|
5 listopada 2022 | Ostatnio zmodyfikowano 17 grudnia, 2023 o 14:34 | Czas na przeczytanie: 7 minut
Pozostałe Artykuły
Public Lending Right- czego dotyczy?
Public Lending Right tak jak wskazaliśmy powyżej, jest instytucją prawa autorskiego przysługująca autorom i wydawcom książek, które udostępnione są bibliotekom publicznym w ramach tzw. dozwolonego użytku. Zgodnie z PLR, podmiotom określonym w zdaniu poprzedzającym przysługuje prawo do otrzymania wynagrodzenia z tytułu wypożyczania książek przez biblioteki publiczne, które odbywa się bez konieczności uiszczania jakichkolwiek opłat na rzecz ich twórców.
Public Lending Right nie jest instytucją nową w naszej kulturze prawnej (uwzględniającą wszystkie kraje Europy. PLR został już wprowadzony ponad 80 lat temu w Danii. Zamysł tego prawa nie zmienił się do dnia dzisiejszego (i jest opisany powyżej). Obecnie PLR jest w obrocie prawnym głównie za sprawą Dyrektywy 2006/115/WE z dnia 12 grudnia 2006 r.w sprawie prawa najmu i użyczenia oraz niektórych praw pokrewnych prawu autorskiemu w zakresie własności intelektualnej (zwana także dyrektywą 2006/115/WE).
Co istotne, wynagrodzenie wydawców z tytułu Public Lending Right nie będzie wypłacane z urzędu (automatycznie) – uprawniony podmiot musi złożyć wniosek z zachowaniem wymogów formalnych, do właściwego podmiotu i przede wszystkim we właściwym terminie. Szczegóły techniczne dot. skorzystania z Public Lending Right opisujemy poniżej.
Czy PLR jest obecne w Polsce?
PLR zostało wprowadzone do wspólnotowego obrotu prawnego na mocy dyrektyw. Istotne jest, że dyrektywy są instrumentem służącym harmonizacji prawa państw członkowskich. Co do zasady wymagają one implementacji do krajowego porządku prawnego.
Podobnie jest z Dyrektywą 2006/115/WE, która do polskiego porządku prawnego została wprowadzona tzw. dużą nowelizacją ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 11 września 2015 roku, która wprowadziła także istotne regulacje w zakresie dzieł osieroconych i tzw. utworów “out of commerce”.
Warto nadmienić, że wdrożenie PLR w polskim systemie prawnym to głównie zmiana przepisu art. 28 ww. ustawy o prawie autorskim (w zakresie podmiotów uprawnionych do skorzystania z PLR) oraz w art. 35(1) oraz 35(2) (w zakresie określania zasad wynagrodzenia z tytułu PLR).
Innymi słowy, można powiedzieć, że tak – Polska wdrożyła do swojego systemu prawnego dyrektywę 2006/115/WE w zakresie Public Lending Right i podmioty określone w prawie autorskim mogą skorzystać z tej instytucji.
Jak skorzystać z PLR?
Tak jak wspominaliśmy powyżej, wynagrodzenie z tytułu PLR nie zostanie przyznane upoważnionemu podmiotowi automatycznie. Wynagrodzenie za użyczanie przysługuje po złożeniu pisemnego oświadczenia o woli otrzymywania wynagrodzenia za użyczanie. Jakie czynności należy podjąć, aby uzyskać wynagrodzenie z tytułu dozwolonego użytku na rzecz bibliotek? Kto jest uprawniony do tego rodzaju wynagrodzenia?
Kto jest uprawniony?
Katalog podmiotów uprawnionych do skorzystania z PLR został wyczerpująco wskazany w art. 28 prawa autorskiego i dotyczy głównie wydawców i twórców książek, które są nieodpłatnie udostępniane w bibliotekach publicznych. Analizując przytoczoną powyżej normę prawną, można stwierdzić, że wynagrodzenie z tytułu PLR przysługuje:
twórcy utworu wyrażonego słowem, powstałego i opublikowanego w języku polskim;
tłumaczowi na język polski utworu wyrażonego słowem, powstałego w języku obcym i opublikowanego w języku polskim;
współtwórcy utworu, o którym mowa w pkt 1, którego wkład jest utworem plastycznym lub fotograficznym;
wydawcy utworu wyrażonego słowem i opublikowanego w języku polskim.
Co jednak w przypadku, gdy dana książka ma kilku współtwórców? W takim przypadku celem uzyskania wynagrodzenia z tytułu PLR współtwórca będzie musiał złożyć oświadczenie o procentowej wysokości swojego udziału w utworze. Jak określić wartość procentową? Przede wszystkim można się odnieść do umowy między współtwórcami (która w niektórych przypadkach będzie określała udział twórcy w utworze) lub też ewentualnie skorzystać z przewidzianego w ustawie o prawie autorskim domniemania, że udziały wszystkich współtwórców są równe.
Kiedy i gdzie złożyć wniosek?
Do obsługi tzw. wynagrodzeń bibliotecznych powołano specjalną organizację- Stowarzyszenie Autorów i Wydawców Copyright Polska. Ta organizacja jest odpowiedzialna za rozpatrywanie wniosków i wypłaty wynagrodzeń z tytułu PLR. Wniosek o wypłatę wynagrodzenia powinien zostać złożony do 31 sierpnia (jeżeli twórca chce uzyskać wynagrodzenie za wypożyczenia biblioteczne z roku poprzedniego). Przykładowo, jeżeli twórca czy wydawca chce uzyskać wynagrodzenie za wypożyczenia biblioteczne z roku 2022, to wniosek powinien złożyć do 31 sierpnia 2022 roku. Raz złożone oświadczenie daje możliwość uczestnictwa w podziale sum na wynagrodzenia także na przyszłość.
Wniosek składa się za pośrednictwem dedykowanego narzędzia udostępnionego na stronie stowarzyszenia Copyright Polska, które jednak do złożenia wniosku wymaga założenia konta w systemie. Aby skutecznie złożyć wniosek o wynagrodzenie z tytułu PLR, należy podać wszystkie niezbędne informacje, w tym. m.in. numer ISBN, tytuł książki, jej autora, rok wydania i nazwę wydawcy. Niezwykle istotne jest także, że wygenerowane internetowo oświadczenie musi zostać ostatecznie wydrukowane, własnoręcznie podpisane i wysłane na adres Stowarzyszenia, a o zachowaniu terminu liczy się data nadania (data stempla pocztowego).
Od czego zależy wysokość wynagrodzenia?
Prawo autorskie przewiduje, że wysokość wynagrodzenia za użyczanie należnego w danym roku kalendarzowym poszczególnym podmiotom, jest określana przez organizację zbiorowego zarządzania (Stowarzyszenie Copyright Polska), proporcjonalnie do liczby użyczeń egzemplarzy utworów tych podmiotów przez biblioteki publiczne w roku poprzednim, oraz na podstawie oświadczenia złożonego przez te podmioty w terminie do dnia 31 sierpnia danego roku kalendarzowego.
Wysokość wynagrodzenia z tytułu wypożyczeń bibliotecznych będzie zatem w praktyce zależała od dwóch głównych czynników:
ilości książek, którą twórca współtworzył;
częstotliwości ich wypożyczeń z bibliotek publicznych.
W ustawie przewidziano maksymalne i minimalne progi wypłaty wynagrodzenia za użyczenia biblioteczne. Maksymalna wysokość sumy wynagrodzenia za użyczanie w danym roku kalendarzowym egzemplarzy wszystkich jego utworów wskazanych w oświadczeniu wynosi pięciokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku, za ostatni kwartał poprzedniego roku kalendarzowego, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego (w 2022 kwota ta wynosi 29775,45 zł.
Z drugiej strony natomiast, wynagrodzenie za użyczanie nie przysługuje podmiotowi, jeżeli wysokość sumy należnego mu wynagrodzenia za użyczanie przez biblioteki publiczne egzemplarzy wszystkich jego utworów jest niższa niż jedna dwusetna przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (w 2022 roku ta kwota wynosi w zaokrągleniu 29,98 zł). Oznacza to, że minimalnym progiem wypłaty wynagrodzenia z tytułu PLR jest w 2022 kwota 29,98 zł, a jeżeli wpływy należne twórcy będą mniejsze, to Stowarzyszenie Copyright Polska będzie uprawnione do odmowy wypłaty tego wynagrodzenia.
Podsumowanie
Public Lending Right jest ciekawą i mało znaną instytucją prawa autorskiego, która jednak może być bardzo korzystna dla twórców i wydawców, których dzieła są udostępniane w bibliotekach publicznych. W przypadku znacznej ilości udostępnionych dzieł i popularności wśród czytelników, wynagrodzenie z tego tytułu może być niebagatelne. Warto jednak pamiętać o procedurze i terminach, w których należy dopełnić formalności, aby wynagrodzenie za udostępnienia biblioteczne otrzymać.
Q&A
Niestety, co do zasady termin na złożenie oświadczenia w przedmiocie chęci otrzymywania wynagrodzenia z tytułu PLR jest nieprzywracalny. Przekroczenie terminu kończącego się 31 sierpnia daje oczywiście prawo do wypłacenia uprawnionemu wynagrodzenia. Będzie on jednak uczestniczył w podziale sum przypadających za kolejne lata kalendarzowe (czyli otrzyma wynagrodzenie za lata następne).
Rekomendowane jest, aby przygotowanie oświadczenia, pomoc w założeniu konta i inne bieżące konsultacje odbywały się przy pomocy kancelarii prawnej specjalizującej się w prawach autorskich. Należy jednak nadmienić, że często najbezpieczniejszą opcją jest złożenie samego oświadczenie woli w przedmiocie otrzymywania wynagrodzenia z użyczenia biblioteczne bezpośrednio przez uprawnionego twórcę.
Co do zasady o wynagrodzenie z tytułu PLR mogą ubiegać się także spadkobiercy oraz inni następcy prawni podmiotów wskazanych powyżej. Oznacza to zatem, że podobnie do autorskich praw majątkowych, PLR będzie miało charakter dziedziczny.
Zaufali nam:
