Założenie firmy w Polsce przez obcokrajowców

Szczególnie w obliczu wojny na Ukrainie zarówno temat zatrudniania obcokrajowców, jak i prowadzenia przez nich działalności gospodarczej w Polsce zdaje się być bardzo aktualny. W tej materii obowiązują jednak przepisy szczególne regulujące kwestię aktywności gospodarczej obcokrajowców na terenie RP. Jak legalnie obcokrajowiec może założyć firmę na terytorium naszego kraju i prowadzić tu działalność gospodarczą?

Czym jest prowadzenie działalności gospodarczej i w jakiej formie można ją prowadzić?

Działalność gospodarczą w Polsce można prowadzić w kilku formach przewidzianych prawem. Jest to w szczególności jednoosobowa działalność gospodarcza, która podlega wpisowi do CEIDG. Przedsiębiorcy mogą również prowadzić działalność w formie jednoosobowych spółek kapitałowych prawa handlowego (czyli na przykład prostej spółki akcyjnej czy spółki z o.o. Jeżeli jednak w danym biznesie chce wziąć udział więcej niż jeden przedsiębiorca- możliwe jest założenie spółki osobowej lub spółki kapitałowej (czyli np. spółki jawnej, spółki komandytowej czy spółki z o.o.).

Nie ulega wątpliwości, że przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą (niezależnie czy jest to działalność jednoosobowa, czy np. reprezentuje on jako zarząd spółkę prowadzącą działalność) musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych. Obcokrajowcy mają zazwyczaj zdolność do czynności prawnych, ale czy mogą prowadzić działalność gospodarczą na terytorium Polski? Jeżeli tak, to na jakich zasadach?

Czy cudzoziemcy mogą prowadzić działalność gospodarczą?

W dobie globalizacji i powszechnych międzynarodowych stosunków gospodarczych możliwość prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce przez cudzoziemców wydaje się czymś jak najbardziej naturalnym. Co do zasady zatem, cudzoziemcy mogą założyć w Polsce firmę. Przy rozpoczynaniu działalności muszą mieć jednak na uwadze przepisy szczególne, w tym przede wszystkim przepisy ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. 

Należy ponadto nadmienić, że wymogi, które obcokrajowiec musi spełnić, aby móc prowadzić działalność gospodarczą na terenie RP są różne, zależnie od tego, z jakiego kraju dany obcokrajowiec pochodzi. W tym zakresie należy przede wszystkim rozróżnić sytuację, gdy działalność chce rozpocząć obywatel państwa członkowskiego UE i EOG, osobno, gdy jest to obywatel USA czy Szwajcarii oraz obywatel innego kraju, niebędącego członkiem UE czy EOG (np. Ukrainy). 

Prowadzenie działalności przez obywatela UE i EOG

Jednym z głównych założeń Unii Europejskiej jest swoboda prowadzenia aktywności gospodarczej, naukowej i handlowej w ramach Unii. W praktyce oznacza to, że konstrukcje prawne przyjęte w dokumentach założycielskich sprawiają, że obywatele UE powinni być traktowani tak samo we wszystkich państwach członkowskich – uwzględniając swobodę wyboru miejsca pracy, zamieszkania, nauki czy właśnie prowadzenia działalności gospodarczej. Liczne uproszczenia w tym zakresie mają również (a może i głównie) charakter administracyjny – polegający na braku konieczności uzyskiwania szczególnych pozwoleń. 

W związku z powyższym, cudzoziemcy, którzy mają obywatelstwo dowolnego państwa należącego do Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, mogą podejmować i prowadzić działalność gospodarczą w Polsce na takich samych zasadach jak obywatele polscy.

W praktyce oznacza to, że obywatel Niemiec czy Hiszpanii nie będzie musiał uzyskiwać żadnych dodatkowych zezwoleń (chyba że ma zamiar podjęcia działalność regulowaną) i może otworzyć zarówno działalność jednoosobową, jak i spółkę prawa handlowego na takich samych zasadach jak przedsiębiorcy posiadający obywatelstwo polskie. 

Prowadzenie działalności przez obywatela USA i Szwajcarii

W specyficzny sposób uregulowano w umowach międzynarodowych kwestię prowadzenia działalności przez obcokrajowców pochodzących z USA i Szwajcarii. W tej kwestii obowiązują dwie szczególne umowy międzynarodowe, tj. Traktat o stosunkach handlowych i gospodarczych między Rzecząpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki, sporządzony w Waszyngtonie dnia 21 marca 1990 r. oraz Umowa między Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a Konfederacją Szwajcarską, z drugiej strony, w sprawie swobodnego przepływu osób. 

Umowy te umożliwiają zakładanie działalności gospodarczej przez obywateli Stanów Zjednoczonych Ameryki i Konfederacji Szwajcarskiej na takich samych zasadach jak przez obywateli polskich. W związku z powyższym, obywatele krajów wymienionych powyżej mogą w Polsce założyć własną firmę, dowolną spółkę handlową, oddział lub przedstawicielstwo mogą założyć w Polsce.

Prowadzenie działalności przez obywatela Ukrainy – o czym pamiętać? 

Z danych opublikowanych ostatnio przez CEIDG wynika, że we wrześniu 2022 roku prawie co dziesiąta firma w Polsce była otwierana przez obywateli Ukrainy. W obliczu tak dużej fali migracji, z jaką zmierzyliśmy się w ostatnim czasie, oczywiste było, że zarówno napływ firm prowadzonych przez obywateli Ukrainy, jak i również pracowników pochodzących z tego kraju będzie bardzo duży. Niemniej, wydaje się, że skala aktywności gospodarczej obcokrajowców w ostatnim czasie przekracza przewidywania. Ukraina obecnie nie jest jeszcze członkiem EU ani EOG, zatem obywatele tego kraju, aby założyć biznes w Polsce, muszą spełnić więcej formalności. O czym powinien pamiętać obywatel Ukrainy, rozpoczynając działalność gospodarczą w Polsce? 

