Znak towarowy, wzór przemysłowy, a wzór użytkowy, czyli wszystko o czym powinieneś wiedzieć, aby ochronić swoją markę

Znaki towarowe

Znaki towarowe odróżniają towary lub usługi jednego przedsiębiorcy od towarów, czy usług innego przedsiębiorcy. Ich celem jest zabezpieczenie marki, wyeksponowanie jej na rynku. Jako znak towarowy chronić można jakiekolwiek oznaczenia, które spełniają wymogi formalne.

W ten sposób zmonopolizować można, najczęściej występujące, znaki konwencjonalne takie jak nazwa, czy grafika, ale też oznaczenia niekonwencjonalne- dźwięki, kształty, czy produkty przestrzenne. Katalog znaków towarowych jest otwarty. Na znak towarowy przyznawane jest prawo ochronne, uprawniające do wyłącznego używania w sposób zarobkowy lub zawodowy.

Wymogi formalne:

– zdolność odróżniająca (pierwotna lub wtórna): oznaczenie musi nadawać się do wyróżniania towarów lub usług na rynku- cechować się fantazyjnością (zdolność odróżniająca pierwotna) lub nabyć zdolność odróżniającą w następstwie używania- wtórna zdolność odróżniająca,

–  możliwość przedstawienia oznaczenia w rejestrze znaków towarowych w sposób pozwalający jednoznacznie określić, co jest przedmiotem udzielonej ochrony.

Jako znak towarowy można zastrzec w szczególności:

• Wyrazy, nazwy,
• grafiki,
• przestrzenne znaki towarowe, kształty ( np. cukierka, butelki),
• znaki pozycyjne,
• znaki multimedialne,
• gesty,
• dźwięki,
• zapachy, smaki, znaki dotykowe (możliwe w teorii, w praktyce istnieje problem ze spełnieniem wymogu przedstawialności).

Znakiem towarowym nie mogą być w szczególności:

• oznaczenia opisowe, rodzajowe- wskazujące rodzaj, cechy, przeznaczenie towaru, jakość, ilość, czy sposób wytwarzania,
• oznaczenia zawierające symbole narodowe, religijne, kulturowe,
• znaki składające się wyłącznie z elementów, które weszły do języka potocznego,
• znaki nienadające się do odróżniania towarów (cyfry, litery).

Z zastrzeżeniem, że niektóre bezwzględne przesłanki odmowy udzielenia ochrony wyłącza nabycie przez oznaczenie wtórnej zdolności odróżniającej. Są to: niewystarczająca fantazyjność, opisowość, zawieranie elementów, które weszły do języka potocznego. Wtórna zdolność odróżniająca polega na nabyciu przez oznaczenie właściwości dystynktywnych w następstwie intensywnego używania w obrocie gospodarczym. W przeciwieństwie do wzorów użytkowych, czy przemysłowych, które muszą spełniać przesłankę ,,nowości” (nie mogą być ujawniane przed zgłoszeniem) zdolność rejestrowa znaków towarowych zwiększa się w następstwie używania.

Wzory przemysłowe

Wzory przemysłowe zabezpieczają właściwości składające się na wygląd produktu- cechy zewnętrzne, postrzegalne wzrokowo (kolor, materiał, z którego produkt został stworzony, zdobienie, faktura, kształt, czy opakowanie). Wzór przemysłowy może być zarówno dwuwymiarowy (etykieta produktu, postać strony internetowej) jak i przestrzenny (wygląd samochodu lub telefonu).

Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego nie obejmuje właściwości wytworu o funkcji technicznej. Nie chroni także wewnętrznych cech produktu np. wnętrza buta. Wzory przemysłowe chronią artystyczny wygląd – wszystko, co składa się na estetykę produktu. Z tego względu są najlepszym rozwiązaniem dla takich branż jak modowa, jubilerska, czy meblarska.

Na wzór przemysłowy przyznawane jest prawo z rejestracji, uprawniające do wyłącznego korzystania na obszarze, na którym uzyskał do tego prawo.

Wymogi formalne:

• postaci wytworu– wzór przemysłowy musi być przedmiotem materialnym, podlegającym percepcji zmysłów,
• ,,nowość”– wzór musi być nowy, nie może zostać publicznie ujawniony przed zgłoszeniem do Urzędu Patentowego RP. Przez ujawnienie rozumie się udostępnienie w sposób, w jaki wzór może dotrzeć do osób zajmujących się zawodowo daną dziedziną n posługiwanie się wzorem w reklamie. Nie jest istotne, czy ktoś miał szansę zapoznać się ze wzorem i ile ewentualnie osób się nim zapoznało. Oceniany jest sam fakt udostępnienia.

Ulga w nowości: jeżeli publiczne udostępnienie wzoru nastąpiło nie wcześniej niż na 12 miesięcy przed dokonaniem zgłoszenia, wzór jest jeszcze uważany za nowy – nazywa się to ulgą w nowości. W takim wypadku istnieje jednak ryzyko, że w tym czasie inny podmiot zarejestruje identyczny lub podobny wzór do naszego. Najlepiej więc najpierw zarejestrować wzór w Urzędzie Patentowym, a dopiero potem wprowadzać go na rynek.

• indywidualny charakter– wzór musi wystarczająco różnić się jako całość od tych już istniejących w przestrzeni publicznej, wywoływać na zorientowanym użytkowniku ogólne wrażenie że jest odmienny od tego, co już funkcjonuje. Brany jest tu pod uwagę zakres swobody twórczej przy opracowywaniu wzoru.

Jako wzór przemysłowy można zastrzec w szczególności:

• opakowania, etykiety produktów
• symbole graficzne,
• wygląd naczynia
• fasony ubrań, obuwia, kosmetyki, wzory paznokci
• wygląd mebla
• wygląd, kształt wyrobów cukierniczych
• wzory  budowlane- okna, drzwi, dach, brama garażowa
• logotypy.

Wzorem przemysłowym nie mogą być w szczególności:

• programy komputerowe
• treści sprzeczne z porządkiem publicznym i dobrymi obyczajami
• plany, koncepcje, schematy
• symbole patriotyczne, religijne, kulturowe

Wzory użytkowe

Wzory użytkowe są uregulowane podobnie do wynalazków, stąd też nazywa się je ,,małymi wynalazkami”. Ochrona prawna wzoru użytkowego przyznawana jest tylko na produkty trójwymiarowe, które posiadają zdolność ochronną, a więc są nowymi i nadającymi się do przemysłowego zastosowania rozwiązaniami o charakterze technicznym, dotyczącymi kształtu lub budowy przedmiotu o trwałej postaci lub przedmiotu składającego się ze związanych ze sobą funkcjonalnie części o trwałej postaci.

Prawo ochronne wzoru użytkowego obejmuje zatem techniczną i użytkową postać wytworu (na przykład zamek do drzwi lub rower). W przeciwieństwie do wynalazków, wzory użytkowe  nie muszą wykazywać cech poziomu wynalazczego. W odróżnieniu od wzorów przemysłowych nie odnoszą się jedynie do wytworów o charakterze estetycznym. Chronią nie tylko to, co zewnętrzne, ale konstrukcję wewnętrzną, to co jest funkcjonalne.

Na wzór użytkowy przyznawane jest prawo ochronne podobne do patentu. Uprawnia ono do wyłącznego korzystania ze wzoru użytkowego przez określony czas, w sposób zawodowy lub zarobkowy na całym terytorium Polski.

Wymogi formalne:

• Wymóg postaci wytworu– oznacza, że chronione są tylko materialne przedmioty, postrzegalne zmysłowo.
• Wymóg ,,nowości”- oznacza, że wzór należy najpierw zastrzec, a potem zacząć się nim posługiwać. Wzór, który chcemy zarejestrować jako użytkowy nie może stanowić części stanu techniki- wszystkiego co zostało udostępnione do wiadomości powszechnej na przykład poprzez stosowanie, czy wystawienie. (Do stanu techniki zaliczają się także informacje zawarte  w  zgłoszeniach  wzorów  użytkowych ogłoszone w Biuletynie Urzędu Patentowego.)

O nowości przesądza nie to, czy ktoś miał szansę zapoznać się ze wzorem, ale sam fakt jego ujawnienia – takiego przedstawienia, które umożliwiłoby urzeczywistnienie go przez znawców danej dziedziny.

