|
30 sierpnia 2024 | Ostatnio zmodyfikowano 17 lutego, 2025 o 12:25 | Czas na przeczytanie: 13 minut
Pozostałe Artykuły
Pojęcie przedsiębiorstwa
Charakter prawny przedsiębiorstwa nie jest jednolicie ujmowany w doktrynie.
Art. 55 (1) Kodeksu cywilnego definiuje przedsiębiorstwo jako zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności:
• oznaczenia indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części – zazwyczaj nazwa podlegająca ochronie na zasadach w określonych w szczególności w art. 5 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji;
• własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości – mogą mieć zróżnicowany status z punktu widzenia prawa bilansowego, w szczególności mogą, lecz nie muszą być zakwalifikowane do środków trwałych;
• prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;
• wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne – akcje, obligacje, certyfikaty inwestycyjne;
• koncesje, licencje i zezwolenia;
• patenty i inne prawa własności przemysłowej;
• majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne – np. prawa do programów komputerowych;
• tajemnice przedsiębiorstwa – nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności;
• księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
W skład przedsiębiorstwa nie wchodzą zobowiązania i obciążenia związane z jego prowadzeniem. Mowa jest tu tylko o aktywach. Zobowiązania natomiast obciążające te aktywa nie mogą przejść w całości na nabywcę bez zgody wierzyciela.
Zobacz również: Odpowiedzialność nabywcy przedsiębiorstwa
Zorganizowana część przedsiębiorstwa
ZCP to zespół składników majątkowych zlokalizowanych w danym podmiocie gospodarczym, które w precyzyjny i formalny sposób są:
- wyodrębnione organizacyjnie i finansowo;
- przeznaczone do realizacji określonych zadań;
- zdolne do funkcjonowania niezależnie i samodzielnie, czyli może stanowić niezależne przedsiębiorstwo;
- podzielone na aktywa materialne i niematerialne oraz „uzupełnione” zobowiązaniami.
Z wyroku WSA w Warszawie z dnia 20 lutego 2018 r. jasno wynika, że w art. 2 pkt 27e w zw. z art. 6 pkt 1 ustawy o VAT1 nie chodzi o zespół składników majątkowych, które po włączeniu do majątku nabywcy i podjęciu określonych działań (np. zawarciu umów najmu, zatrudnieniu lub wydzieleniu grupy pracowników do obsługi tej działalności) będą mogły funkcjonować jako niezależny zakład (dział, wydział itp.), a o przekazanie takiego zespołu składników majątkowych, który już jest zdolny do samodzielnego funkcjonowania w takim charakterze.
Czego nie uznaje się za Zorganizowaną Część Przedsiębiorstwa?
Nie są zorganizowaną częścią przedsiębiorstwa rzeczy lub działania, które nie spełniają ww. kryteriów np:
1. transakcje jednorazowe – Sprzedaż pojedynczego aktywa lub przeprowadzenie jednorazowej transakcji, która nie jest związana z regularną działalnością przedsiębiorstwa, nie będzie uznawana za zorganizowaną część przedsiębiorstwa. Na przykład, jednorazowa sprzedaż nieruchomości, której firma nie używała do prowadzenia działalności, nie kwalifikuje się jako zorganizowana część przedsiębiorstwa.
2. Działalność charytatywna – Działania lub przekazywanie środków na cele charytatywne, które nie są częścią głównej działalności biznesowej przedsiębiorstwa, nie będą uznawane za zorganizowaną część przedsiębiorstwa w kontekście podatkowym.
3. Inwestycje finansowe – Inwestowanie w papiery wartościowe, nieruchomości lub inne aktywa, które nie są bezpośrednio związane z produkcją towarów lub świadczeniem usług przez przedsiębiorstwo, nie stanowi zorganizowanej części przedsiębiorstwa w sensie podatkowym,
4. Działalność doraźna – Realizacja jednorazowego projektu lub usługi, która nie jest związana z główną działalnością firmy ani nie powtarza się regularnie, nie będzie uznawana za zorganizowaną część przedsiębiorstwa.
