Public Lending Right (PLR) - czym jest i jak skorzystać?

Public Lending Right tak jak wskazaliśmy powyżej, jest instytucją prawa autorskiego przysługująca autorom i wydawcom książek, które udostępnione są bibliotekom publicznym w ramach tzw. dozwolonego użytku. Zgodnie z PLR, podmiotom określonym w zdaniu poprzedzającym przysługuje prawo do otrzymania wynagrodzenia z tytułu wypożyczania książek przez biblioteki publiczne, które odbywa się bez konieczności uiszczania jakichkolwiek opłat na rzecz ich twórców.

Public Lending Right nie jest instytucją nową w naszej kulturze prawnej (uwzględniającą wszystkie kraje Europy. PLR został już wprowadzony ponad 80 lat temu w Danii. Zamysł tego prawa nie zmienił się do dnia dzisiejszego (i jest opisany powyżej). Obecnie PLR jest w obrocie prawnym głównie za sprawą Dyrektywy 2006/115/WE z dnia 12 grudnia 2006 r. w sprawie prawa najmu i użyczenia oraz niektórych praw pokrewnych prawu autorskiemu w zakresie własności intelektualnej (zwana także dyrektywą 2006/115/WE).

Co istotne, wynagrodzenie wydawców z tytułu Public Lending Right nie będzie wypłacane z urzędu (automatycznie) – uprawniony podmiot musi złożyć wniosek z zachowaniem wymogów formalnych, do właściwego podmiotu i przede wszystkim we właściwym terminie. Szczegóły techniczne dot. skorzystania z Public Lending Right opisujemy poniżej.

Czy PLR jest obecne w Polsce?

PLR zostało wprowadzone do wspólnotowego obrotu prawnego na mocy dyrektyw. Istotne jest, że dyrektywy są instrumentem służącym harmonizacji prawa państw członkowskich. Co do zasady wymagają one implementacji do krajowego porządku prawnego.

Podobnie jest z Dyrektywą 2006/115/WE, która do polskiego porządku prawnego została wprowadzona tzw. dużą nowelizacją ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 11 września 2015 roku, która wprowadziła także istotne regulacje w zakresie dzieł osieroconych i tzw. utworów “out of commerce”.

Warto nadmienić, że wdrożenie PLR w polskim systemie prawnym to głównie zmiana przepisu art. 28 ww. ustawy o prawie autorskim (w zakresie podmiotów uprawnionych do skorzystania z PLR) oraz w art. 35(1) oraz 35(2) (w zakresie określania zasad wynagrodzenia z tytułu PLR).

Innymi słowy, można powiedzieć, że tak – Polska wdrożyła do swojego systemu prawnego dyrektywę 2006/115/WE w zakresie Public Lending Right i podmioty określone w prawie autorskim mogą skorzystać z tej instytucji.

Jak skorzystać z PLR?

Tak jak wspominaliśmy powyżej, wynagrodzenie z tytułu PLR nie zostanie przyznane upoważnionemu podmiotowi automatycznie. Wynagrodzenie za użyczanie przysługuje po złożeniu pisemnego oświadczenia o woli otrzymywania wynagrodzenia za użyczanie. Jakie czynności należy podjąć, aby uzyskać wynagrodzenie z tytułu dozwolonego użytku na rzecz bibliotek? Kto jest uprawniony do tego rodzaju wynagrodzenia?

Kto jest uprawniony?

Katalog podmiotów uprawnionych do skorzystania z PLR został wyczerpująco wskazany w art. 28 prawa autorskiego i dotyczy głównie wydawców i twórców książek, które są nieodpłatnie udostępniane w bibliotekach publicznych. Analizując przytoczoną powyżej normę prawną, można stwierdzić, że wynagrodzenie z tytułu PLR przysługuje:

• twórcy utworu wyrażonego słowem, powstałego i opublikowanego w języku polskim;

• tłumaczowi na język polski utworu wyrażonego słowem, powstałego w języku obcym i opublikowanego w języku polskim;

• współtwórcy utworu, o którym mowa w pkt 1, którego wkład jest utworem plastycznym lub fotograficznym;

• wydawcy utworu wyrażonego słowem i opublikowanego w języku polskim.

Co jednak w przypadku, gdy dana książka ma kilku współtwórców? W takim przypadku celem uzyskania wynagrodzenia z tytułu PLR współtwórca będzie musiał złożyć oświadczenie o procentowej wysokości swojego udziału w utworze. Jak określić wartość procentową? Przede wszystkim można się odnieść do umowy między współtwórcami (która w niektórych przypadkach będzie określała udział twórcy w utworze) lub też ewentualnie skorzystać z przewidzianego w ustawie o prawie autorskim domniemania, że udziały wszystkich współtwórców są równe.

Kiedy i gdzie złożyć wniosek?

Do obsługi tzw. wynagrodzeń bibliotecznych powołano specjalną organizację- Stowarzyszenie Autorów i Wydawców Copyright Polska. Ta organizacja jest odpowiedzialna za rozpatrywanie wniosków i wypłaty wynagrodzeń z tytułu PLR. Wniosek o wypłatę wynagrodzenia powinien zostać złożony do 31 sierpnia (jeżeli twórca chce uzyskać wynagrodzenie za wypożyczenia biblioteczne z roku poprzedniego). Przykładowo, jeżeli twórca czy wydawca chce uzyskać wynagrodzenie za wypożyczenia biblioteczne z roku 2022, to wniosek powinien złożyć do 31 sierpnia 2022 roku. Raz złożone oświadczenie daje możliwość uczestnictwa w podziale sum na wynagrodzenia także na przyszłość.

Wniosek składa się za pośrednictwem dedykowanego narzędzia udostępnionego na stronie stowarzyszenia Copyright Polska, które jednak do złożenia wniosku wymaga założenia konta w systemie. Aby skutecznie złożyć wniosek o wynagrodzenie z tytułu PLR, należy podać wszystkie niezbędne informacje, w tym. m.in. numer ISBN, tytuł książki, jej autora, rok wydania i nazwę wydawcy. Niezwykle istotne jest także, że wygenerowane internetowo oświadczenie musi zostać ostatecznie wydrukowane, własnoręcznie podpisane i wysłane na adres Stowarzyszenia, a o zachowaniu terminu liczy się data nadania (data stempla pocztowego).