Czym jest zgromadzenie wierzycieli, jakie są jego uprawnienia i kompetencje?

Zgromadzenie wierzycieli jako podmiot postępowania restrukturyzacyjnego

Prawo do korzystania z przysługujących wierzycielom uprawnień w postępowaniu restrukturyzacyjnym może być realizowane za pośrednictwem rady oraz zgromadzenia wierzycieli. Aktualnie skupimy się na zgromadzeniu wierzycieli, któremu ustawa z dnia 15 maja 2015 r. prawo restrukturyzacyjne nadaje prawa podmiotu postępowania restrukturyzacyjnego, przyznając mu legitymację czynną do udziału w procesie naprawczym. Tytułem przykładu, warto wskazać na przepis art. 111 p.r. stanowiący, że uchwała zgromadzenia wierzycieli zostaje przyjęta, jeżeli wypowie się za nią większość głosujących wierzycieli. Zatem ustawa prawo restrukturyzacyjne przyznaje zgromadzeniu wierzycieli prawo do bycia czynnym podmiotem podczas prowadzenia postępowania restrukturyzacyjnego, reguluje jego uprawnienia i kompetencje w zakresie zatwierdzania układu (w tym te określające termin zgromadzenia wierzycieli).

Na marginesie warto wskazać, iż zgromadzenie wierzycieli jest uczestnikiem postępowania wszystkich postępowań restrukturyzacyjnych, z wyłączeniem postępowania o zatwierdzenie układu. Postępowanie to charakteryzuje się brakiem udziału sądu w toku zatwierdzania układu, z uwagi na samodzielność dłużnika w przedmiocie zbierania głosów wierzycieli.

Charakter prawny zgromadzenia wierzycieli

Charakter prawny zgromadzenia wierzycieli jest przedmiotem sporów w doktrynie i orzecznictwie. Jednakże w praktyce postępowania naprawczego wskazuje się, w przeważającej mierze, że zgromadzenie jest organem postępowania restrukturyzacyjnego, posiadającym kompetencje konstytutywne, prawno-kształtujące, z uwagi na fakt, iż samodzielnie decyduje o przyjęciu bądź odrzuceniu układu. Wobec tego stanowisko doktryny zasadniczo wskazuje, że jest to organ wierzycieli, mający prawo stanowienia, a nie stanowi jedynie oznaczenia organizacyjno – technicznego. Zgromadzenie wierzycieli jest obligatoryjnym podmiotem postępowania restrukturyzacyjnego, natomiast jego kompetencje nie zostały szczegółowo uregulowane w ustawie prawo upadłościowe, szczególnie pod kątem przebiegu zgromadzenia wierzycieli sporządza. Zatem zgromadzenie wierzycieli jest organem stanowiącym bądź współdecydującym każdorazowo, kiedy konieczne jest rozstrzygnięcie zgromadzenia w tym na odroczonym zgromadzeniu wierzycieli.

Kto ma kompetencje do zwołania zgromadzenia wierzycieli?

Zwołanie zgromadzenia wierzycieli jest wyłączną kompetencją sędziego – komisarza, zgodnie z art. 104 p.r. Zwołanie zgromadzenia wierzycieli następuje w drodze postanowienia, które jest niewzruszalne, wobec tego w swojej treści nie zawiera uzasadnienia. Jednakże sędzia – komisarz wyposażony jest w prawo do przedstawienia głównych motywów rozstrzygnięcia, natomiast nie jest do tego zobowiązany. Co do zasady postanowienie o zwołaniu zgromadzenia wierzycieli następuje na posiedzeniu niejawnym i podejmuje je nadzorca sądowy albo zarządca.

Kiedy konieczne jest zwołanie zgromadzenia wierzycieli?

Przepis art. 104 p.r. wskazuje, że obligatoryjnie należy zwołać zgromadzenie wierzycieli:

w celu głosowania nad układem,
w przypadku gdy rada wierzycieli podejmie uchwałę o zwołaniu zgromadzenia,
w przypadku gdy sędzia – komisarz uzna to za potrzebne.

