Reklamacja w prawie transportowym

Dlaczego znajomość procedur reklamacyjnych jest istotna?

Reklamacje w transporcie drogowym krajowym i międzynarodowym opierają się na zupełnie innej podstawie prawnej, stąd też nieco inaczej wygląda zgłaszanie roszczeń w każdym z tych przypadków.

Dodatkowo warto zdawać sobie sprawę, że możliwość zgłoszenia reklamacji nie zawsze oznacza, że spowoduje to zawieszenie biegu terminu przedawnienia, dlatego tak ważne jest, aby zrealizować ją prawidłowo. Znajomość obowiązujących procedur w tym zakresie jest bardzo ważna, ponieważ nierzadko wartość przewożonego towaru przekracza kilkaset tysięcy złotych. Przyjrzyjmy się procedurze reklamacyjnej w transporcie drogowym i międzynarodowym w celu identyfikacji umowy przewozu w dyspozycji odbiorcy.

Reklamacja w transporcie krajowym drogowym

Na poziomie krajowym procedurę wnoszenia reklamacji reguluje ustawa prawo przewozowe oraz rozporządzenie Ministra Transportu i Budownictwa w sprawie ustalania stanu przesyłek oraz postępowania reklamacyjnego znowelizowane przez Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa oraz Ministra Gospodarki Morskiej Żeglugi Śródlądowej z dnia 13 grudnia 2017 r.

Jak wygląda postępowanie przewoźnika w przypadku uszkodzenia przesyłki?

Stosownie do brzmienia art. 74 ust. 1 prawa przewozowego, jeżeli przed wydaniem przesyłki okaże się, że doznała ona ubytku lub uszkodzenia, przewoźnik ustala protokolarnie stan przesyłki oraz okoliczności powstania szkody. Może zrobić to z własnej inicjatywy, ale także na żądanie osoby uprawnionej do odbioru przesyłki, jeżeli twierdzi ona, że przesyłka jest naruszona za pośrednictwem przesyłki pocztowej gdy przewoźnik sprawdzili stan towaru od dnia otrzymania dokumentu przewozowego od odbiorca towaru.

W miarę możliwości ustalenia protokolarne powinny być dokonywane w obecności uprawnionego, chyba że jego wezwanie jest niemożliwe lub nie stawi się on w wyznaczonym terminie. W takiej sytuacji ustaleń należy dokonać w obecności osób trzecich przybranych do czynności.

Jeżeli ubytek ujawniono już po wydaniu przesyłki i nie dało się go obiektywnie zauważyć z zewnątrz, protokół jest sporządzany na żądanie uprawnionego w terminie nie dłuższym niż 7 dni od dnia odbioru przesyłki. Uprawniony, który nie zgadza się z treścią protokołu, może zamieścić w nim swoje zastrzeżenia wraz z uzasadnieniem. W przypadku odmowy podpisania protokołu, fakt ten stwierdzany jest przez przewoźnika.

Jeżeli po zgłoszeniu szkody okaże się, że przesyłka nie jest zniszczona albo występują wyłącznie szkody, które zidentyfikował wcześniej przewoźnik, uprawniony ponosi opłaty określone indywidualnie w taryfie przez przewoźnika. Takie rozwiązanie ma zapobiec nadmiernej proliferacji roszczeń z tytułu nienależytego wykonania umowy przewozu w oparciu o które przewoźnik wyśle wezwanie do zapłaty w przypadku nieuwzględnienia reklamacji.

Co dzieje się w momencie przyjęcia przesyłki bez zastrzeżeń?

W razie wątpliwości co do stanu przesyłki dobrym pomysłem może okazać się zażądanie przez uprawnionego do jej odbioru sporządzenia protokołu. Przyjęcie ładunku bez zastrzeżeń powoduje wygaśnięcie roszczeń z tytułu ubytku lub uszkodzenia, chyba że wystąpią okoliczności, o których mowa w art. 76 ustawy prawo przewozowe:

• szkoda została stwierdzona protokolarnie przed przyjęciem przesyłki przez uprawnionego;
• zaniechano stwierdzenia stanu przesyłki z winy przewoźnika;
• ubytek lub uszkodzenie przesyłki wyniknęły z rażącego niedbalstwa lub winy umyślnej przewoźnika;
• uprawniony przyjął przesyłkę i w terminie 7 dni od odbioru zgłosił szkodę, której nie dało się zauważyć z zewnątrz pod warunkiem, że wykaże, iż szkoda powstała w czasie między przyjęciem przesyłki do przewozu a jej wydaniem.

Dochodzenie roszczeń na gruncie prawa przewozowego

Zanim podmiot uprawniony do żądania naprawienia szkody podejmie decyzję o skierowaniu sprawy na drogę sądową, należy złożyć reklamację. Złożoną reklamację uważa się za bezskuteczną, jeżeli dłużnik nie zapłacił dochodzonych należności w terminie 3 miesięcy od dnia doręczenia reklamacji (art. 75 ust. 2 prawa przewozowego).

