Czy obrót tokenami podlega pod nadzór KNF?

Jakie jest stanowisko KNF względem kryptowalut?

Komisja Nadzoru Finansowego od kilku lat dostrzega zagrożenia związane z emisją kryptowalut i konsekwentnie edukuje uczestników rynku, przestrzegając ich przed pochopnymi działaniami. W szczególności KNF wskazuje, że fakt nabycia kryptoaktywa niesie ze sobą szereg skutków prawnych, w tym:

cywilnych;
podatkowych;
handlowych.

Jednocześnie ze względu na zdecentralizowany charakter rejestru rozproszonego (ang. Distributed Ledger Technology, DLT), a nierzadko również międzynarodowy charakter transakcji – ogromna większość kryptoaktywów jest emitowana przez zagraniczne firmy – nabywca może natknąć się na trudności z wyegzekwowaniem obowiązków emitenta.

Bezpośredniość i decentralizacja DLT sprawiają, że transakcje dokonywane są od razu między wystawcą tokenów a ich nabywcą, z pominięciem organu regulacyjnego oraz bez korzystania z rynku regulowanego. Co więcej, nie ma jednego miejsca, gdzie gromadzone byłyby wszystkie informacje dotyczące realizowanych transakcji, które wykorzystują tzw. inteligentne kontrakty (ang. smart contracts) do automatyzacji operacji. Ostatecznie sprawia to, że odzyskanie zainwestowanych środków na drodze sądowej jest niezwykle trudne.

Problem nadzoru nad obrotem tokenami jest tym istotniejszy, że obecnie popularność zyskują nowe formy finansowania przedsięwzięć gospodarczych, w tym:

Initial Coin Offering/Initial Token Offering;
Platformy wymiany Initial Exchange Offering.

We wszystkich tych przypadkach nabywca tokenów płaci pieniądzem fiducjarny lub inną kryptowalutą, uzyskując w zamian określoną liczbę waluty wirtualnej.

Ze względu na ograniczone możliwości wpływania na rynek kryptowalut w ocenie KNF inwestowanie na rynku wirtualnych aktywów jest obarczone istotnym ryzykiem gospodarczym.

Rodzaje tokenów w cyfrowym obrocie

Pojęcie tokenu nie ma charakteru jednolitego, dlatego przed dokonaniem transakcji inwestor powinien upewnić się, że rozumie i akceptuje sposób obliczania wartości danego kryptoaktywa, a także ryzyko z nim związane. W praktyce wyróżnia się wiele rodzajów tokenów, przy czym niektóre z nich pełnią jednocześnie kilka funkcji (tokeny hybrydowe, ang. hybrid token). Z jakimi tokenami użytkownicy sieci stykają się najczęściej?

Tokeny płatnicze (ang. currency tokens)

Klasyczne tokeny płatnicze, które często określa się jako altcoins nie są powiązane z żadną walutą fiducjarną i nie stanowią powszechnie akceptowanego środka płatniczego. Ich liczba w obrocie jest określana przez emitenta, a kurs w dużej mierze zależy od popularności i umiejętnej reklamy (np. w mediach społecznościowych).

Oprócz altcoinów wyróżnia się tzw. stablecoins, czyli kryptowaluty powiązane z określonym pieniądzem fiducjarny (np. dolarem amerykańskim) lub innym aktywem o powszechnie uznanej wartości. Jest to np.:

Tether, USDT;
Binance USD;
True USD, TUST;
Origin Dollar.

Po spełnieniu określonych przesłanek stablecoin może zostać uznany za pieniądz elektroniczny, a tym samym podlegać kognicji KNF-u. Choć może się wydawać, że stablecoin jest bezpieczny, przykład upadku Terraform i jego stablecoina Terra USD algorytmicznie powiązanego właśnie z walutą USD pokazuje coś zupełnie innego.

Tokeny inwestycyjne (ang. investment tokens)

Tokeny inwestycyjne są powiązane z nabyciem instrumentu zbliżonego do papierów wartościowych. Wyróżnia się:

tokeny stricte powiązane z instrumentami finansowymi;
tokeny, które urzeczywistniają prawo inwestora do uczestnictwa w podmiocie zbiorowego inwestowania (np. funduszu inwestycyjnym);
tokeny inkorporujące prawo do udziału w spółce z o.o.