Ulga w nowości: w przypadku wzorów użytkowych również istnieje ,,ulga w nowości”, zgodnie z którą wzór może nadal zostać zarejestrowany jeżeli jego ujawnienie nastąpiło nie wcześniej niż sześć miesięcy przed dniem dokonania zgłoszenia.

Jako wzór użytkowy zastrzec można na przykład:

• Meble- konstrukcję, budowę wewnętrzną
• Urządzenia, mechanizmy
• Przedmioty codziennego użytku
• Wytwory wykorzystywane w budownictwie

Wzorem użytkowym nie mogą być w szczególności:

• Wzory, których wykorzystanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami
• Programy komputerowe
• Odkrycia naukowe
• Maści, leki
• Design, właściwości o wymiarze jedynie estetycznym (jest to przedmiot ochrony wzoru przemysłowego)

Często zdarza się, że ten sam produkt, czy wytwór może być chroniony zarówno jako znak towarowy, wzór przemysłowy, czy użytkowy. Te trzy monopole prawne nie są ściśle rozgraniczone, często o siebie zahaczają. To, co je różni to aspekt wytworu, który chronią.

Który monopol prawny wybrać?

Musimy zastanowić się nad aspektem produktu, na którego ochronie nam zależy. Różnice dobrze ilustrują przykłady z branży meblarskiej. Gdy chcemy zmonopolizować mebel (szafę, stół lub inny), musimy zastanowić się, co konkretnie chcemy w nim chronić. Jeżeli naszym zamysłem jest uzyskanie monopolu na mebel jako urzeczywistnienie pomysłu konstrukcyjnego – jego budowę techniczną – rozwiązaniem będzie zastrzeżenie go jako wzoru użytkowego. Właściwości zewnętrzne natomiast, takie jak kształt, wzór, zdobienia, czy faktura, ochroni rejestracja jako wzoru przemysłowego lub znaku towarowego.

Zastrzeżenie postaci mebla jako wzoru przemysłowego jest łatwiejsze do zrealizowania. Znakiem towarowym może być teoretycznie każde oznaczenie wyróżniające towar na rynku, nie każde jednak realnie posiada zdolność rejestrową. W przypadku trójwymiarowych znaków towarowych np. mebli, czy kształtu butelki trudnym do spełnienia wymogiem jest wykazanie zdolności odróżniającej. Kształt musiałby cechować się dużym stopniem fantazyjności, bardzo odbiegać od typowych, by można było stwierdzić pierwotną zdolność odróżniającą.

Urząd Patentowy RP nie przyznaje ochrony na oznaczenia, których właściwości  wynikają z charakteru samego towaru – są ściśle powiązane z ich funkcją. Wyjątkiem od tej reguły jest nabycie przez takie oznaczenie zdolności odróżniającej wtórnej  w następstwie używania w obrocie gospodarczym. Jest to jednak trudne do osiągnięcia, ponieważ wiąże się z koniecznością wykazania, że znacząca ilość konsumentów potrafi zidentyfikować markę i producenta po samym kształcie produktu. Można także próbować zarejestrować takie oznaczenie podwójnie. Najpierw jako wzór przemysłowy, a później, jeśli w następstwie intensywnego używania uzyska ono wtórną zdolność odróżniającą, spróbować zastrzec je jako znak towarowy.

Najprostszą drogą jest rejestracja wytworu jako wzór przemysłowy. Trwa najkrócej, jest najtańsza i mniej wymagająca niż rejestracja znaku towarowego. Znaki towarowe zapewniają jednak trwalszą i silniejszą ochronę. W przeciwieństwie do wzoru przemysłowego i użytkowego, można ją przedłużać w nieskończoność. Ponadto, mając zarejestrowane oznaczenie jako znak towarowy możemy sprzeciwić się wprowadzeniu przez konkurenta nie tylko znaku identycznego z naszym, ale także podobnego nawet w niewielkim stopniu. Tymczasem jako wzór przemysłowy zastrzec można postać wytworu, która różni się od już istniejących jedynie ogólnym wrażeniem, jakie wywołuje na zorientowanym użytkowniku.

