Jak założyć fundację?

Założenie fundacji – główne korzyści

Korzyści finansowe dla fundacji

Fundacja ma możliwość finansowania działań poprzez różnego rodzaju dotacje, granty, czy środki od osób fizycznych. Poprzez fundacje możliwe jest prowadzenie działalności zarobkowej w zakresie odpłatnej działalności pożytku publicznego i działalności gospodarczej.

Ulgi podatkowe dla fundacji

Fundacje mogą zostać zwolnione z płacenia podatku dochodowego na podstawie art. 17 ust. 1c ustawy CIT pod warunkiem precyzyjnego określenia przedmiotu i zakresu działalności. Ponadto ulga podatkowa obejmuje również podatek od nieruchomości, opłat skarbowych, podatku od czynności cywilnoprawnych, opłat sądowych, podatku VAT od żywności przekazanej przez jej producenta, a także przy sprzedaży towarów nieobjętych podatkiem akcyzowym oraz takich, które organizacja dostała jako darowiznę rzeczową podczas zbiórki publicznej lub zakupiła za pieniądze zebrane podczas zbiórki publicznej.

Uprzywilejowana pozycja fundacji

Wraz z uzyskaniem statusu organizacji pożytku publicznego fundacje mogą ubiegać się o uzyskanie środków finansowych pochodzących z 1,5% podatku dochodowego od osób fizycznych. Status OPP otwiera fundacji także prawo do użytkowania państwowych lub samorządowych nieruchomości na preferencyjnych warunkach, możliwość angażowania wolontariuszy do zbiórek publicznych, zatrudniania osób skierowanych do służby zastępczej, czy nieodpłatnego informowania przez radio, czy telewizję publiczną o swojej działalności.

Zobacz również: Fundacja rodzinna – Czym jest i jak funkcjonuje fundacja rodzinna?

Jakie są cele fundacji?

Cele społecznie lub gospodarczo użyteczne wyżej wspomniane jak ochrona zdrowia, czy rozwój gospodarki są przykładowymi. Oznacza to w praktyce, że fundacja może realizować dowolne cele charytatywne lub społeczne czy też gospodarczo użyteczne pod warunkiem jednak, że mają one charakter publiczny. Czasem może wydawać się, że cel jest użyteczny np. pomoc finansowa dla osieroconego rodzeństwa – jednak nie ma to charakteru publicznego. Należy więc pamiętać, że określając zakres działań organizacji fundacja nie powinna być tworzona w celu zaspokojenia prywatnego, osobistego dobra fundatora, lub jakiejkolwiek innej osoby, lecz dla dobra ogólnego.

Cechą charakterystyczną fundacji jest niedochodowość celu, dla którego została ona ustanowiona.

Filary realizacji celów fundacji

1. Określenie celów w statucie

2. Planowanie i realizacja planów – dzięki programom, inicjatywom, konkursom, spotkaniom, zbiórkom, czy projektom badawczym

3. Pozyskanie funduszy na realizację celów – z dotacji publicznych, darowizn od osób prywatnych czy dochodów z prowadzonej działalności gospodarczej

4. Partnerstwa i współpraca z innymi podmiotami – z organizacjami, instytucjami publicznymi, czy przedsiębiorstwami

5. Monitorowanie i ocena efektów działalności – za pomocą sprawozdań i raportów

6. Obowiązki w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i terroryzmu

Więcej: Czy fundacje i stowarzyszenia muszą wykonywać obowiązki z ustawy o AML i zgłaszać się do CRBR?

Kto może zostać fundatorem?

Fundacje mogą ustanawiać osoby fizyczne, niezależnie od ich obywatelstwa i miejsca zamieszkania. Fundację może powołać do życia także osoba prawna (np. przedsiębiorstwo, czy uczelnia wyższa), której siedziba mieści się w Polsce lub za granicą. Fundatorów może być kilku – kilka osób prawnych, fizycznych czy grupa składająca się z jednych i drugich.

Rola fundatora w procesie powołania polega na złożeniu, w formie aktu notarialnego, oświadczenia o ustanowieniu fundacji i przeznaczeniu na jej rzecz określonego majątku (funduszu założycielskiego), sporządzeniu statutu oraz zarejestrowaniu fundacji w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Na fundusz założycielski mogą składać się pieniądze, papiery wartościowe, rzeczy ruchome i nieruchome oddane na własność fundacji. Majątek przeznaczony na realizację celu powinien umożliwić jej rozpoczęcie działań. Minimalna wysokość zależy od tego, czy fundacja będzie chciała podjąć działalność gospodarczą czy nie. Dla fundacji, które nie chcą prowadzić działalności gospodarczej nie jest sprecyzowana konkretna kwota. W doktrynie przyjęło się, że wynosi od 500 do 1000 zł, jednak zdarza się że fundatorzy wyznaczają mniejsze kwoty i sądy rejestrują takie fundacje. Z kolei, jeśli fundacja ma zamiar podjąć działalność gospodarczą – powinno się na nią przeznaczyć minimum 1000 zł.

