Czym jest postępowanie zabezpieczające w restrukturyzacji?

Prawo restrukturyzacyjne przewiduje możliwość dyscyplinowania dłużnika przez sąd poprzez umorzenia postępowania w sytuacji, gdy nie wykonuje on poleceń sędziego-komisarza lub z okoliczności sprawy wynika, że układ nie zostanie wykonany. Nie zawsze jednak korzystanie z tak daleko idących rozwiązań jest niezbędne. Niekiedy wystarczające będzie ustanowienie zabezpieczeń, które usprawnią przebieg postępowania.

Ustawodawca dopuszcza możliwość wszczęcia postępowania zabezpieczającego w przypadku procedury układowej i sanacyjnej, czyli bardziej rozbudowanych sposobów restrukturyzacji (w tym poprzez ustanowieniu tymczasowego nadzorcy sądowego). Nie stosuje się go do postępowania o zatwierdzenie układu stosownie do brzmienia art. 226 prawa restrukturyzacyjnego, a także przyspieszonego postępowania układowego.

Tymczasowy nadzorca sądowy z chwilą powołania staje się organem postępowania restrukturyzacyjnego. Sąd może go powołać z urzędu lub na wniosek. Warto zaznaczyć, że powołany nadzorca nie przejmuje kontroli nad przedsiębiorstwem dłużnika, nie może też wydać mu wiążących poleceń w tym zakresie.

Ustanowienie tymczasowego nadzorcy sadowego ma również za zadanie wprowadzenie kontroli czynności podejmowanych przez dłużnika w świetle przepisów prawa oraz ustaleń z wierzycielami. Pośrednio ogranicza też swobodę w zarządzaniu majątkiem przez dłużnika.

Z treści art. 39 prawa restrukturyzacyjnego wynika, że po powołaniu nadzorcy dłużnik może dokonywać samodzielnie jedynie czynności zwykłego zarządu. Na dokonanie czynności przekraczającej zwykły zarząd, niezbędna jest zgoda nadzorcy, chyba że ustawa zezwala na wyrażenie zgody przez radę wierzycieli. Zgoda nadzorcy może być wyrażona zarówno uprzednio, jak i następczo do 30 dni po dokonaniu czynności. Jej brak oznacza jednak bezwzględną nieważność ze skutkiem wstecznym.

Zgodnie z art. 31 prawa restrukturyzacyjnego z wykonywanych obowiązków nadzorca sądowy składa sędziemu-komisarzowi sprawozdanie obejmujące miesiąc kalendarzowy. Minimalna treść sprawozdania obejmuje wskazanie:

• czy dłużnik reguluje zobowiązania powstałe po złożeniu wniosku o otwarcie postępowania układowego;
• stanu niezaspokojonych przez dłużnika zobowiązań;
• przedstawionych przez dłużnika wpływów i wydatków oraz wysokości środków pieniężnych zgromadzonych w kasie i na rachunkach bankowych na początku i końcu okresu sprawozdawczego;
• czynności przekraczających zakres czynności zwykłego zarządu, na który nadzorca sądowy wyraził zgodę.

Zabezpieczenia ustanowione w toku postępowania restrukturyzacyjnego nie trwają bezterminowo. Upadają wraz z:

• otwarciem postępowania układowego;
• uprawomocnienia się zarządzenia o zwrocie wniosku restrukturyzacyjnego;
• uprawomocnienia się postanowienia o:
  • odrzuceniu wniosku,
  • oddaleniu wniosku
  • umorzeniu postępowania w przedmiocie rozpoznania wniosku.

Tymczasowy zarządca, do którego odpowiednio stosuje się ogólne regulacje dotyczące zarządcy, jest powoływany w sytuacji, kiedy ze stanu faktycznego wynika konieczność zastosowanie surowszego środka zabezpieczającego niż powołanie nadzorcy. Tymczasowy zarządca niezwłocznie obejmuje majątek dłużnika i zarządza nim. Podobnie jak nadzorca jest również zobowiązany do składania sędziemu-komisarzowi sprawozdania ze swoich czynności za każdy miesiąc kalendarzowy, ale oprócz tego musi przygotować też sprawozdanie z czynności oraz sprawozdanie rachunkowe. Sprawozdanie z czynności obejmuje:

• wskazanie i omówienie przygotowywania lub realizacji postępowania restrukturyzacyjnego;
• wskazania, czy zarządca reguluje zobowiązania powstałe po otwarciu postępowania sanacyjnego;
• wskazanie stanu niezaspokojonych przez zarządcę zobowiązań.

Przedmiotem sprawozdania rachunkowego jest:

• wskazanie źródeł i wysokości poszczególnych wpływów i wydatków w okresie sprawozdawczym;
• informacja o stanie wpływów i wydatków;
• określenie stanu przychodów i kosztów.

Do zadań zarządcy należy też sporządzenie stanu inwentarza wraz z oszacowaniem oraz sporządzenie i realizowanie planu restrukturyzacyjnego. W odróżnieniu od nadzorcy, który pozostawia zarząd majątkiem dłużnikowi, zarządca dokonuje czynności w imieniu własnym, ale na rachunek dłużnika stosownie do art. 53 ust. 1 prawa restrukturyzacyjnego.

Okres trwania zabezpieczenia jest analogiczny jak w przypadku postępowania układowego, zgodnie z art. 287 ust. 2. Ustanowione przez sąd zabezpieczenia upadają z dniem:

• otwarcia postępowania sanacyjnego;
• uprawomocnienia się postanowienia o zwrocie wniosku restrukturyzacyjnego;
• uprawomocnienia się postanowienia o:
  • odrzuceniu wniosku;
  • oddaleniu wniosku;
  • umorzeniu postępowania w przedmiocie rozpoznania wniosku.

Postępowanie restrukturyzacyjne to rozbudowana procedura, która dodatkowo ulega komplikacji, jeżeli dochodzi do wszczęcia incydentalnego postępowania zabezpieczającego. Zarówno dłużnik, jak i wierzyciele, którym zależy sprawnym przebiegu restrukturyzacji powinni rozważyć skorzystanie ze wsparcia kancelarii prawnej z wieloletnim doświadczeniem w obsłudze postępowań insolwencyjnych.

Marcin Staniszewski