Oprócz tych trzech zasadniczych rodzajów aktywów w obrocie pojawiają się również tokeny, które wymykają się standardowej klasyfikacji, w tym także tokeny hybrydowe (łączące w sobie funkcje np. tokenów inwestycyjnych i użytkowych)

Należy pamiętać, że obrót tokenami krypto nie podlega nadzorowi oferowanemu przez rynek regulowany. W efekcie inwestor nie jest w żaden sposób chroniony przed nieuczciwymi działaniami ze strony emitenta. Co więcej nabywając tokeny wydawane na podstawie przepisów innego państwa należy zorientować się, jak wygląda obowiązek informacyjny podmiotu udostępniającego aktywo, ochrona inwestora oraz jego uprawnienia.

Nadzór KNF jest w tym przypadku ograniczony niemal wyłącznie do tych tokenów, które odzwierciedlają prawa inkorporowane w tradycyjnych papierach wartościowych, określają prawa w jednostce zbiorowego inwestowania lub stanowią inny instrument finansowy.

Tokeny użytkowe (ang. utility tokens)

Tokeny użytkowe stanowią formę finansowania inwestycji, np. start-up’ów technologicznych. Inwestorzy w zamian za wpłacone środki otrzymują prawo do usług lub towarów oferowanych przez przedsiębiorcę na zasadzie zbliżonej do rabatu lub voucheru.

Tokeny użytkowe jako nieinkorporujące w żaden sposób uprawnień wynikających z instrumentów finansowych znajdują się poza kognicją KNF za wyjątkiem niektórych tokenów hybrydowych.

Zagrożenia związane z obrotem tokenami

Silnie ograniczony nadzór Komisji Nadzoru Finansowego oraz brak rynku regulowanego przepisami prawa to nie jedyne zagrożenia związane z obrotem tokenami, a także szeroko rozumianymi kryptoaktywami.

Należy zdawać sobie sprawę, że większość inwestycji finansowanych z zachowaniem modelu ICO/ITO (ang. Initial Coin Offering/Initial Token Offering) to przedsięwzięcia wysokiego ryzyka, które dopiero wchodzą w fazę rozwojową. Dla inwestorów niesie to ze sobą bardzo wysokie ryzyko utraty części lub nawet całości zainwestowanego kapitału.

Dla osób zainteresowanych lokowaniem kapitału w technologię kryptowalut kluczowe znaczenie powinny mieć informacje dotyczące inwestycji. Powinny być one umieszczone w prospekcie inwestycyjnym (ang. whitepaper) i obejmować m.in.:

wskazanie czynników ryzyka;
określenie sytuacji finansowej emitenta;
warunków emisji aktywów;
informacji o zarządzie.

Brak regulacji sektora sprawia, że prospekt emisyjny może zawierać niekompletne lub wręcz nieprawdziwe informacje, które uniemożliwiają dokonania rzetelnej oceny opłacalności inwestycji.

Nie można wykluczyć również błędów w kodzie aplikacji opartej na technologii blockchain. Jako przykład można ponownie wskazać spółke Terraform, która zaprojektowała algorytmy mające gwarantować utrzymanie stałej wartości waluty względem dolara amerykańskiego. Niestety praktyka pokazała, że informatyczna część projektu uległa przeciążeniu, a cały system przestał funkcjonować prawidłowo.

Warto zwrócić też uwagę, że część działalności związanej z kryptowalutami może stanowić nielegalny proceder. Dotyczy to m.in. prowadzenia działalności w sferze ICO/ITO, która powinna być poprzedzona uzyskaniem pozwolenia, ale także usługa „kopania kryptowalut”, mogącą stanowić piramidę finansową (niedozwoloną praktykę rynkową).

Obrót tokenami a nadzór KNF

Choć korzyści, jakie niosą ze sobą transakcje z wykorzystaniem kryptowalut są niezaprzeczalne, na zakończenie warto wskazać stanowisko KNF z dnia 12 stycznia 2021 roku związane z ryzykiem nabywania i obrotu kryptoaktywami. Obecnie rynek kryptowalut w Polsce nie jest rynkiem regulowanym, ani nadzorowanym. Oznacza to, że KNF nie licencjonuje, nie nadzoruje i nie wykonuje innych uprawnień względem podmiotów działających w tym obszarze.

