Doradztwo inwestycyjne w zakresie kryptowalut i kryptoaktywów – czy wymagane jest zezwolenie KNF?

Doradcy kryptowalut i kryptoaktywów – kim są?

Doradcą kryptowalutowym można nazwać specjalistę, który świadczy szeroko rozumiane usługi edukacyjne, analityczne czy prawne dotyczące rynku walut cyfrowych, technologii blockchain, a nierzadko także konkretnych aktywów jak Bitcoin czy Ethereum. W praktyce na polskim rynku – podobnie jak w większości państw UE – tego typu doradcami często określają się osoby prowadzące blogi, kanały na YouTube czy specjalistyczne newslettery. Część z nich faktycznie ogranicza się do popularyzowania wiedzy i ogólnych analiz trendów. Inni zaś proponują odpłatne konsultacje, sporządzanie indywidualnych analiz portfela czy rekomendacje konkretnych transakcji.

Warto jednak pamiętać, że od końca 2024 r. (a w Polsce realnie od połowy 2025 r. w związku z krótszym okresem przejściowym) taki rodzaj doradztwa nie jest już wolną działalnością, ale został objęty ramami rozporządzenia MiCA (Markets in Crypto-Assets) oraz projektowanej polskiej ustawy o kryptoaktywach.

Czy doradca kryptowalutowy to doradca inwestycyjny w rozumieniu polskiego prawa?

Aby odpowiedzieć na to pytanie, trzeba odróżnić dwie odrębne płaszczyzny regulacyjne, które obecnie na siebie nachodzą:

1. 
   

   Doradztwo inwestycyjne w rozumieniu dyrektywy MiFID II i polskiej ustawy o obrocie instrumentami finansowymi (UoOIF)
   

   
   

Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 4 dyrektywy 2014/65/UE (MiFID II), doradztwo inwestycyjne oznacza świadczenie klientowi osobistej rekomendacji w odniesieniu do transakcji na instrumentach finansowych.
Polski ustawodawca implementował to w ustawie o obrocie instrumentami finansowymi. Klasycznym przykładem są rekomendacje dotyczące kupna akcji, obligacji, ETF czy kontraktów terminowych.

2. 
   

   Doradztwo w zakresie kryptoaktywów (po wejściu w życie MiCA)
   

   
   

Od 30 grudnia 2024 r. doradztwo obejmujące kryptoaktywa (niebędące instrumentami finansowymi w rozumieniu MiFID II) również stało się działalnością regulowaną, wymagającą uzyskania zezwolenia CASP (Crypto-Asset Service Provider). W praktyce oznacza to, że udzielanie odpłatnych rekomendacji dotyczących zakupu czy sprzedaży kryptowalut wymaga obecnie uzyskania licencji wydawanej przez krajowy organ nadzoru finansowego (w Polsce przez KNF).

Czy kryptowaluty można uznać za instrumenty finansowe?

Opcję, dla której instrumentem bazowym jest kryptowaluta, można zakwalifikować jako instrument finansowy wymieniony w art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. i ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, tj. instrument pochodny, o którym mowa w art. 8 lit. f rozporządzenia delegowanego Komisji i Rady (UE) 2017/565 z dnia 25 kwietnia 2016 r. uzupełniającego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/65/UE w odniesieniu do wymogów organizacyjnych i warunków prowadzenia działalności przez firmy inwestycyjne oraz pojęć zdefiniowanych na potrzeby tej dyrektywy (Dz. Urz. UE L 87 z 31.03.2017, str. 1), zwanego dalej: „rozporządzeniem 2017/565”.

Zgodnie z art. 8 rozporządzenia 2017/565, kontrakt na instrumenty pochodne jest objęty przepisami dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/65/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych oraz zmieniającej dyrektywę 2002/92/WE i dyrektywę 2011/61/UE (Dz. Urz. UE L 173 z 12.06.2014, str. 1, z późn. zm.), jeżeli spełnia kryteria określone w sekcji C załącznika I do tej dyrektywy oraz w art. 7 ust. 3 rozporządzenia 2017/565 i odnosi się do pozycji wymienionych w lit. a–h tego przepisu.