Aktywny udział fundatora w życiu fundacji kończy się zaraz po zarejestrowaniu organizacji. Z punktu widzenia prawa fundator nie ma obowiązku uczestniczyć w dalszym życiu fundacji, choć nie przestaje być fundatorem. Jest ustalony dożywotnio w akcie notarialnym i nie można tego zmienić. Może jednak włączyć się w działania organizacji np. wejść w skład zarządu. Trzeba jednak pamiętać, że może zrobić to tylko wówczas, jeśli statut zawiera odpowiednie zapisy, umożliwiające mu pełnienie tej funkcji. Staje się członkiem władz, a rolę jaką pełni, ograniczają kompetencje właściwe dla organu w którym zasiada. W praktyce – fundatorzy najczęściej angażują się w pracę. Zachowują także pojedyncze, kluczowe kompetencje np. decyzja o zmianie czy likwidacja

Zobacz również: Likwidacja fundacji i stowarzyszenia krok po kroku

Akt fundacyjny

Akt fundacyjny to oświadczenie woli fundatora zmierzające do ustanowienia fundacji, określający cele i majątek. Ustawa wymaga, aby miało formę aktu notarialnego. Opłata uzależniona jest od wartości majątku fundacji. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy ustanowienie fundacji następuje w testamencie. Wówczas, akt ostatniej woli w treści powinien zawierać postanowienia dotyczące wykonawcy testamentu oraz wskazówki do opracowania statutu fundacji. Jeśli spadkodawca powołał w testamencie wykonawcę – co do zasady na nim spoczywa obowiązek opracowania statutu. Gdy wykonawca nie został powołany bądź, gdy odmówił przyjęcia obowiązku albo został zwolniony z obowiązków przez sąd – realizacja obowiązku ustalenia treści statutu spoczywa na spadkobiercach. Jeśli natomiast fundacja została wskazana w testamencie, jako jedyny spadkobierca – to w doktrynie przyjmuje się, że spadek należy traktować jako nieobjęty, co otwiera możliwość ustanowienia kuratora.

Akt notarialny można sporządzić również za granicą – ma taką samą moc, jak złożony przed notariuszem w Polsce, pod warunkiem, że sporządzony jest przez polskiego konsula i po uzyskaniu od Ministra Sprawiedliwości pisemnego upoważnienia wydanego na wniosek ministra właściwego do spraw zagranicznych. Fundator w akcie może również wskazać ministra, który będzie sprawował nadzór nad fundacją.

Akt fundacyjny ma charakter zobowiązania, co oznacza, że fundator zobowiązuje się do przekazania majątku. Obowiązek ten musi być zrealizowany po uzyskaniu przez fundację osobowości prawnej – do tego czasu jest zawieszony. Konsekwencją tego jest dopuszczalność odwołania aktu fundacyjnego – jest to możliwe to czasu wpisu w KRS, a powinno mieć formę aktu notarialnego.

Jeśli fundator nie wywiąże się ze zobowiązania to po uzyskaniu przez fundację osobowości prawnej, fundacja może dochodzić swoich praw na zasadach ogólnych.

Założenie fundacji – koszty

Po podpisaniu aktu notarialnego powinno się złożyć wniosek rejestracyjny do Krajowego Rejestru Sądowego. Obowiązek ten należy do fundatora lub do zarządu. We wniosku trzeba wypełnić właściwe formularze oraz przygotować wymagane dokumenty i załączniki, takie jak statut, czy uchwały.

Dla fundacji rejestrującej się wyłącznie w KRS – koszt wynosi 250 zł. Dla fundacji mającej na celu prowadzić działalność gospodarczą, czyli rejestrującej się zarówno w KRS jak i w rejestrze przedsiębiorców w KRS – 600 zł.

Zobacz również: Przejęcie spółki – na czym polega i kroki

Struktura organizacyjna fundacji

Jak już wyżej wspomniano fundator może uczestniczyć w życiu fundacji, ale rolę jaką pełni, ograniczają kompetencje organu, w którym zasiada.

Zarząd fundacji

Zarząd to jedyny obowiązkowy organ. Jest władzą wykonawczą fundacji, odpowiadającą za jej faktyczne codzienne działanie. Reprezentuje organizację, zawiera i podpisuje umowy, podejmuje współpracę z innymi podmiotami. Odpowiada także za majątek fundacji, co w praktyce oznacza, że przyjmuje darowizny, podpisuje zobowiązania czy sprawozdania finansowe. Pozostałe uprawnienia zarządu mogą się różnie kształtować, w zależności od tego, czy statut przewiduje inne organy władzy, czy też nie.