Należy wskazać, że w obecnym stanie prawnym podmioty zajmujące się działalnością kryptowalutową i oferujące usługi w tym zakresie działają w oparciu o zasadę swobody działalności gospodarczej. Oznacza to, że mogą podejmować wszelkie działania, z wyjątkiem tych, które są zakazane przez przepisy prawa, a ewentualne ograniczenia muszą wynikać z obowiązujących przepisów. Ich brak oznacza, że zarówno giełdy, jak i kantory kryptowalut mogą być prowadzone na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej legalnie. W stanowisku z 21 stycznia 2021 r. KNF zaznaczył, że w żaden sposób nie licencjonuje, nie nadzoruje i nie wydaje zezwoleń w tym zakresie.

Warto jednak pamiętać, że KNF zajmuje się rynkiem kryptowalut, o ile prowadzony biznes wyczerpuje przesłankę wykonywania działalności w zakresie nadzorowanym przez KNF, co obejmuje.:

działalność bankową;
działalność świadczenia usług płatniczych;
działalność obrotu instrumentami płatniczymi.

Prowadzenie działalności w tym zakresie bez odpowiedniego zezwolenia stanowi naruszenia prawa zagrożone wysokimi karami pieniężnymi.

Co więcej KNF często przygląda się działalności przedsiębiorców w zakresie kryptowalut. Z jednej strony ostrzegając inwestorów przed powierzaniem środków niezaufanym podmiotom (vide: opinia z dnia 12 stycznia 2021 r.), z drugiej zaś wszczynając postępowania w zakresie swojej kognicji dotyczące braku licencji lub prowadzenia działalności bez wpisu we właściwym rejestrze.

Czy w takim razie obrót tokenami podlega nadzorowi KNF? Odpowiedź na tak zadane pytanie niemal nigdy nie będzie prosta i wymaga złożonej analizy prawnej stanu faktycznego. Dotyczy to zarówno inwestorów, które chcą lokować środki w tokenach, jak i przedsiębiorców planujących założenie nowoczesnej spółki.

Przed podjęciem decyzji o założeniu takiej działalności lub zaangażowaniu w nią swoich środków należy zasięgnąć porady prawnej w kancelarii specjalizującej się w prawie nowych technologii. Pozwoli to na zminimalizowanie ryzyka związanego z kryptowalutami zapewni zgodność podjętych działań z obowiązującym prawem.

Pytania i odpowiedzi

Jakie obowiązki ciążą na instytucjach uprawnionych do emisji pieniądza elektronicznego?

Ograniczenia podmiotowe względem emitentów pieniądza elektronicznego określa art. 2b ustawy o usługach płatniczych. Dodatkowo firmy te muszą m.in. posiadać środki na zabezpieczenie emitowanej wirtualnej waluty. Emitowanie pieniądza elektronicznego bez zezwolenia podlega grzywnie do 5 milionów złotych albo karze pozbawienia wolności do 2 lat (lub obu karom łącznie).

Czemu służą inteligentne kontrakty?

Inteligentne kontrakty (ang. smart contracts) to programy komputerowe, które automatyzują relacje między stronami w ramach funkcjonowania danego rejestru rozproszonego. Ich zadaniem jest konfigurowanie warunków transakcji po spełnieniu określonych warunków. Smart kontrakty „nadzorują” przenoszenie tokenów, płatności i wykonanie umowy tak, aby nie była możliwa zmiana jej warunków.

Jak mogą funkcjonować tokeny zbliżone do uprawnień inkorporowanych w papierach wartościowych?

Przykładem zastosowania takiego rozwiązania może być emisja tokenów przez spółkę akcyjną w zamian za przekazanie środków finansowych. Zgromadzone pieniądze zostaną przekazane na rozwój spółki w kierunku określonym w prospekcie emisyjnym, a posiadacze tokenów mają prawo do określonej części wypracowanego przez podmiot zysku. W ten sposób spółka akcyjna uzyskuje skutek analogiczny do emisji akcji.

MAM PYTANIA | JESTEM ZAINTERESOWANY / A OFERTĄ

Zaufali nam: