Rozporządzenie GPSR – istotne zmiany w zakresie bezpieczeństwa produktów na rynku UE

Rozporządzenie GPSR¹ zostało przyjęte w 2023 roku w ramach Unii Europejskiej, aby poprawić funkcjonowanie wspólnotowego rynku i wesprzeć ochronę konsumentów. Wcześniej, zakres ten normowany był zapisami Dyrektywy 2001/95/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 3 grudnia 2001 r. w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów. Parlament Europejski, dostrzegając jednak postęp w zakresie nowych technologii oraz coraz szersze wykorzystywanie ecommerce w praktyce, postanowił zaktualizować obowiązujące przepisy i uzupełnić je o ww. materię. W rozporządzeniu GPSR ustanowiono zatem podstawowe przepisy dotyczące bezpieczeństwa produktów konsumpcyjnych wprowadzanych do obrotu lub udostępnianych na rynku unijnym, z ujęciem dostawców portali handlowych oraz sprzedaży na odległość.

Co jednak właściwie oznacza “produkt” i do kogo kierowane są przepisy rozporządzenia? Zgodnie ze słowniczkiem rozporządzenia, “produkt” oznacza każdy przedmiot, połączony lub niepołączony z innymi przedmiotami, dostarczany lub udostępniany za wynagrodzeniem, lub bez, w tym w ramach świadczenia usługi, który jest przeznaczony dla konsumentów lub którego konsumenci mogliby używać w dających się racjonalnie przewidzieć warunkach, nawet jeżeli nie jest dla nich przeznaczony. Przedmiotem zainteresowania GPSR będą więc wszystkie produkty wprowadzane lub udostępniane na rynku unijnym, poza produktami zdefiniowanymi jako wyłączone spod stosowania GPSR tj. produktów leczniczych, żywności i pasz, żywych roślin i zwierząt, a także produktów pochodzenia odzwierzęcego, produktów ochrony roślin, sprzętu do przemieszczania się lub podróży, statków powietrznych i antyków.

Generalna zasada ujęta w art. 5 GPSR stanowi, że podmioty gospodarcze mogą wprowadzać do obrotu produkty lub udostępniać na rynku tylko produkty bezpieczne. Obowiązkiem tym objęci są zarówno producenci, jak również dystrybutorzy i importerzy oraz:

• osoby, które uznaje się za producenta, w przypadku gdy ta osoba wprowadza produkt do obrotu pod nazwiskiem lub nazwą, lub znakiem towarowym danej osoby fizycznej, lub prawnej,
  
• osoby, które wprowadzają w produkcie istotną modyfikację i uznaje się je za producenta do celów rozporządzenia.
  

Ponadto, w szczególny sposób wyróżnieni w ramach przepisów zostali dostawcy internetowych platform handlowych.

GPSR nakłada na producentów towarów szereg obowiązków w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa produktów. Zobowiązani są oni upewnić się, że produkty zostały przez nich zaprojektowane i wytworzone zgodnie z ogólnymi wymaganiami bezpieczeństwa. W tym celu, jeszcze przed wprowadzeniem towarów na rynek, powinni przeprowadzić analizę ryzyka i sporządzić dokumentację techniczną zawierającą co najmniej ogólny opis produktu oraz jego zasadnicze właściwości istotne dla oceny jego bezpieczeństwa. Dokumentacja bezpieczeństwa powinna być na bieżąco aktualizowana, w zależności od potrzeb. Należy ją także uzupełniać o niezbędne procedury bezpieczeństwa, których celem jest zapewnienie zgodności towarów produkowanych seryjnie z ogólnymi wymaganiami bezpieczeństwa.

Jednym ze środków zapewnienia bezpieczeństwa produktów przez producentów jest oznaczanie towaru z użyciem numeru, typu, partii lub serii albo też innego widocznego i czytelnego dla konsumenta elementu umożliwiającego identyfikację. Jest to nowość, bowiem do tej pory o wyglądzie etykiet produktu decydowały państwa członkowskie samodzielnie. GPSR ujednolica jednak wymagania dla wszystkich państw członkowskich. Jeśli bowiem okaże się, że dana partia produktu była wadliwa, konsument w łatwy sposób może sprawdzić, czy towar, który nabył, jest zdatny do użycia lub spożycia. Wśród informacji, które zobowiązani są wskazywać producenci przy oznaczaniu swoich towarów, znajdziemy:

• imię i nazwisko producenta lub jego nazwę, zarejestrowaną nazwę handlową lub zarejestrowany znak towarowy,
  
• adres pocztowy i elektroniczny producenta oraz adres pocztowy lub elektroniczny pojedynczego punktu kontaktowego.
  

Ponadto, do każdego produktu producent załącza instrukcje i informacje na temat bezpieczeństwa w języku łatwo zrozumiałym dla konsumentów.