W statucie musi być jasno określony sposób wyboru członków zarządu. Ustawa o fundacjach nie reguluje kwestii liczby członków. Zazwyczaj jest to organ kolegialny, składający się z więcej, niż jednej osoby. Obecnie są także rejestrowane fundacje z jednym członkiem zarządu. Nie jest to polecane rozwiązanie. Stanowi to problem, gdy członek zarządu chciałby wykonywać odpłatną pracę na rzecz fundacji. Dobrym rozwiązaniem są zapisy w statucie przewidujące ,,widełki’’ liczby członków zarządu, albo minimalną ilość członków.

Pierwszy skład zarządu zawsze powołuje fundator. Może także powołać prezesa, ale wybrać może go także zarząd. Statut powinien określać, czy zarząd jest wybrany na kadencję, czy na czas określony.

Zarząd obraduje podczas spotkań zwoływanych zgodnie z zapisami statutu. Członkowie muszą zostać odpowiednio wcześnie skutecznie powiadomieni o dacie zebrania. Informacja o terminie, porządku obrad wraz z ewentualnymi dokumentami dodatkowymi powinna dotrzeć do nich przed spotkaniem. Czasem, w dużych fundacjach, szczegółowy sposób informowania członków zarządu jest opisany w jego regulaminie. To dokument dodatkowy uchwalany przez zarząd lub organ kontroli wewnętrznej.

Uchwały zarządu, podpisane przez wszystkich obecnych na posiedzeniu, muszą mieć formę pisemną lub dokumentową, ponieważ może ich żądać do wglądu organ nadzoru. Numerowanie uchwał ułatwia późniejszą pracę i ich odnajdywanie po jakimś czasie od uchwalenia. Warto z każdego zebrania zarządu sporządzić również protokół, który ułatwia późniejszą interpretację uchwały.

Dokumenty z zebrań zarządu muszą być przechowywane do końca istnienia organizacji. Należy zapewnić im warunki chroniące przed zniszczeniem i dostępem osób niepowołanych. Protokoły ze spotkań nie muszą być udostępniane osobom spoza zarządu, chyba że statut stanowi inaczej. Może ich natomiast zażądać organ kontroli zewnętrznej. Decyzje podejmowane przez zarząd powinny być przekazywane zainteresowanym i tym, których konkretna decyzja dotyczy oraz komisji rewizyjnej na prośbę w celach kontrolnych.

Zobacz również: Sukcesja w spółce osobowej

Organ kontroli wewnętrznej

Może przyjąć formę rady fundacji, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej czy rady fundatorów. Obraduje na podobnych zasadach, jak zarząd, czyli z każdego swojego posiedzenia powinien sporządzać protokół, natomiast decyzje w formie uchwał muszą otrzymać postać pisemną lub dokumentową i zostać podpisane przez wszystkich obecnych. Ogólne zasady zwoływania posiedzeń organu kontroli wewnętrznej są opisane w statucie fundacji. Opcjonalny.

Rada programowa

Dodatkowy organ o funkcji doradczej, merytorycznej. Powołuje się ją w celach opiniujących, wspierających i honorowych. Zasiadają w niej z reguły osoby znane, o ugruntowanej pozycji, sympatyzujące z fundacją i wspierające prestiżem. Działa zgodnie z zapisami statutu, wskazane jest aby posiadała swój regulamin, który określa kompetencje i tryb działania pracy. Opcjonalny.

Koszty ponoszone przez fundację prowadzącą działalność gospodarczą

Mówiąc o kosztach, na wstępie należy wskazać, że każdy wydatek powinien być ponoszony celowo, zgodnie z jego działalnością zapisaną w statucie i faktycznym jej rozumieniu oraz muszą być one odpowiednio udokumentowane.

Są to wydatki stałe, wynikające z:

• Zatrudniania pracowników i współpracowników dla działalności statutowej;
• Wynajmem, użyczenia lokalu i sprzętu;
• Podróży służbowych;
• Współpracy z wolontariuszami;
• Usług telekomunikacyjnych i internetowych.

Jeśli fundacja prowadzi działalność gospodarczą, wartość środków majątkowych fundacji przeznaczonych na działalność gospodarczą nie może być mniejsza niż 1000 zł. Przychody uzyskane przez fundację w ramach prowadzonej przez nią działalności, mogą być opodatkowane podatkiem dochodowym od osób prawnych, jeśli nie będą przeznaczone na cele statutowe. W wypadkach przewidzianych w ustawie fundacja jako podmiot działający na podstawie statutu ma możliwość skorzystania z przedmiotowego zwolnienia z opodatkowania w zakresie uzyskanego dochodu.

Zobacz również: Umowa spółki cywilnej – co powinna zawierać?

Pytania i odpowiedzi

Linki do stron rządowych:

• https://www.gov.pl/web/rozwoj-technologia/fundacje
• https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/fundacje-nadzor
• https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/004436
• https://www.bip.gov.pl/subjects/index/14454

Zaufali nam