Mając na uwadze utrwaloną w polskiej praktyce wykładnię kwalifikującą kryptowalutę jako prawo majątkowe o charakterze wymiennym, należy zakwalifikować ją w sposób zgodny z art. 8 lit. f rozporządzenia 2017/565, który obejmuje inne instrumenty pochodne dotyczące praw majątkowych. W przypadku gdy opcja spełnia przesłankę wymienioną w tym przepisie i jednocześnie spełnia jeden z warunków określonych w art. 7 ust. 3 rozporządzenia 2017/565 — przykładowo jest przedmiotem obrotu na rynku regulowanym, MTF lub OTF albo posiada cechy standaryzacji umożliwiającej jej rozliczenie w formie innej niż fizyczna dostawa — stanowi wówczas inny instrument pochodny w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. i ustawy o obrocie instrumentami finansowymi. W takim przypadku wykonanie tego instrumentu pochodnego może nastąpić poprzez dostawę instrumentu bazowego, jakim jest kryptowaluta, jeżeli tak przewiduje specyfikacja danego kontraktu.

Podsumowując powyższe, instrument finansowy o charakterze opcji, oparty o kryptowalutę, nie będzie opcją w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. c ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, lecz będzie innym instrumentem pochodnym wskazanym w art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. i tej ustawy, pod warunkiem spełnienia kryteriów przewidzianych w art. 7 ust. 3 rozporządzenia 2017/565.

Doradztwo w świetle obecnych przepisów

Jeszcze do końca 2024 r. w polskim prawie brakowało regulacji, które jednoznacznie pozwalałyby na kwalifikację doradców kryptowalutowych jako doradców inwestycyjnych w rozumieniu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi. Wynikało to z faktu, że klasyczne kryptowaluty (takie jak Bitcoin czy Ether), traktowane jako prawa majątkowe, nie były instrumentami finansowymi — a doradztwo dotyczące ich zakupu, sprzedaży czy przechowywania nie podlegało rygorom art. 76 UoOIF ani nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego w zakresie wymogów licencyjnych dla doradców inwestycyjnych.

W konsekwencji korzystając z usług doradców kryptowalutowych — którzy w praktyce często działali w oparciu o swoją wiedzę rynkową, nieposiadającą formalnego potwierdzenia w postaci licencji KNF — inwestor nie miał pewności co do zakresu ich merytorycznego przygotowania, które w przypadku licencjonowanych doradców inwestycyjnych obejmuje szerokie spektrum zagadnień (od prawa cywilnego, przez rachunkowość i strategię inwestycyjną, po etykę zawodową).

Nowy reżim regulacyjny MiCA i licencja CASP

Patrząc jednak z perspektywy lipca 2025 r., sytuacja uległa istotnej zmianie. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1114 (MiCA), które weszło w życie w pełnym zakresie z dniem 30 grudnia 2024 r., po raz pierwszy objęło ramami regulacyjnymi rynek kryptowalut w Unii Europejskiej. W odróżnieniu od dotychczasowego rozproszonego podejścia krajowego, które miało charakter cząstkowy i różniło się w zależności od państwa członkowskiego, MiCA wprowadziło jednolite przepisy dotyczące m.in emitentów kryptoaktywów oraz dostawców usług w zakresie kryptoaktywów (CASP).

W szczególności w art. 3 pkt 24 MiCA zdefiniowano „doradztwo w zakresie kryptoaktywów” jako oferowanie, udzielanie lub zgodę na udzielanie klientowi spersonalizowanych zaleceń — na żądanie klienta albo z inicjatywy dostawcy — w odniesieniu do co najmniej jednej transakcji związanej z kryptoaktywami lub korzystania z usług w tym zakresie. Doradztwo takie od końca okresu przejściowego wymaga uzyskania odpowiedniego zezwolenia (licencji CASP) wydawanego w Polsce przez KNF.

Co istotne, w związku z decyzją polskiego ustawodawcy o skróceniu unijnego okresu przejściowego (na mocy projektu krajowej ustawy o rynku kryptoaktywów), w praktyce od dnia 1 lipca 2025 r. prowadzenie działalności w zakresie profesjonalnego doradztwa kryptowalutowego w Polsce jest już objęte obowiązkiem posiadania licencji CASP, a jej brak może skutkować nałożeniem sankcji administracyjnych, w tym zakazu działalności i kar finansowych.