Zbycie przedsiębiorstwa
Zbycie przedsiębiorstwa obejmuje umowy, których przedmiotem jest przeniesienie własności przedsiębiorstwa na inny podmiot.
Zbycie może mieć charakter: odpłatny, jak i nieodpłatny i obejmuje w szczególności takie czynności prawne jak:
- sprzedaż przedsiębiorstwa,
- wniesienie przedsiębiorstwa jako aportu do spółki,
- zmianę,
- darowiznę przedsiębiorstwa.
W literaturze przyjmuje się ponadto, że do zbycia przedsiębiorstwa może dojść również na skutek podziału majątku spółki oraz przewłaszczenia na zabezpieczenie.
Odpowiedzialność za długi
Nabywca przedsiębiorstwa odpowiada za długi związane z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa solidarnie razem ze zbywcą. Odpowiedzialność nabywcy nie ma jednak charakteru nieograniczonego. W praktyce bowiem mogą jednak zaistnieć stany faktyczne, w których powstanie odpowiedzialności nabywcy nie jest tak oczywiste. Nabywca nie będzie odpowiadał za długi przedsiębiorstwa, gdy w chwili nabycia nie wiedział o tych zobowiązaniach, mimo zachowania należytej staranności. Ważne jest zatem, aby nabywając przedsiębiorstwo dokonać dokładnej weryfikacji jego sytuacji. Co istotne – odpowiedzialność nabywcy nie jest ograniczona czasowo i bez zgody wierzyciela nie można jej wyłączyć. Dowiedz się więcej klikając w link: https://rpms.pl/przejecie-firmy-za-dlugi-kiedy-kto-i-jak-moze-to-zrobic/
W jakiej formie następuje zbycie przedsiębiorstwa?
Co do zasady dla zbycia przedsiębiorstwa zgodnie z prawem niezbędne jest zachowanie formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Jeżeli jednak w skład przedsiębiorstwa stanowiącego przedmiot zbycia lub dzierżawy wchodzi nieruchomość, konieczne jest zachowanie formy aktu notarialnego. W wypadku ustanowienia prawa do użytkowania na przedsiębiorstwie obejmującym nieruchomość forma aktu notarialnego wymagana jest tylko dla oświadczenia właściciela przedsiębiorstwa, który ustanawia użytkowanie. Oświadczenie biorącego w użytkowanie przedsiębiorstwo wymaga natomiast formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.
Opodatkowanie zbycia przedsiębiorstwa
Transakcja zbycia przedsiębiorstwa lub ZCP z reguły jest korzystna z podatkowego punktu widzenia. Przyjrzyjmy się zasadom naliczania poszczególnych podatków – VAT – PIT/CIT oraz PCC.
Zbycie przedsiębiorstwa a VAT
Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług przepisów tej ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa.
Aby czynność zbycia nie była opodatkowana VAT, przedmiot zbycia musi spełniać definicję przedsiębiorstwa wyszczególniony w rozumieniu Kodeksu cywilnego (art. 55 (1)). W definicji wyszczególniony został katalog składników przedsiębiorstwa, jednak nie jest on zamknięty, ma jedynie charakter przykładowy. Wobec tego, o przedsiębiorstwie możemy mówić wtedy, gdy istnieje funkcjonalny i organizacyjny związek pomiędzy poszczególnymi niematerialnymi i materialnymi składnikami, decydujący o samodzielnej realizacji celów gospodarczych. Brak opodatkowania podatkiem VAT zbycia przedsiębiorstwa jest uzależniony także od kontynuowania prowadzenia działalności gospodarczej przez jego nabywcę.
Aport przedsiębiorstwa a VAT
Zakładając spółkę przedsiębiorcy często wnoszą do niego aport w postaci przedsiębiorstwa lub też jego zorganizowanej części. Czy taka czynność podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług?
Zasadniczo nie, ponieważ zgodnie z art. 6 pkt. 1 ustawy o VAT przepisów ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części. W doktrynie wskazuje się w doktrynie pojęcie zbycia należy rozumieć szeroko i obejmuje ono wszystkie formy przeniesienia władztwa, w tym sprzedaż i darowiznę. Podatkiem VAT nie jest także opodatkowany aport wniesiony przez podmiot, któremu nie przysługuje status podatnika VAT (np. podatnik korzystający ze zwolnienia przedmiotowego).