Szczegóły reklamacji określają przepisy wskazanego wyżej rozporządzenia. Zgodnie z §5b aktu prawnego reklamacja powinna być złożona w formie:

• pisemnej (w jednostce organizacyjnej wskazanej jako właściwa do załatwiania reklamacji, w dowolnym punkcie odprawy, przesyłką pocztową);
• ustnej do protokołu;
• dokumentowej;
• elektronicznej.

Pierwsza z form dostępna jest zawsze, pozostałe muszą zostać przewidziane przez przewoźnika.

Treść reklamacji oraz odpowiedzi na reklamację w prawie przewozowym

Rozporządzenie określa w sposób szczegółowy treść reklamacji. Takie zgłoszenie powinno zawierać:

• imię i nazwisko (nazwę) i adres zamieszkania (siedzibę) przewoźnika oraz osoby składającej reklamację;
• kopię dokumentu umowy przewozu lub dane określone przez przewoźnika pozwalające na zidentyfikowanie umowy;
• uzasadnienie reklamacji;
• kwotę roszczenia (oddzielnie dla każdego dokumentu przewozowego);
• numer rachunku bankowego lub adres do wypłaty odszkodowania lub innej należności;
• wykaz załączonych dokumentów;
• podpis osoby uprawnionej do wniesienia reklamacji.

Do reklamacji należy dołączyć oryginały dokumentów potwierdzających zawarcie umowy przewozu, a także potwierdzone kopie innych dokumentów związanych z rodzajem i wysokością roszczenia. Przewoźnik ma obowiązek przyjąć reklamację, potwierdzić jej otrzymanie oraz udzielić na nią odpowiedzi nie później niż w terminie 30 dni od dnia przyjęcia reklamacji.

Jeżeli uprawniony został wezwany przez przewoźnika do uzupełnienia reklamacji (w terminie nie krótszym niż 14 dni), datą jej wniesienia jest data złożenia kompletnej wersji pisma.

Nieudzielenie odpowiedzi na reklamację we wskazanym terminie jest równoznaczne z uwzględnieniem żądania.

Treść odpowiedzi na reklamację została określona w §6 ust. 4 rozporządzenia i obejmuje:

• oznaczenie przewoźnika (imię i nazwisko albo nazwa oraz adres zamieszkania albo siedziba;
• informację o uznaniu albo nieuznaniu reklamacji w całości albo w części;
• uzasadnienie merytoryczne wraz ze wskazaniem podstawy prawnej nieuznania reklamacji;
• w przypadku przyznania odszkodowania lub innej należności – informację o kwocie, terminie i wysokości jego wypłaty;
• pouczenie o prawie odwołania do przewoźnika, a także prawie odwołania do sądu właściwego miejscowo;
• podpis osoby upoważnionej w przypadku odpowiedzi na reklamację udzielanej w formie pisemnej albo elektronicznej.

W jakim terminie przedawniają się roszczenia na gruncie prawa przewozowego?

Możliwość zgłoszenia reklamacji na kanwie ustawy prawa przewozowego została ograniczona przez wprowadzenie terminu przedawnienia roszczeń, o którym mowa w art. 77 tego aktu prawnego. Terminy przedawnień są krótsze, niż w większości innych regulacji prawnych, dlatego należy pamiętać, aby nie zwlekać ponad niezbędną miarę z podjęcie działań mających na celu zgłoszenie szkody.

Co do zasady termin przedawnienia roszczeń na podstawie przepisów ustawy, a także przepisów wykonawczych wydanych na jej podstawie wynosi 1 rok. Od tej zasady przewidziano kilka wyjątków:

• roszczenia z tytułu zwłoki w przewozie, który nie spowodował ubytku lub uszkodzenia przesyłki, przedawniają się z upływem 2 miesięcy od dnia wydania przesyłki;
• roszczenia przewoźników przeciwko innym przewoźnikom przedawniają się z upływem 6 miesięcy od dnia, w którym przewoźnik naprawił szkodę, albo od dnia, w którym wytoczono przeciwko niemu powództwo.

Jak obliczać termin przedawnienia w prawie transportowym?

Początek biegu terminu przedawnienia prezentuje się inaczej, w zależności od rodzaju zdarzenia:

• z tytułu utraty przesyłki – od dnia, w którym uprawniony mógł uznać przesyłkę za utraconą;
• z tytułu ubytku, uszkodzenia lub zwłoki – od dnia wydania przesyłki;
• z tytułu szkód niedających się zauważyć z zewnątrz – od dnia protokolarnego ustalenia szkody;
• z tytułu zapłaty lub zwrotu należności – od dnia zapłaty, a jeżeli zapłaty nie było – od dnia, w którym powinna była nastąpić;
• z tytułu niedoboru lub nadwyżki przy likwidacji przesyłki – od dnia dokonania likwidacji;
• w przypadku innych zdarzeń prawnych – od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.