W celu wykonywania zadań związanych z bezpieczeństwem produktów, producent może wyznaczyć upoważnionego przedstawiciela, udzielając mu pisemnego upoważnienia. Jego rolą jest przede wszystkim dbanie o przestrzeganie norm bezpieczeństwa i ewentualne informowanie o incydentach w tym zakresie producenta oraz organy nadzoru.

Jeśli producent poweźmie informację, że pewne wyprodukowane przez niego towary mogą nie spełniać norm bezpieczeństwa, zgodnie z GPSR ma obowiązek podjęcia środków naprawczych, poinformowania o tym fakcie konsumentów, a także skorzystania z Safety Business Gateway — portalu, za pośrednictwem którego informuje o incydencie organy nadzoru rynku państw członkowskich. Producenci zapewniają także przepływ informacji pomiędzy podmiotami gospodarczymi obecnymi w danym łańcuchu dostaw.

Z uwag na cel przyświecający wdrożeniu Rozporządzenia GPSR, ustawodawca w szczególny sposób wyodrębnił siatkę obowiązków dla dostawców internetowych platform handlowych. Zobowiązał ich do członkostwa w portalu Safety Gate oraz wskazania informacji na temat punktu kontaktowego właściwego komunikacji z organami i konsumentami. Ponadto dostawcy zobligowani są w taki sposób projektować platformy służące ecommerce, aby umożliwiały producentom i dystrybutorom podawanie wszystkich informacji, do których zobowiązuje ich GPSR.

Jeśli produkt oferowany przez platformę należącą do dostawcy, zostanie uznany za niebezpieczny, wówczas dostawca zobowiązany jest — na mocy nakazu organu nadzoru — do usunięcia treści ze swojego interfejsu online, uniemożliwienia dostępu do nich lub wyświetlania wyraźnego ostrzeżenia.

Jednym z działań, których podjęcie w razie stwierdzenia niebezpieczeństwa produktu jest niezbędne, stało się wycofanie produktu z obrotu (ang. Product Recall). W uproszczeniu można powiedzieć, że chodzi o wezwanie nabywców do zwrotu danej rzeczy, ale ta procedura została dosyć mocno sformalizowana w rozporządzeniu GPSR.

Zgodnie z art. 36 GPSR, w przypadku gdy informacje dotyczące odzyskania produktu ze względów bezpieczeństwa przekazuje się konsumentom w formie pisemnej, muszą one mieć formę zawiadomienia o odzyskaniu produktu. Takie zawiadomienie powinno być sporządzone w językach państw członkowskich na terytorium których udostępniono produkt oraz napisane łatwym w odbiorze językiem. W szczególności należy więc unikać wykorzystywania branżowej nomenklatury (np. chemicznych nazw szkodliwych związków lub dokładnego opisywania wad materiałowych). Artykuł 36 ust. 2 GPSR wymaga, aby w wezwaniu znalazły się następujące informacje:

• nagłówek brzmiący – odzyskanie produktu ze względów bezpieczeństwa,
• jasny opis odzyskanego produktu, w tym jego obraz, nazwę i markę, numery identyfikacyjne (np. numer partii) oraz informacje o tym, kiedy, gdzie i przez kogo produkt został sprzedany, jeżeli są dostępne,
• przejrzysty opis zagrożenia związanego z odzyskanym produktem – przedsiębiorca powinien uważać, aby nie łagodzić w żaden sposób ryzyka związanego z korzystaniem z produktu, np. poprzez wskazanie, że efekty szkodliwe pojawiają się jedynie w rzadkich przypadkach, że ich wystąpienie nie jest pewne lub że dotychczas nie zgłoszono żadnych problemów związanych z użytkowaniem produktu,
• jasny opis działań, jakie powinni podjąć konsumenci, w tym polecenie natychmiastowego zaprzestania używania odzyskanego produktu,
• opis środków ochrony prawnej dostępnych dla konsumentów i wymienionych w treści rozporządzenia, tj. naprawa odzyskanego produktu, zastąpienie zwróconego produktu produktem bezpiecznym tego samego typu oraz co najmniej takiej samej wartości i jakości albo zwrot wartości odzyskanego produktu (przedsiębiorca oferuje minimum dwa środki ochrony, w wyjątkowych przypadkach jeden, ale korzystnie z nich nigdy nie może powodować powstania kosztów po stronie konsumenta),
• bezpłatny numer telefonu lub interaktywną usługę online, gdzie konsumenci mogą uzyskać więcej informacji w odpowiednich językach urzędowych Unii,
• zachętę do dzielenia się informacjami o konieczności zwrotu produktu niebezpiecznego z innymi osobami.

Komunikaty powinny uwzględniać potrzeby osób z niepełnosprawnościami. Dopuszczalne będzie skorzystanie z gotowego wzoru komunikatu, które w przyszłości ma stanowić załącznik do rozporządzenia.