Przy zawieraniu transakcji warto zwrócić uwagę, czy aby na pewno sprzedawane aktywa dają się zakwalifikować jako zorganizowana część przedsiębiorstwa. To bardzo ważne, ponieważ w przypadku odpowiedzi przeczącej na to pytanie nie dochodzi do sprzedaży ZCP, ale poszczególnych składników przedsiębiorstwa, a takie operacje są już opodatkowane podatkiem VAT.
Jeżeli obowiązek podatku powstanie, podstawą opodatkowania będzie kwota, jaką sprzedający otrzymał w ramach transakcji. Jeśli składniki majątku stanowią aport w zamian za objęcie udziałów, podstawą opodatkowania będzie wartość tych udziałów. Stawka podatku powinna zostać zastosowana w wysokości odpowiedniej dla konkretnych rodzajów aktywów, jak gdyby w danym zakresie była dokonywana dostawa towarów lub świadczenie usług.
Zobacz również: Wniesienie aportem nieruchomości do spółki
Zbycie przedsiębiorstwa a PIT
W momencie sprzedaży przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części po stronie sprzedającego co do zasady powstaje dochód opodatkowany PIT – podatkiem liniowym lub według skali (w zależności od wybranego przez tę osobę sposobu opodatkowania dochodów z działalności gospodarczej). Przychodem w PIT co do zasady jest cena uzyskana ze sprzedaży, natomiast koszt należy ustalić w oparciu o wartość podatkową składników wchodzących w skład sprzedawanego przedsiębiorstwa. Różnica stanowi dochód opodatkowany PIT.
Aport przedsiębiorstwa a podatek dochodowy
Wniesienie aportu w postaci przedsiębiorstwa lub ZCP jest neutralne podatkowo na gruncie podatków dochodowych PIT i CIT. Obowiązek podatkowy związany z dochodem jest przesunięty na moment zbycia udziałów nabytych w zamian za wniesione aktywa. Do czasu aż udziały te nie będą zbywane, wspólnik nie płaci podatku.
Neutralność podatkowa dotyczy także spółki, która otrzymała aport. Oznacza to, że nie płaci ona podatku CIT. Stosuje także dotychczas realizowaną metodę amortyzacji podatkowej.
Aport przedsiębiorstwa a PCC
W przypadku aportu przedsiębiorstwa lub ZCP opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych podlega odpowiednio:
- wartość kapitału zakładowego – jeżeli w wyniku wniesienia aportu spółka została założona;
- wartość o jaką wzrosła wartość kapitału zakładowego – jeżeli spółka już istniała, a wniesienie aportu zwiększyło jej wartość.
W obu przypadkach zastosowanie znajduje stawka 0,5% wartości aktywów, zgodnie z przepisami ustawy o PCC2. Wyjątek dotyczy sytuacji, kiedy aportem objęte jest przedsiębiorstwo lub ZCP spółki kapitałowej, np. spółki z o.o. W takiej sytuacji obowiązek zapłaty PCC nie występuje.
Zobacz również: Podwyższenie kapitału zakładowego w spółce z o.o. (procedury) – Jak zrobić to zgodnie z prawem?
Zbycie przedsiębiorstwa a przejście pracowników do nabywcy
Art. 23(1) Kodeksu pracy stanowi, że w razie przejścia zakładu pracy lub jego zorganizowanej części na innego pracodawcę, staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy. Co najmniej na 30 dni przed przewidywanym terminem zbycia, dotychczasowy i nowy pracodawca są zobowiązani poinformować na piśmie zakładowe organizacje związkowe lub bezpośrednio każdego z pracowników o przewidywanym terminie przejścia, jego przyczynach i skutkach ekonomicznych. Przejście stosunków pracy na rzecz nabywcy ma miejsce automatycznie i nie jest uzależnione od wyrażenia jakichkolwiek zgód przez pracowników.
Co więcej, nie jest dopuszczalne wyłączenie automatycznego przejścia pracowników na rzecz nabywcy w drodze porozumienia. Nabywcę i pracownika obowiązują warunki umów o pracę, które obowiązywały dotychczas. Co prawda, nabywca przedsiębiorstwa ma możliwość wypowiedzenia pracownikowi dotychczasowych warunków pracy i płacy oraz zaproponowaniu nowych, jednak nie może zmieniać tych warunków na niekorzyść pracownika z powodu samego przejęcia.
Zbycie przedsiębiorstwa w spadku
Przedsiębiorstwo w spadku jest przedsiębiorstwem zdefiniowanym w sposób odrębny od tego, który został przedstawiony w Kodeksie cywilnym. Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw, przedsiębiorstwo w spadku obejmuje składniki niematerialne i materialne, przeznaczone do wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę, stanowiące mienie przedsiębiorcy w chwili jego śmierci. Taka definicja ma na celu objąć również takie składniki majątku przedsiębiorcy, jakich nie można zakwalifikować jako ,,przedsiębiorstwa’’ z Kodeksu cywilnego, ale które w swojej istocie stanowiły przecież własność przedsiębiorcy i służyły mu do prowadzenia działalności gospodarczej przed śmiercią.
Jeśli zarząd tym przedsiębiorstwem sprawuje zarządca sukcesyjny, jego zbycie jest możliwe jedynie za zgodą wszystkich właścicieli przedsiębiorstwa w spadku, którym w chwili dokonywania czynności przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku. Ewentualnie, jeśli tej zgody nie da się uzyskać, dla dokonania czynności jest konieczne uzyskanie zezwolenia sądu. Właściciele przedsiębiorstwa w spadku zachowują wpływ na kluczowe decyzje dalszego funkcjonowania przedsiębiorstwa, a zatem mimo, że zarząd sprawuje zarządca sukcesyjny, samodzielność decyzyjną zachowuje on jedynie dla podejmowania czynności zwykłego zarządu.
Warto zaznaczyć, że gdy zarządca sukcesyjny zauważy, że utrzymanie przedsiębiorstwa w spadku może prowadzić do szkód dla majątku spadkowego i jest ono nieopłacalne – może podjąć decyzję o zbyciu przedsiębiorstwa, aby uniknąć dalszych strat.
Linki do stron rządowych:
•https://prod.ceidg.gov.pl/ceidg.cms.engine/
Pytania i odpowiedzi
Wiele branż podlega specjalnym regulacjom. Przykładowo, zbycie przedsiębiorstwa w sektorze finansowym, energetycznym, farmaceutycznym czy telekomunikacyjnym często wymaga uzyskania zezwoleń lub zgód organów administracji publicznej, takich jak Komisja Nadzoru Finansowego, Urząd Regulacji Energetyki czy Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Ww. organy mają za zadanie zapewnić zgodność z przepisami prawa oraz ochronę interesów publicznych w danych sektorach. Ponadto, istnieją również przepisy dotyczące kontroli koncentracji przedsiębiorstw, które mogą mieć wpływ na zbycie przedsiębiorstwa. Zgodnie z ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów, transakcje, w których dochodzi do koncentracji przedsiębiorstw, mogą wymagać zgody Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Wartość i znaczenie transakcji, w tym zbycia przedsiębiorstwa, mogą wpłynąć na decyzję organu antymonopolowego.
Przed nabyciem przedsiębiorstwa należy pamiętać o due dilligence, czyli gruntownej analizie przedtransakcyjnej, która umożliwi podjęcie świadomej decyzji i minimalizację ryzyka. Czynności powinny obejmować analizę dokumentacji (przegląd akt, ocenę rentowności, analizę prognozowanych wyników), analizę prawną (przegląd umów, ocenę zgodności funkcjonowania z przepisami prawa) oraz analizę ryzyka (ocenę ryzyka związanego z konkurencją rynkową, czy zmianami technologicznymi).(…)
Poświadczenie podpisu wiąże się z koniecznością uiszczenia taksy notarialnej w wysokości 1/10 maksymalnej stawki, jaka należałaby się, gdyby dokument sporządzono w formie aktu notarialnego, jednak nie więcej niż 300 zł+23% VAT. Koszty zwyczajowo rozkładają się wówczas po połowie na sprzedającego i kupującego.
Zaufali nam