Z punktu widzenia podmiotu składającego reklamację bardzo ważne jest, że jej złożenie powoduje zawieszenie biegu przedawnienia. Petryfikacja ma jednak charakter czasowy i obejmuje okres od dnia wniesienia reklamacji (lub jej uzupełnienia) do dnia udzielenia odpowiedzi na reklamację, nie dłużej jednak niż na okres przeznaczony na załatwienia reklamacji.

Przyjmując więc, że reklamacja została od razu wniesiona w sposób prawidłowy i nie pojawiła się potrzeba jej uzupełnienia, zawieszenie biegu terminu przedawnienia roszczenia może nastąpić najwyżej na czas 30 dni, ponieważ w maksymalnie takim terminie powinna zostać udzielona odpowiedź. W razie wątpliwości co do sposobu obliczania terminu przedawnienia, warto skonsultować kwestię zgłaszanego roszczenia z kancelarią prawną.

Warto zwrócić uwagę, że teoretycznie reklamację można złożyć nawet na kilka dni przed upływem terminu przedawnienia. Im więcej jednak czasu upłynęło od zdarzenia, które uzasadnia złożenie skargi, tym trudniej będzie zebrać materiał dowodowy na poparcie żądania.

Reklamacja w transporcie międzynarodowym

Reguły przewozu międzynarodowego zostały określone przez przepisy konwencji CMR. Zgodnie z brzmieniem art. 30 Konwencji, w sytuacji, gdy nie istnieje dowód przeciwny, domniemywa się, że odbiorca przyjął towar w stanie opisanym w liście przewozowym, jeżeli:

• odbiorca przyjął towar, nie sprawdziwszy wraz z przewoźnikiem jego stanu;
• nie zgłosił przewoźnikowi zastrzeżeń wskazujących ogólnie rodzaj braku lub uszkodzenia:
• najpóźniej w chwili dostawy, jeżeli chodzi o widoczne braki lub uszkodzenia;
• w 7 dni od daty dostawy – nie wliczając niedziel i dni świątecznych, jeżeli chodzi o niewidoczne braki lub uszkodzenia.

Konwencja wymaga, aby zastrzeżenia niewidoczne udokumentować na piśmie, choć z ostrożności procesowej warto opisać wszystkie rodzaje uszkodzeń, także te widoczne. W praktyce zwykle nanosi się je na liście przewozowym CMR albo w protokole przewoźnika.

Wspólne sprawdzenie stanu przesyłki przez odbiorcę i przewoźnika wyłącza możliwość zgłoszenia dowodu przeciwnego, chyba że chodzi o braki lub uszkodzenia niewidoczne, a odbiorca dochował staranności i zgłosił ubytek lub uszkodzenie przewoźnikowi w 7-dniowym terminie od daty sprawdzenia (nie licząc niedziel i dni świątecznych).

Konwencja CMR wprowadza także ograniczenia w zakresie reklamacji dotyczącej opóźnienia w dostawie. W tym przypadku należy ją zgłosić w terminie 21 dni od dnia doręczenia towaru.

Konwencja CMR a postępowanie reklamacyjne

W odróżnieniu od prawa krajowego Konwencja CMR nie wprowadza obligatoryjnej procedury reklamacyjnej. Nie odnosi się również w żadnym stopniu do treści reklamacji oraz terminu udzielenia odpowiedzi na nią. Międzynarodowy akt prawny wprowadza 1-roczny termin przedawnienia oraz termin 3-letni w przypadku złego zamiaru lub niedbalstwa. Po upływie tych terminów roszczenie uprawnionego przestaje istnieć (art. 32 ust. 4 Konwencji).

Ze względu na transgraniczny charakter spraw, dochodzenie roszczeń na gruncie Konwencji CMR może trwać długo, dlatego warto skorzystać z reklamacji, pomimo jej fakultatywnego charakteru. Zgodnie z art. 32 ust. 2 Konwencji CMR reklamacja pisemna powoduje zawieszenie biegu terminu przedawnienia do dnia, w którym przewoźnik na piśmie odrzuci reklamację i zwróci załączone do niej dokumenty. Jeżeli reklamacja została uwzględniona jedynie w części, w pozostałym zakresie bieg przedawnienia biegnie w dalszym ciągu.

Konwencja CMR nie określa także formy reklamacji. W judykaturze wskazuje się jednak, że tak długo, jak dokument wysłany przez osobę uprawnioną zawiera żądanie spełnienia świadczenia przez przewoźnika, należy uznać go za reklamację w rozumieniu przepisów.

Pytania i odpowiedzi

Zaufali nam