sądowy. Sędzia-komisarz w zakresie swoich czynności ma prawa i obowiązki sądu i przewodniczącego.
Sędzia-komisarz kieruje tokiem postępowania restrukturyzacyjnego, sprawuje nadzór nad czynnościami nadzorcy sądowego i zarządcy, oznacza czynności, których wykonywanie przez nadzorcę sądowego albo zarządcę jest niedopuszczalne bez jego zezwolenia lub bez zezwolenia rady wierzycieli, jak również zwraca uwagę na popełnione przez nich uchybienia.
W pewnym uproszczeniu można stwierdzić, że Sędzia-komisarz pełni nadzór nad działaniami nadzorcy lub zarządcy, a także czuwa nad prawidłowym przebiegiem postępowania. Mając na uwadze jego kompetencje, należy stwierdzić, że Sędzia-komisarz nie prowadzi samodzielnie postępowania restrukturyzacyjnego.
Tymczasowy nadzorca sądowy (TNS)
TNS jest elementem postępowania zabezpieczającego, na etapie poprzedzającym formalne otwarcie restrukturyzacji. W pewnym uproszczeniu można stwierdzić, że TNS ma chronić majątek dłużnika w „przededniu” wszczęcia restrukturyzacji. W tym celu nadzorca może przede wszystkim wnosić o zawieszenie postępowań egzekucyjnych, wnosić o uchylenie zajęć rachunków czy nie wydawać zgody na dyspozycje dłużnika dotyczące środków na rachunku bankowym, którego zajęcie uchylono.
TNS pełni swoją funkcję wyłącznie tymczasowo- do dnia wydania postanowienia o otwarciu postępowania. Za wykonywanie czynności przysługuje mu wynagrodzenie- określone w postanowienia sądu, na zasadach opisanych w prawie restrukturyzacyjnym.
Kto prowadzi postępowanie restrukturyzacyjne?
Na to pytanie w zasadzie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Nie można zapominać, że w polskim systemie prawnym funkcjonują 4 rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych, które znacznie różnią się specyfiką i przebiegiem. Wspólnym mianownikiem dla wszystkich postępowań restrukturyzacyjnych jest sąd restrukturyzacyjny (czyli zazwyczaj wydział gospodarczy sądu rejonowego właściwy ds. restrukturyzacyjnych i upadłościowych), a także doradca restrukturyzacyjny.
Co do zasady jednak postępowanie restrukturyzacyjne prowadzone jest przez osobę posiadającą uprawnienia doradcy restrukturyzacyjnego, która to osoba w przypadku niektórych postępowań (np. sanacja) nadzorowana jest przez sędziego komisarza.
Nie oznacza to jednak, że w procesach związanych z restrukturyzacją nie ma miejsca dla profesjonalnych pełnomocników (np. radców prawnych czy adwokatów). Wręcz przeciwnie- mogą oni występować jako pełnomocnicy zarówno wierzycieli, jak i dłużników. Profesjonalni pełnomocnicy mogą wspomóc restrukturyzowanego przedsiębiorcę np. w kontaktach z nadzorcą sądowym, negocjacjach z wierzycielami czy przygotowaniu dokumentacji i sporządzaniu pism procesowych.

Podsumowanie

Z uwagi na fakt, że w polskim systemie prawnym funkcjonuje kilka rodzajów restrukturyzacji, nie można jednoznacznie wskazać organu prowadzącego postępowanie- może to być nadzorca układu, nadzorca sądowy czy zarządca. Oprócz wyżej wymienionych w postępowaniach restrukturyzacyjnych można spotkać także inne organy- sędziego komisarza czy tymczasowego nadzorcę sądowego. Wspólny mianownik dla wszystkich restrukturyzacji jest jednak jeden- każde postępowanie restrukturyzacyjne musi odbyć się z udziałem osoby posiadającej licencję doradcy restrukturyzacyjnego.
Pytania i odpowiedzi
Syndyk występuje w postępowaniach upadłościowych, a nie restrukturyzacyjnych. Jest to jedna z ról procesowych, które może pełnić doradca restrukturyzacyjny. Jest ona jednak charakterystyczna dla postępowań upadłościowych, a nie postępowań restrukturyzacyjnych.
Nadzorca sądowy i zarządca sądowy są co do zasady wyznaczani przez sąd rozpatrujący wniosek restrukturyzacyjny. Odmiennie kwestia wygląda w przypadku nadzorcy układu (który jest wyznaczany w postępowaniu o zatwierdzenie układu)- w tym przypadku nadzorca układu wyznaczany jest przez dłużnika, który podpisuje z nim umowę o przeprowadzenie restrukturyzacji.
Co do zasady umowa z doradcą restrukturyzacyjnym, który ma pełnić funkcję nadzorcy układu nie jest dokumentem skomplikowanym. Trzeba jednak pamiętać, że przepisy określają, jakie elementy musi zawierać- jest to przede wszystkim określenie wynagrodzenia, oznaczenie stron, określenie obowiązków stron i terminów ich wykonania, a także okresu pełnienia przez nadzorcę swojej funkcji, z ograniczeniem jednak do okresu początkowego (nie musi być to dzień zawarcia umowy).
Zaufali nam: