Kiedy sąd odmówi wszczęcia restrukturyzacji?

Aby móc wskazać granice korzystania z restrukturyzacji warto w pierwszej kolejności odpowiedzieć sobie na pytanie o cel takiego postępowania. Funkcja restrukturyzacji została wyartykułowana w art. 3 prawa restrukturyzacyjnego Zgodnie z tym przepisem, celem restrukturyzacji jest uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika przez umożliwienie mu restrukturyzacji poprzez zawarcie układu z wierzycielami, a w przypadku postępowania sanacyjnego, również poprzez przeprowadzenie działań sanacyjnych przy zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli.

Można więc powiedzieć, że restrukturyzacja zabezpiecza nie tylko interes dłużnika, ale także wierzycieli.

Niezależnie od warunków dotyczących wszczęcia poszczególnych rodzajów postępowań, prawo restrukturyzacyjne posługuje się przesłankami o charakterze ogólnym. Stosownie do art. 6 ust. 1 ustawy, restrukturyzację ogłasza się wobec dłużnika niewypłacalnego lub zagrożonego niewypłacalnością, przy czym pojęcia te bazują na systemie domniemań wzruszalnych, które mogą być obalone przez wierzyciela obawiającego się utrudnień w dochodzeniu należności

Stan niewypłacalności należy definiować na podstawie art. 11 ustawy prawo upadłościowe. Stosownie do brzmienia przepisu, za niewypłacalnego uważa się dłużnika, który utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Domniemanie w tym zakresie zachodzi, jeżeli opóźnienie przekracza 3 miesiące.

Ustawodawca wprowadził odrębne domniemanie w stosunku do osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych. W ich przypadku o niewypłacalności można mówić także, jeżeli zobowiązania pieniężne przewyższają wartość majątku i stan ten utrzymuje się przez minimum 24 miesiące. Jednocześnie ustawodawca wskazuje, które zobowiązania należy uwzględnić, a których nie uwzględnia się przy ocenie relacji aktywów do pasywów.

Z kolei stan zagrożenia niewypłacalnością – zgodnie z art. 6 ust. 3 prawa restrukturyzacyjnego oznacza sytuację, która wskazuje na to, że dłużnik stanie się niewypłacalny w niedługim czasie.

Z uwagi na fakt, że stan zagrożenia niewypłacalnością wyprzedza stan samej niewypłacalności, z reguły to właśnie na niego dłużnicy powołują się najczęściej. Niestety ustawa nie zawiera wytycznych co do tego, w jaki sposób należy ocenić potencjalną możliwość popadnięcia w niewypłacalność. W praktyce więc sądy restrukturyzacyjne muszą wziąć pod uwagę m.in. sektor, w jakim działa firma dłużnika, skalę prowadzonej działalności czy jej otoczenie biznesowe. W przypadku działalności jednoosobowej stan zagrożenia niewypłacalnością może oznaczać ryzyko bankructwa w ciągu kilku tygodni. Dla spółki transgranicznej będzie to nawet wiele miesięcy.

To od dłużnika zależy czy będzie on w stanie przekonać sąd co do swojej nie najlepszej sytuacji majątkowej. Jeżeli mu się to nie powiedzie, wniosek zostanie oddalony. Dlatego rozważając składanie wniosku o restrukturyzację warto skorzystać ze wsparcia kancelarii prawnej z wieloletnim doświadczeniem w prowadzeniu postępowań insolwencyjnych.

Ustawodawca w art. 8 ust. 1 prawa restrukturyzacyjnego wskazał, że sąd odmawia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, jeżeli skutkiem tego postępowania byłoby pokrzywdzenie wierzycieli. Pojęcie pokrzywdzenia wierzycieli jest klauzulą generalną, zatem sąd poddaje je indywidualnej interpretacji z uwzględnieniem okoliczności postępowania.

Ocena pokrzywdzenia wierzycieli jest dokonywana na etapie złożenia wniosku (z wyłączeniem postępowania o zatwierdzenie układu, gdzie oceny dokonuje się na moment ustalenia dnia układowego). Niezależnie od tego sąd umorzy postępowanie, jeżeli stwierdzi już w trakcie postępowania, że warunki układu są rażąco krzywdzące dla wierzycieli, którzy głosowali przeciwko układowi i zgłosili zastrzeżenia (art. 165 ust. 2 prawa restrukturyzacyjnego). W postępowaniu o zatwierdzeniu układu mechanizm pokrzywdzenia wierzycieli dotyczy więc przede wszystkim wierzycieli mniejszościowych.

W doktrynie wskazuje się, że przesłanka z art. 8 ust. 1 znajduje zastosowanie np. w sytuacji pozorowania problemów finansowych przez dłużnika poprzez celowe wyzbywanie się składników majątku, a następnie złożenie wniosku o wszczęcie restrukturyzacji w celu uzyskania korzystnych warunków spłaty zobowiązań.

O naruszeniu interesu wierzycieli można mówić także wtedy, gdy dłużnik konsekwentnie składa wniosek o wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego w różnych formach, nawet wiedząc, że w danej sytuacji jest to niemożliwe. Taka strategia skutecznie blokuje dłużników, którzy nie mogą dochodzić swoich wierzytelności w postępowaniu egzekucyjnym, a jednocześnie – ze względu na brzmienie art. 11 prawa restrukturyzacyjnego i pierwszeństwa wniosku restrukturyzacyjnego nad upadłościowym – sami nie mogą wystąpić o wszczęcie postępowania upadłościowego.

W judykaturze wskazuje się, że o pokrzywdzeniu wierzycieli świadczy np. wykonywanie zobowiązań w sposób selektywny, jedynie wobec niektórych wierzycieli z pominięciem pozostałych (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26 listopada 2014 r., sygn. VI ACa 202/14). Z kolei Sąd Okręgowy w Warszawie w uzasadnieniu postanowienia z dnia 30 lipca 2018 r., sygn. XXIII Gz 611/18 zwrócił uwagę, że krzywdzące dla wierzycieli jest zaakceptowanie takich propozycji ugodowych, które prowadziłyby do wzrostu zobowiązań przedsiębiorcy i jedynie dodatkowo utrudniały zaspokojenie wierzycieli czy wręcz je uniemożliwiały. Nie ma bowiem wątpliwości co do tego, że postępowania restrukturyzacyjne wprawdzie nie musi prowadzić do poprawy sytuacji wierzycieli, ale w żadnym razie nie może jej pogorszyć.

Jednocześnie warto zwrócić uwagę, że sąd nie jest w stanie już na samym początku postępowania zweryfikować, jakie działania dłużnika mogą być krzywdzące dla każdego z wierzycieli z osobna, dlatego powinien jedynie uwzględniać całościowy efekt restrukturyzacji. W szczególności poza oceną sądu powinno znaleźć się porównanie ze sobą potencjalnych skutków postępowania upadłościowego i restrukturyzacyjnego. Wniosek nie może zostać oddalony wyłącznie z tego względu, że zdaniem sądu upadłość byłaby dla wierzyciela korzystniejsza.

W sytuacji, kiedy względem dłużnika złożono wniosek o ogłoszenie upadłości, sąd restrukturyzacyjny zawiesi postępowanie do czasu prawomocnego zakończenia postępowania upadłościowego. Jeżeli upadłość ostatecznie zostanie ogłoszona, a postanowienie uprawomocni się, wniosek o restrukturyzację zostanie oddalony. Jeżeli jednak okaże się, że spełnione są przesłanki restrukturyzacji, a nie upadłości, kolejność działań będzie odwrotna – to wniosek o upadłość zostanie oddalony, a rozpoznany wniosek restrukturyzacyjny.

Nasza kancelaria świadczy kompleksową pomoc prawną w zakresie obsługi postępowań insolwencyjnych. Analizujemy sytuację dłużnika, koordynujemy jego relacje z wierzycielami i pomagamy wypracować wspólne rozwiązanie, które nie będzie rodziło ryzyka oddalenia wniosku restrukturyzacyjnego.