Znak towarowy wzór przemysłowy, wzór użytkowy – długość rejestracji i koszty zgłoszenia- procedura krajowa

Procedura rejestracji w przypadku wzoru użytkowego trwa około  3 lat, a opłata za zgłoszenie do Urzędu Patentowego wynosi 500 zł przy rejestracji elektronicznej lub 550 przy tradycyjnej. Dodatkowo, konieczne jest uiszczanie odpowiednich kwot za każdy z czterech okresów, na które podzielony jest dziesięcioletni czas przyznawanej ochrony – 250 zł za pierwszy okres ochrony (1,2,3 rok), 300 zł za drugi (4,5 rok), 900 zł za trzeci (6,7,8, rok) oraz 1100 zł za czwarty (9 i 10 rok).

Pierwsza opłata za zgłoszenie znaku towarowego wynosi 450 zł w jednej klasie towarowej. Za każdą następną klasę towarową dopłacić należy 120 zł. Procedura rejestracji trwa w tym przypadku około roku. Co ważne, jest to pierwsza opłata, a nie łączny koszt rejestracji znaku towarowego (uwzględnić warto jeszcze opłatę w wysokości 400 zł za prawo ochronne w każdej klasie oraz 90 zł za publikację).

Najoszczędniejsza jest procedura rejestracji wzoru przemysłowego. Trwa mniej więcej 6 miesięcy, a wysokość pierwszej opłaty to 300 zł. Rejestracja wzoru przemysłowego jest najszybsza i najtańsza spośród wszystkich trzech możliwości. Należy jednak pamiętać, że w przypadku wzoru przemysłowego również istnieje konieczność dokonywania opłat za każdy z pięciu pięcioletnich okresów, na które podzielony jest czas przyznawanej ochrony (150 zł za pierwszy, 250 zł za drugi, 500 zł za trzeci, 1000 zł za czwarty oraz 2000 zł za piąty okres ochrony).

Czas trwania ochrony prawnej

Prawo ochronne na znak towarowy udzielane jest na okres 10 lat. Może być jednak przedłużane w nieskończoność pod warunkiem uiszczania w terminie odpowiednich opłat. Niedotrzymanie terminu może skutkować bezpowrotnym wygaśnięciem prawa, a po wygaśnięciu, ponowna rejestracja może okazać się utrudniona.

W przeciwieństwie do znaków towarowych, ochrona wzorów przemysłowych i użytkowych jest ograniczona w czasie. W przypadku wzoru przemysłowego udzielana jest maksymalnie na 25 lat podzielonych na pięcioletnie okresy. Po upływie każdego okresu konieczne jest uiszczanie opłaty urzędowej celem przedłużenia ochrony. Po upływie 25 lat prawo ochronne gaśnie i dalsze przedłużanie jest już niemożliwe.

Z kolei ochrona na wzór użytkowy przyznawana jest maksymalnie na 10 lat od daty zgłoszenia. W tym przypadku czas podzielony jest na cztery okresy (pierwszy okres obejmuje trzy lata, drugi następne dwa, trzeci kolejne trzy i czwarty- dwa pozostałe lata). Jeżeli chcemy, by ochrona była przedłużana, musimy również dokonać opłaty po upływie każdego okresu. Informacje o wysokości opłat dostępne są na stronie Urzędu Patentowego RP.

Naruszenie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego, prawa ochronnego na znak towarowy lub wzór użytkowy

Pomimo skutecznej rejestracji, prawo ochronne na znak towarowy lub wzór użytkowy oraz prawo z rejestracji wzoru przemysłowego może zostać naruszone. W przypadku, gdy ktoś dokonuje zgłoszenia znaku towarowego, wzoru przemysłowego, czy użytkowego, który jest identyczny lub podobny do naszego, mamy możliwość zgłoszenia sprzeciwu co do takiego zgłoszenia.

Możemy w szczególności żądać:

• zaniechania naruszania i usunięcia
• usunięcia skutków
• wydania bezpodstawnie uzyskanych pod tym znakiem, czy wzorem korzyści
• naprawienia szkody

Roszczenia te przedawniają się z upływem trzech lat od dnia, w którym uprawniony dowiedział się o naruszeniu prawa i o osobie, która je naruszyła. Zawsze jednak przedawniają się z upływem pięciu lat od dnia, w którym prawo zostało naruszone.

FAQ

Zaufali nam