Zmiana wspólnika w spółce cywilnej – kluczowe aspekty prawne i podatkowe

Spółka cywilna nie jest odrębnym podmiotem prawnym, lecz stanowi umowne porozumienie między wspólnikami, które służy wspólnemu prowadzeniu działalności gospodarczej. W związku z tym wszelkie zmiany w składzie osobowym muszą być dokonane przede wszystkim zgodnie z postanowieniami umowy spółki, ale przy zachowaniu zgodności z przepisami prawa oraz poglądami organów publicznych.

Kodeks cywilny nie przewiduje możliwości swobodnego zbywania udziałów w spółce cywilnej na rzecz osób trzecich. Oznacza to, że zmiana wspólnika wymaga przeprowadzenia odpowiedniej procedury. W praktyce może to nastąpić poprzez:

• przyjęcie nowego wspólnika do spółki oraz,

• wystąpienie dotychczasowego wspólnika, lub

• Zmianę składu osobowego poprzez aneks do umowy

• Dziedziczenie, jeżeli przewidziano to w umowie spółki (art. 872 KC)

Warto pamiętać, że niezależnie od tego w jakim trybie wspólnicy zdecydują się dokonać zmian, konieczne jest ich zgłoszenie w CEIDG.

Masz pytania lub potrzebujesz pomocy?
Zadzwoń do nas: +48 61 307 09 91
lub napisz na adres: kancelaria@rpms.pl.

Procedura przyjęcia nowego wspólnika

Jeśli wspólnicy decydują się na rozszerzenie składu osobowego spółki, konieczne jest wprowadzenie odpowiednich zmian do umowy spółki. Powinno to nastąpić w formie pisemnej dla celów dowodowych, chociaż w niektórych przypadkach może być wymagany udział notariusza (np. gdy wkładem do spółki jest nieruchomość).

Nowy wspólnik, przystępując do spółki, zobowiązuje się do wniesienia wkładu, który może mieć formę pieniężną, rzeczową lub inną (np. praw do znaków towarowych). Wkłady te powinny zostać określone w umowie, podobnie jak zakres praw i obowiązków nowego wspólnika.

Wystąpienie wspólnika ze spółki

Każdy wspólnik ma prawo do wystąpienia ze spółki, jednak sposób jego odejścia zależy od postanowień umowy. W przypadku braku regulacji tej kwestii między wspólnikami, zastosowanie ma art. 869 KC lub odrębne porozumienie wspólników. Bazując na zasadzie swobody umów, określonej w art. 353(1) KC, wspólnicy mogą w drodze porozumienia określić warunki wystąpienia wspólnika ze spółki, czy też jego spłaty przez pozostałych wspólników.

Warto jednak szerzej opisać kwestię wypowiedzenia udziału przez wspólnika, czyli kwestię opisaną w wymienionym powyżej art. 869 KC.Zgodnie tą normą prawną, jeżeli spółka została zawarta na czas nieoznaczony, każdy wspólnik może z niej wystąpić wypowiadając swój udział na trzy miesiące naprzód na koniec roku obrachunkowego, a z ważnych bez zachowania terminów wypowiedzenia, chociażby spółka była zawarta na czas oznaczony. Warto wskazać, że w tym zakresie (wypowiedzenia bez zachowania terminu) zastrzeżenie przeciwne w umowie spółki jest nieważne.

W przypadku wystąpienia wspólnika, pozostali wspólnicy powinni dokonać rozliczenia jego udziału. Obejmuje to zwrot wniesionego wkładu oraz ewentualny udział w majątku i zyskach spółki. Warto pamiętać, że jeśli spółka składa się tylko z dwóch wspólników, wystąpienie jednego z nich skutkuje automatycznym rozwiązaniem spółki. Aby tego uniknąć, konieczne jest wcześniejsze przystąpienie nowego wspólnika do spółki.

Zmiana wspólnika przez aneks do umowy s.c.

Rozważmy sytuację dwuosobowej spółki cywilnej, w której jeden ze wspólników chce ze spółki wystąpić,a inna osoba “trzecia” chce do spółki wstąpić. W takiej sytuacji zmiana wspólnika w spółce cywilnej nie wymaga tworzenia nowej spółki od podstaw, lecz może być skutecznie dokonana poprzez aneks do istniejącej umowy spółki. To rozwiązanie praktyczne, zwłaszcza gdy pozostałe elementy umowy nie ulegają zmianie. Należy jednak pamiętać, że spółka cywilna nie ma osobowości prawnej – podmiotami praw i obowiązków są wyłącznie jej wspólnicy. Dlatego każda zmiana w składzie osobowym wpływa na cały stosunek prawny łączący wspólników.

W takiej sytuacji należy najpierw w drodze aneksu przyjąć nowego wspólnika (i przeprowadzić procedurę przyjęcia nowego wspólnika opisaną powyżej), a następnie w drodze kolejnego aneksu do umowy spółki cywilnej, przeprowadzić wyjście wspólnika, który zamierza ze spółki wystąpić.

Aneks powinien zostać sporządzony w formie pisemnej i zawierać jednoznaczne wskazanie, kto ze wspólników występuje, kto przystępuje, od kiedy zmiana obowiązuje oraz czy pozostali wspólnicy wyrażają zgodę na kontynuowanie działalności w nowym składzie. Warto także uregulować kwestię rozliczeń z ustępującym wspólnikiem, zwłaszcza jeśli wniósł wkład niepieniężny lub posiada udziały w majątku wspólnym.

Poznaj naszą ofertę w zakresie obsługi prawnej spółek

Zagadnienie zmiany wspólnika w spółce cywilnej było wielokrotnie przedmiotem rozważań sądów, co pomaga lepiej zrozumieć praktyczne skutki takich modyfikacji.

W uchwale SN z dnia 21 listopada 1995 w sprawie o sygnaturze III CZP 160/95: Dopuszczalne jest wstąpienie do spółki cywilnej nowego wspólnika i przejęcie przez niego dotychczasowych zobowiązań oraz uprawnień za zgodą pozostałych wspólników, w tym i jednocześnie ustępujących z tej spółki.

Warto jednak wskazać na brzmienie art. 863 § 2 KC, zgodnie z którym w czasie trwania spółki wspólnik nie może domagać się podziału wspólnego majątku wspólników. Wydawać się może, że wyżej cytowana uchwała SN stoi w sprzeczności z tym poglądem.

Aby w pełni zrozumieć tę konstrukcję, warto także przytoczyć wyrok SN z 11 lutego 2008 roku, V CSK 325/08, Sąd Najwyższy zauważył, że: zakaz rozporządzania udziałem we wspólnym majątku wspólników odnosi się do okresu istnienia stosunku spółki. W konsekwencji można przyjąć, że w przypadku, gdy spółkę cywilną prowadzi jedynie dwóch wspólników, wystąpienie jednego z nich jest równoznaczne z końcem istnienia spółki, a zastosowanie w takim przypadku powinien mieć art. 871 KC, który reguluje zasady rozliczeń w przypadku wystąpienia wspólnika ze spółki.