Kto prowadzi postępowanie restrukturyzacyjne?

Powyżej wspomnieliśmy, że osoba doradcy restrukturyzacyjnego może prowadzić postępowanie restrukturyzacyjne w różnych rolach. W praktyce będzie to:

• rola nadzorcy układu w postępowaniu o zatwierdzenie układu,
• rola nadzorcy sądowego w przyspieszonym postępowaniu układowym i postępowaniu układowym,
• rola zarządcy sądowego w postępowaniu sanacyjnym.

Nadzorca układu

W postępowaniu o zatwierdzenie układu dłużnik ma możliwość samodzielnego wybrania doradcy restrukturyzacyjnego, który będzie nadzorcą układu. Z technicznego punktu widzenia wybór jest dość prosty, bowiem nie ma konieczności oczekiwania na decyzję sądu dot. wyznaczenia nadzorcy, a wystarczy jedynie zawarcie umowy spełniającej określone w prawie restrukturyzacyjnym wymogi. Dłużnik samodzielnie decyduje o wyborze nadzorcy, zatem może wziąć pod uwagę przede wszystkim ilość prowadzonych przez niego spraw, wysokość wynagrodzenia czy skuteczność.

Zadaniem nadzorcy układu jest kontrola czynności dłużnika (dotyczących jego majątku), w tym sprawdzanie, czy mienie dłużnika, które nie stanowi części przedsiębiorstwa, jest dostatecznie zabezpieczone przed zniszczeniem lub utratą. Do czynności nadzorcy układu należy w szczególności:

1. sporządzenie wspólnie z dłużnikiem planu restrukturyzacyjnego;
2. przygotowanie wspólnie z dłużnikiem propozycji układowych;
3. sporządzenie spisu wierzytelności oraz spisu wierzytelności spornych;
4. współpraca z dłużnikiem w zakresie sprawnego i zgodnego z prawem zbierania głosów przy zachowaniu praw wierzycieli;
5. złożenie sprawozdania o możliwości wykonania układu.

Przepisy wprost przewidują, że podpisanie umowy z nadzorcą układu nie ogranicza dłużnika w zarządzie nad jego majątkiem. Niemniej jednak od dnia obwieszczenia o dniu układowym dłużnik może podejmować czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu jedynie za zgodą nadzorcy układu. Z drugiej strony jednak dłużnik musi działać zgodnie z wytycznymi nadzorcy-m.in. udzielić nadzorcy układu pełnych i zgodnych z prawdą informacji w celu wykorzystania w postępowaniu restrukturyzacyjnym oraz udostępnia dokumenty dotyczące swojego majątku i zobowiązań, pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.

Nadzorca sądowy

Nadzorca sądowy jest powoływany przez sąd w postanowieniu o otwarciu przyspieszonego postępowania układowego lub postępowania układowego. Sąd musi wziąć pod uwagę kilka kwestii przy wyznaczaniu osoby nadzorcy- między innymi liczbę spraw, w których osoba funkcję nadzorcy sądowego lub zarządcy w innych postępowaniach restrukturyzacyjnych lub syndyka w postępowaniach upadłościowych, a także jej doświadczenie i dodatkowe kwalifikacje.

Zgodnie z prawem restrukturyzacyjnym, po powołaniu nadzorcy sądowego dłużnik może dokonywać czynności zwykłego zarządu. Na dokonanie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu wymagana jest zgoda nadzorcy sądowego, chyba że ustawa przewiduje zezwolenie rady wierzycieli. Zgoda może zostać udzielona również po dokonaniu czynności w terminie 30 dni od dnia jej dokonania. Czynność przekraczająca zakres zwykłego zarządu dokonana bez wymaganej zgody jest bezwzględnie nieważna.

Do czynności nadzorcy sądowego należy w szczególności:

1. zawiadomienie wierzycieli o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego;
2. sporządzenie planu restrukturyzacyjnego i spisu wierzytelności;
3. ocena propozycji układowych, w tym, w razie potrzeby, doradztwo w zakresie ich zmiany w celu zapewnienia zgodności z prawem i możliwości ich wykonania, podejmowanie działań w celu złożenia przez wierzycieli możliwie największej liczby ważnych głosów, udział w zgromadzeniu wierzycieli oraz złożenie opinii o możliwości wykonania układu;
4. w przyspieszonym postępowaniu układowym – sporządzenie spisu wierzytelności spornych.

Zarządca

Zarządca jest powoływany przez sąd w postanowieniu o otwarciu postępowania sanacyjnego. Powołując zarządcę, sąd restrukturyzacyjny bierze pod uwagę podobne kwestie co przy powołaniu nadzorcy sądowego. Zarządca niezwłocznie obejmuje zarząd masą sanacyjną, zarządza nią, sporządza spis inwentarza wraz z oszacowaniem oraz sporządza i realizuje plan restrukturyzacyjny. Dłużnik musi pod rygorem odpowiedzialności karnej udzielić zarządcy prawdziwych informacji o stanie swojego przedsiębiorstwa, a także wydać mu niezbędne dokumenty.

W sprawach dotyczących masy sanacyjnej zarządca dokonuje czynności w imieniu własnym na rachunek dłużnika. Zarządca nie odpowiada za zobowiązania zaciągnięte w sprawach dotyczących masy sanacyjnej. Jest to konstrukcja odpowiedzialności podobna jak w upadłości, gdzie syndyk również podejmuje czynności w imieniu własnym, ale na rachunek upadłego.

W zakresie czynności, które podejmuje zarządca, są to przede wszystkim czynności sanacyjne. Czynności sanacyjne to takie czynności faktyczne i prawne, które mają doprowadzić do poprawy sytuacji finansowej dłużnika przy jednoczesnym poszanowaniu praw wierzycieli. Przykładem czynności sanacyjnych może być np. sprzedaż nierentownej części przedsiębiorstwa.

Na to pytanie w zasadzie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Nie można zapominać, że w polskim systemie prawnym funkcjonują 4 rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych, które znacznie różnią się specyfiką i przebiegiem. Wspólnym mianownikiem dla wszystkich postępowań restrukturyzacyjnych jest sąd restrukturyzacyjny (czyli zazwyczaj wydział gospodarczy sądu rejonowego właściwy ds. restrukturyzacyjnych i upadłościowych), a także doradca restrukturyzacyjny.

Co do zasady jednak postępowanie restrukturyzacyjne prowadzone jest przez osobę posiadającą uprawnienia doradcy restrukturyzacyjnego, która to osoba w przypadku niektórych postępowań (np. sanacja) nadzorowana jest przez sędziego komisarza.

Nie oznacza to jednak, że w procesach związanych z restrukturyzacją nie ma miejsca dla profesjonalnych pełnomocników (np. radców prawnych czy adwokatów). Wręcz przeciwnie- mogą oni występować jako pełnomocnicy zarówno wierzycieli, jak i dłużników. Profesjonalni pełnomocnicy mogą wspomóc restrukturyzowanego przedsiębiorcę np. w kontaktach z nadzorcą sądowym, negocjacjach z wierzycielami czy przygotowaniu dokumentacji i sporządzaniu pism procesowych.