Osobista rekomendacja na gruncie MiFID II

Zgodnie z art. 9 rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2017/565, dla celów definicji „doradztwa inwestycyjnego” zawartej w art. 4 ust. 1 pkt 4 dyrektywy 2014/65/UE (MiFID II), osobistą rekomendację uznaje się za rekomendację skierowaną do osoby występującej w charakterze inwestora lub potencjalnego inwestora (albo ich agenta), która:

• 
  

  została przedstawiona jako odpowiednia dla tej osoby, bądź

  
  
• 
  

  oparta jest na analizie jej indywidualnej sytuacji,

  
  

oraz skłania do podjęcia jednego z następujących działań:
a) zakupu, sprzedaży, subskrypcji, wymiany, wykupu, przechowywania danego instrumentu finansowego, bądź udzielenia gwarancji na taki instrument,
b) albo skorzystania bądź nieskorzystania z praw wynikających z tego instrumentu.

Natomiast rekomendacji nie uznaje się za osobistą rekomendację, jeżeli ma ona charakter ogólny i jest wydawana wyłącznie dla nieoznaczonego odbiorcy, tj. dla ogółu społeczeństwa.

Analogiczna konstrukcja w MiCA dla kryptoaktywów

Na gruncie rozporządzenia MiCA (art. 3 pkt 24) wprowadzono bardzo podobną regulację w odniesieniu do kryptoaktywów. „Doradztwo w zakresie kryptoaktywów” oznacza oferowanie, udzielanie lub zgodę na udzielenie klientowi spersonalizowanych zaleceń — na jego żądanie lub z inicjatywy dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów — dotyczących co najmniej jednej transakcji związanej z kryptoaktywami albo korzystania z usług w tym zakresie.

W praktyce oznacza to, że:

• 
  

  indywidualne rekomendacje dopasowane do sytuacji konkretnego klienta w zakresie kryptoaktywów (niezależnie od tego, czy są to stablecoiny, tokeny użytkowe czy inne prawa majątkowe przenoszone w technologii DLT) stanowią usługę wymagającą licencji CASP,

  
  
• 
  

  natomiast treści ogólne, nieukierunkowane na indywidualnego klienta, nie wymagają uzyskania takiego zezwolenia.

  
  

Informacja a rekomendacja — gdzie przebiega granica?

Rekomendacją (w rozumieniu zarówno MiFID II, jak i MiCA) jest opinia rekomendującego co do pożądanego sposobu działania jej adresata w odniesieniu do konkretnych aktywów, która w ocenie autora jest dla adresata korzystna. Modelowo rekomendację odróżnia się od informacji, czyli wypowiedzi wyłącznie opisującej fakty.

W praktyce jednak odróżnienie udzielania informacji od udzielania rekomendacji może być trudne, ponieważ:

• każdy opis faktów z natury rzeczy niesie ze sobą pewien element ocenny,

• ale kluczowe jest, czy zawiera wskazówkę co do konkretnego działania, które zdaniem autora byłoby korzystne dla adresata.

Taka wskazówka nie musi być wyrażona wprost – może wynikać z ogólnego kontekstu wypowiedzi.

Co z disclaimerem?

W praktyce często spotyka się klauzule (disclaimery) zastrzegające, że dana treść „nie stanowi rekomendacji inwestycyjnej ani doradztwa w zakresie kryptoaktywów w rozumieniu MiFID II czy MiCA”. Jest to pomocne z punktu widzenia dowodowego, ale nie rozstrzyga sprawy definitywnie. Jeżeli określona wypowiedź ma oczywisty charakter spersonalizowanej rekomendacji, sam disclaimer nie wywoła skutków i nie zmieni jej prawnego charakteru.

Ostatecznie liczy się ogólne wrażenie, jakie dana treść wywołuje na przeciętnym odbiorcy w danych okolicznościach, a zwłaszcza to, czy w sposób bezpośredni lub pośredni sugeruje ona określone działanie w stosunku do instrumentów finansowych bądź kryptoaktywów.

Publiczne treści w internecie – YouTube, blogi, ebooki

Typowy film z poradami dotyczącymi inwestowania w kryptowaluty, opublikowany na platformie YouTube w trybie publicznym, nie będzie uznawany ani za doradztwo inwestycyjne w rozumieniu MiFID II, ani za doradztwo w zakresie kryptoaktywów w rozumieniu MiCA, ponieważ nie stanowi spersonalizowanej rekomendacji skierowanej do indywidualnego klienta. Analogicznie należy traktować treści pisemne publikowane w internecie — na blogach, w ebookach czy artykułach edukacyjnych.

Nie są one bowiem przygotowywane w oparciu o analizę indywidualnej sytuacji klienta i nie zawierają dopasowanych zaleceń. Nie wypełniają zatem definicji doradztwa, które wiązałoby się z obowiązkiem uzyskania licencji (czy to doradcy inwestycyjnego KNF w przypadku instrumentów finansowych, czy CASP w przypadku kryptoaktywów).

Licencja KNF

Należy pamiętać, że w przypadku choćby jednej indywidualnej rekomendacji inwestycyjnej, sporządzonej w oparciu o analizę sytuacji konkretnego klienta i dotyczącej instrumentów finansowych w rozumieniu MiFID II (np. kontraktów futures na Bitcoina), spełniamy przesłanki doradztwa inwestycyjnego. Tego typu działalność w Polsce mogą wykonywać wyłącznie osoby wpisane na listę doradców inwestycyjnych prowadzoną przez Komisję Nadzoru Finansowego.

Aby uzyskać uprawnienia, trzeba:

• posiadać pełną zdolność do czynności prawnych,

• nie być prawomocnie skazanym za przestępstwa gospodarcze czy skarbowe,

• korzystać z pełni praw publicznych,

• oraz zdać trzyczęściowy egzamin organizowany przez KNF, obejmujący m.in prawo cywilne, podatki, rynek kapitałowy i strategię inwestycyjną (opłata za każdą część wynosi obecnie 500 zł).

Rozporządzenie MiCA (UE) 2023/1114

Rozporządzenie MiCA, które w pełni zaczęło obowiązywać od 30 grudnia 2024 r., to pierwsze w historii prawa unijnego kompleksowe ramy regulacyjne dedykowane rynkowi kryptoaktywów. Jego głównym celem jest ujednolicenie zasad funkcjonowania tego rynku w całej Unii Europejskiej oraz zapewnienie inwestorom wyższego poziomu bezpieczeństwa.

Zakres MiCA obejmuje m.in:

• 
  

  emitentów kryptoaktywów, w tym zarówno tokenów powiązanych z aktywami (asset-referenced tokens), jak i stablecoinów,

  
  
• 
  

  systemy obrotu kryptoaktywami (np. giełdy czy platformy DEX spełniające definicję wielostronnego systemu kojarzenia zleceń),

  
  
• 
  

  a także dostawców usług w zakresie kryptoaktywów (CASP), którzy oferują m.in doradztwo, przechowywanie portfeli, wymianę, przyjmowanie i przekazywanie zleceń czy zarządzanie portfelami zawierającymi kryptoaktywa.

  
  

MiCA wprowadziła obowiązek uzyskania zezwolenia (licencji CASP) dla wszystkich podmiotów świadczących profesjonalnie usługi w zakresie kryptoaktywów na rzecz klientów na terenie UE. Dotyczy to w szczególności działalności doradczej obejmującej spersonalizowane rekomendacje dotyczące inwestowania w kryptoaktywa lub korzystania z usług w tym zakresie.

Organy nadzoru w poszczególnych państwach członkowskich — w Polsce jest to Komisja Nadzoru Finansowego — są zobowiązane do rozpatrzenia wniosku i wydania decyzji w terminie trzech miesięcy od dnia otrzymania kompletu dokumentów. Dodatkowo, dla największych graczy rynkowych, wprowadzono system stałej współpracy i wymiany informacji z Europejskim Urzędem Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA), co ma wzmocnić nadzór transgraniczny.

Rozporządzenie MiCA zostało wprost zaprojektowane w celu ochrony inwestorów przed wieloma ryzykami charakterystycznymi dla rynku kryptowalut — takimi jak nagłe upadłości platform, utrata dostępu do portfela cyfrowego, nieautoryzowane transfery, manipulacje cenowe czy wykorzystywanie informacji poufnych. Jednocześnie ma ono zapewnić większą przejrzystość działalności podmiotów rynku kryptoaktywów oraz podnieść standardy zgodności w zakresie AML i bezpieczeństwa operacyjnego.

Pytania i odpowiedzi

Może Ciebie również zainteresować:

Zaufali nam