Katalog okoliczności, w których konieczne jest zwołanie zgromadzenia wierzycieli, jest pozornie zamknięty. Jednakże pkt 2 oraz 3 przywołanego przepisu art. 104 p.r. wskazuje na abstrakcyjne, bliżej nieokreślone okoliczności, w których niezbędne jest zwołanie oraz rozstrzygnięcie zgromadzenia wierzycieli. Zatem prowadzi to do stwierdzenia, iż zgromadzenie wierzycieli posiada szeroki zakres kompetencji, które podyktowane są koniecznością przeprowadzenia głosowania nad układem lub aktualną potrzebą podjęcia rozstrzygnięcia przez zgromadzenie szczególnie w przypadku przeprowadzenia postępowania upadłościowego czy w związku z terminem zgromadzenia wierzycieli. Termin taki tj. termin zgromadzenia wierzycieli wzywa do stawiennictwa w celu odbycia zgromadzenia i przy braku przeszkodzie odbyciu zgromadzenia wierzycieli. Natomiast oprócz szeroko i abstrakcyjnie określonych kompetencji i uprawnień, zgromadzenie wierzycieli ma gruntowne prawo do decydowania o przyjęciu propozycji układowych oraz o losie dłużnika.

Uprawnienia i kompetencje zgromadzenia wierzycieli

Wierzyciele jako podmiot reprezentujący interesy indywidualne oraz wspólne podejmują decyzję co do przyjęcia układu w drodze głosowania oraz podejmują rozstrzygnięcia w przypadku kiedy uznane jest to za konieczne.

Zgromadzenie wierzycieli ma bardzo szeroki zakres kompetencji, jednakże wiążącymi uprawnieniami są jedynie prawo do głosowania nad układem oraz ustalenia w zakresie wynagrodzenia zarządcy w drodze odrębnej uchwały, podejmowanej wraz z uchwałą w przedmiocie przyjęcia układu. W pozostałych kwestiach zgromadzenie wierzycieli podejmuje jedynie niewiążące rozstrzygnięcia, jednakże bierze udział w procesach decyzyjnych, wydaje zalecenia bądź opinie.

Prawo do głosowania nad układem

Zgodnie z przepisem art. 107 p.r., co do zasady, prawo głosu mają wierzyciele, których wierzytelności zostały objęte spisem wierzytelności oraz wierzyciele, którzy stawią się na zgromadzeniu, jednocześnie legitymując się prawomocnym tytułem egzekucyjnym, stwierdzającym ich wierzytelność. Zgodnie z treścią art. 107 ust. 2 p.r. wierzyciele głosują sumą wierzytelności zatwierdzoną w spisie wierzytelności lub tytule wykonawczym.

Do udziału w głosowaniu nad przyjęciem układu, sędzia – komisarz może również dopuścić wierzyciela, którego wierzytelność jest uzależniona od warunku zawieszającego i została uprawdopodobniona lub którego wierzytelność jest sporna i została uprawdopodobniona. Dopuszczenie takiego wierzyciela następuje na jego wniosek, po wysłuchaniu dłużnika.

Warto zaznaczyć, iż dopuszczenie takiego wierzyciela do głosowania następuje jedynie po uprawdopodobnieniu wierzytelności. Zatem w tym przypadku nie obowiązują formalne rygory dowodowe. Wystarczające jest jedynie wykazanie prawdopodobieństwa określonego faktu.

Podjęcie uchwały o zgromadzeniu wierzycieli

Uchwałę o zgromadzeniu wierzycieli podejmuje rada wierzycieli, natomiast zwołuje je sędzia – komisarz, zgodnie z przysługującą mu wyłączną kompetencją. Należy podkreślić, że rada wierzycieli podejmuje stosowną uchwałę w przypadku kiedy arbitralnie uzna, że zachodzi konieczność zwołania zgromadzenia wierzycieli. Ustawa prawo restrukturyzacyjne nie zawiera zamkniętego katalogu okoliczności, regulującego zakres przedmiotowy podjęcia takiej uchwały.

Zwołanie zgromadzenia wierzycieli w pozostałych przypadkach

Za stwierdzeniem, że zgromadzenie wierzycieli posiada szeroki zakres kompetencji w szczególności przemawia pkt 3 art. 104 p.r., który stanowi, że zgromadzenie wierzycieli zostaje zwołane w przypadku, gdy zostanie to uznane za konieczne. Zatem wierzyciele, kolektywnie, mogą wyrażać stanowisko, opinie oraz kierować odpowiednie zalecenia we wszystkich sprawach dotyczących postępowania restrukturyzacyjnego, jeżeli ich stanowisko jest niezbędne do rozstrzygnięcia.

Kompetencje zgromadzenia wierzycieli są ograniczone jedynie prawem innych podmiotów, z uwagi na fakt, iż nie mogą wkraczać w wyłączne uprawnienia innych uczestników oraz organów postępowania. Tytułem przykładu można wskazać, że zgromadzenie wierzycieli może podjąć uchwałę, wyrażającą sprzeciw w zakresie sprawozdania rachunkowego zarządcy, jednakże nie posiada kompetencji w zakresie zatwierdzania sprawozdania rachunkowego. Negatywna opinia zgromadzenia wierzycieli daje jedynie sędziemu – komisarzowi asumpt do ponownego zweryfikowania sprawozdania. Zatem kompetencje zgromadzenia wierzycieli są w tym przypadku ograniczone wyłączną kompetencją sędziego – komisarza w przedmiocie zatwierdzania sprawozdania zarządcy.

Przyjęcie uchwały przez zgromadzenie wierzycieli

Treść art. 111 p.r. stanowi, że zgromadzenie wierzycieli przyjmuje uchwałę, jeżeli opowie się za nią większość głosujących wierzycieli, mających łącznie co najmniej połowę sumy wierzytelności przysługujących głosującym wierzycielom. Treść tego przepisu wskazuje, że zgromadzenie wierzycieli posiada kompetencję do przyjmowania uchwał oraz określa procedurę liczenia głosów. Jednocześnie przepis art. 111 p.r. nie wskazuje na zakres przedmiotowy spraw, w których zgromadzenie wierzycieli może przyjąć uchwałę i ponownie powyższe prawo ograniczone jest kompetencją innych podmiotów postępowania.

Odroczenie zgromadzenia wierzycieli

Odroczenie zgromadzenia wierzycieli w praktyce powinno być czynnością dokonywaną w ramach wyjątku. Zwołanie zgromadzenia wierzycieli co do zasady powinno być skuteczne. Jednakże z ważnej przyczyny sędzia – komisarz może odroczyć zgromadzenie wierzycieli.

W doktrynie wskazuje się, że najczęstszymi przyczynami odroczenia zgromadzenia wierzycieli są brak minimalnej liczby wierzycieli niezbędnych do przeprowadzenia obrad, nieobecność zarządcy bądź nadzorcy w sytuacji, gdy ich stawiennictwo jest obligatoryjne albo zachodzą istotne wątpliwości w zakresie wyjaśnienia spraw będących przedmiotem obrad lub głosowania.

W przypadku odroczenia zgromadzenia wierzycieli, obradowanie na kolejno wyznaczonym terminie, może obejmować tylko i wyłącznie sprawy, które były objęte zakresem obrad na pierwotnym zgromadzeniu.

Zgromadzenie wierzycieli jest organem stanowiącym i obligatoryjnym w postępowaniu restrukturyzacyjnym. Posiada szeroki zakres kompetencji, ma uprawnienia prawno-kształtujące, jak również może wyrażać opinie, zajmować stanowisko w danej sprawie jak również podejmować uchwały. Jednakże wiodącym uprawnieniem oraz rolą zgromadzenia wierzycieli jest głosowanie w przedmiocie przyjęcia układu.