Na wstępie należy wspomnieć, że sytuacja obywateli Ukrainy w kontekście prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce jest szczególna- obowiązuje bowiem ustawa z dnia 12 marca 2022 roku o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.

Na mocy tej ustawy obywatel Ukrainy, który przebywa w Polsce legalnie i posiada numer PESEL, może założyć działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak obywatel Polski w dowolnej formie dopuszczonej prawem. Warto nadmienić, że zarówno w uzyskaniu numeru PESEL, jak i również i w legalizacji pobytu może obcokrajowcy pomóc radca prawny lub adwokat. 

Prowadzenie działalności przez pozostałych cudzoziemców. 

Osobno należy rozpatrzyć kwestię zakładania firmy przez pozostałą grupę obcokrajowców, czyli przez obywateli państw, które nie należą do Unii Europejskiej, USA, Szwajcarii ani Ukrainy. Te osoby mogą założyć w Polsce firmę jednoosobową lub dowolną spółkę handlową, jeżeli mają tytuł pobytowy, który do tego uprawnia. Ponadto cudzoziemcy mogą założyć w Polsce i przystępować następujących rodzajów spółek:

• spółkę komandytową, 
• komandytowo-akcyjną, 
• z ograniczoną odpowiedzialnością, 
• prostą spółkę akcyjną i 
• spółkę akcyjną.

Z powyższego wynika, że jeżeli obcokrajowcy nie mają tytułu pobytowego, to nie mogą prowadzić działalności w formie jednoosobowej, ani nie mogą prowadzić działalności w formie spółki jawnej czy spółki partnerskiej. Jeżeli tytuł pobytowy zezwala im na prowadzenie na terenie RP działalności gospodarczej, wtedy mogą prowadzić działalność w każdej dopuszczalnej prawem formie.

Oddział przedsiębiorcy zagranicznego – czym jest?

W odniesieniu do obcokrajowców należy także wspomnieć o specyficznej konstrukcji prawnej, jaką jest oddział przedsiębiorcy zagranicznego. Jeżeli ratyfikowane umowy międzynarodowe nie wykluczają takiej możliwości, obcokrajowcy mogą utworzyć także w Polsce oddział przedsiębiorcy zagranicznego. 

Przedsiębiorcy zagraniczni (czyli w szczególności obywatele RP prowadzący działalność za granicą, cudzoziemcy prowadzącym działalność za granicą lub spółki prowadzącą działalność za granicą) mogą prowadzić działalność w Polsce po utworzeniu oddziału w Polsce i wpisaniu go do rejestru przedsiębiorców KRS. Wniosek składany jest elektronicznie przez Portal Rejestrów Sądowych i wymaga spełnienia szeregu wymogów formalnych (np. wykazania, że oddział faktycznie istnieje na terytorium Polski poprzez np. wykazanie prawa do siedziby oddziału). Wniosek musi być wypełniony w języku polskim i zostać opatrzony jednym z kilku dostępnych form bezpiecznych podpisów (np. podpisem kwalifikowanym czy profilem zaufanym). Dla przedsiębiorców zagranicznych może to powodować pewne niedogodności, zatem warto rozważyć skorzystanie z zastępstwa procesowego kancelarii specjalizującej się w obsłudze przedsiębiorców.

Podsumowanie

Prowadzenie firmy w Polsce przez obcokrajowców jest oczywiście możliwe. W niektórych przypadkach jednak może powodować pewne trudności. Szczególnie w tych bardziej skomplikowanych przypadkach warto skorzystać z pomocy wyspecjalizowanej kancelarii prawnej, która pomoże nie tylko w doborze najkorzystniejszej formy prawnej prowadzonej działalności, ale także w dopełnieniu wszelkich formalności z tym związanych. 

Pytania i odpowiedzi

Q: Która forma prowadzenia działalności jest najlepsza dla obcokrajowców? 

A: Wybór formy prawnej prowadzenia działalności zawsze jest trudnym zadaniem. Warto przede wszystkim dokonać analizy przez pryzmat oczekiwań przedsiębiorcy. W przypadku obcokrajowców można stwierdzić, że opcją wartą rozważenia jest w przypadku obcokrajowców przede wszystkim oddział przedsiębiorcy zagranicznego. 

Q: Czy każdy obcokrajowiec musi mieć zezwolenie na pracę, żeby założyć firmę? 

A: Przede wszystkim to zależy od tego, z jakiego kraju pochodzi obcokrajowiec. Jeżeli jest obywatelem kraju, który na mocy ustawy czy umów międzynarodowych może prowadzić działalność na tych samych zasadach co obywatele RP, to nie musi posiadać zezwolenia na prowadzenie działalności. W niektórych przypadkach jednak, w dokumentach legalizujących pobyt musi być wyrażona zgoda na prowadzenie działalności (dotyczy to obcokrajowców z krajów innych niż UE, USA, Szwajcaria czy Ukraina). 

Q: Jak długo trwa założenie firmy przez obcokrajowca? 

A: Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi, zależy to bowiem przede wszystkim od tego, z jakiego kraju pochodzi przedsiębiorca chcący założyć działalność gospodarczą w Polsce oraz od formy, w której chce prowadzić firmę. Nie ulega wątpliwości, że może to być proces dłuższy niż w przypadku obywateli Polski- chociażby z uwagi na fakt, że w niektórych przypadkach konieczne jest uzyskanie zaświadczenia o niekaralności z innych państw.