System kaucyjny: na czym polega i co trzeba wiedzieć

Jak działa system kaucyjny w praktyce

Zasada działania systemu jest prosta: kupując napój w określonym opakowaniu, konsument uiszcza dodatkową opłatę tj. kaucję, którą odzyska po zwrocie pustej butelki lub puszki. W praktyce oznacza to, że każda plastikowa butelka, puszka czy szklane opakowanie zyskuje drugie życie i staje się częścią cyrkularnego obiegu zasobów. To klasyczna „motywacja finansowa”, dzięki której butelka lub puszka trafia z powrotem do obiegu zamiast na wysypisko.

Wysokość kaucji została ujednolicona na poziomie krajowym i wynosi:

• 0,50 zł dla plastikowych butelek (PET) do 3 litrów i puszek metalowych do 1 litra,

• 1,00 zł dla szklanych butelek wielokrotnego użytku do 1,5 litra.

Kaucja nie stanowi elementu ceny produktu – to odrębna pozycja na paragonie, nieobjęta podatkiem VAT, ponieważ nie jest świadczeniem należnym za towar, lecz depozytem zwrotnym. W praktyce oznacza to, że konsument zapłaci np. 4,00 zł za napój i 0,50 zł kaucji, a po zwrocie butelki odzyska całą kwotę kaucji – bez konieczności przedstawiania paragonu.

Aby opakowanie zostało przyjęte, musi być oznaczone specjalnym znakiem systemu kaucyjnego i posiadać czytelny kod kreskowy. Uszkodzenie etykiety lub brak oznaczenia może skutkować odmową przyjęcia butelki przez punkt odbioru.

Przykład w praktyce:

Klient kupuje w sklepie napój gazowany w butelce PET – płaci 0,50 zł kaucji. Po opróżnieniu butelki może ją oddać w dowolnym sklepie objętym systemem (niekoniecznie tam, gdzie kupił napój), a automat kaucyjny natychmiast zwraca mu pieniądze lub wydaje bon, który można zrealizować przy kolejnych zakupach.

Mechanizm ten jest prosty dla konsumenta, ale dla przedsiębiorców oznacza konieczność wdrożenia szeregu procedur – od integracji kas fiskalnych i ewidencji kaucji, po zawarcie umowy z operatorem systemu i prowadzenie rozliczeń.

---

Masz pytania lub potrzebujesz pomocy?
Zadzwoń do nas: +48 61 307 09 91
lub napisz na adres: kancelaria@rpms.pl.

---

Jakie opakowania obejmie system

System kaucyjny obejmuje trzy grupy opakowań po napojach:

• butelki plastikowe (PET) do 3 litrów,

• puszki metalowe do 1 litra,

• szklane butelki wielokrotnego użytku do 1,5 litra.

Dla wszystkich tych opakowań obowiązuje kaucja w wysokości 0,50 zł (PET, puszki) lub 1,00 zł (szkło). Z systemu wyłączono napoje mleczne, np. kefiry czy jogurty pitne – z powodów sanitarnych i trudności w recyklingu.

Każde opakowanie objęte systemem musi być oznakowane logo systemu kaucyjnego i informacją o kwocie kaucji. Producent będzie więc zobowiązany dostosować etykiety i proces pakowania, a w wielu przypadkach także umowy z dostawcami.

Zwrot opakowań – obowiązki sklepów i konsumentów

Ujednolicone stawki i oznaczenia mają uprościć cały proces – kaucja będzie taka sama w każdym sklepie, a konsument odda butelkę w dowolnym punkcie. Dla firm to z kolei nowe obowiązki w zakresie logistyki i ewidencji.

Sklepy o powierzchni powyżej 200 m² są zobowiązane do przyjmowania wszystkich pustych butelek i puszek objętych systemem oraz zwrotu kaucji klientowi – nawet jeśli napój został kupiony w innym miejscu.

Mniejsze sklepy (do 200 m²) mogą przystąpić do systemu dobrowolnie, z jednym wyjątkiem: jeśli sprzedają napoje w szklanych butelkach zwrotnych, muszą je od klientów przyjmować i zwracać kaucję.

Zwroty będą możliwe w tradycyjnych punktach handlowych, automatach kaucyjnych (butelkomatach) oraz w punktach zbiórki organizowanych przez operatorów systemu. Co istotne – nie trzeba okazywać paragonu, a opakowanie można oddać w dowolnym punkcie, byle miało czytelne oznaczenie systemowe.

Dzięki temu system ma być prosty, dostępny i zachęcać konsumentów do regularnego zwracania opakowań. Dla sklepów to z kolei konieczność dostosowania przestrzeni, wdrożenia procedur kasowych i współpracy z operatorem systemu. Opakowaniach objętych systemem kaucyjnym na butelki szklane wielokrotnego użytku i pustych opakowań logotypem systemu kaucyjnego i odpadami opakowaniowymi i rodzaju opakowania w gospodarce opakowaniami i dowolnym punkcie zbiórki recyklingu opakowań po zakupie napoju selektywnej zbiórki i informowanie klientów o dyrektywa parlamentu europejskiego w produktach mlecznych odbiór opakowań na ponowne wykorzystanie i odzyskanie kaucji co oferują napoje w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym na polski system kaucyjny w każdej gminie.

Obowiązki przedsiębiorców i sankcje

System kaucyjny nakłada na przedsiębiorców szereg nowych obowiązków administracyjnych i organizacyjnych. Producenci, importerzy oraz dystrybutorzy napojów w opakowaniach objętych systemem muszą:

• zarejestrować się w rejestrze BDO,

• zawrzeć umowę z operatorem systemu kaucyjnego,

• prowadzić ewidencję i sprawozdawczość dotyczącą wprowadzonych oraz zebranych opakowań,

• rozliczać pobrane kaucje i przekazywać je operatorowi,

• zapewnić prawidłowe oznaczenie opakowań logo systemu i wysokością kaucji.

Koszty organizacji systemu – od transportu i składowania po rozliczenia finansowe – będą współfinansowane przez przedsiębiorców, którzy przystąpią do systemu. W praktyce stanowi to nową kategorię kosztów operacyjnych, podobną do opłaty produktowej, ale rozliczaną w ramach systemu kaucyjnego.

Za niewypełnienie obowiązków przewidziano surowe sankcje:

• 10 000–500 000 zł za niepobieranie lub niezwracanie kaucji,

• od 500 zł do 20 000 zł za niepoinformowanie klientów o systemie kaucyjnym,

• potrójna opłata produktowa dla przedsiębiorców, którzy nie przystąpią do systemu w terminie.

Warto już dziś zweryfikować umowy z kontrahentami, procesy ewidencyjne i strukturę logistyczną, aby uniknąć sankcji po wejściu przepisów w życie.

Każdy przypadek wymaga indywidualnej analizy – zadzwoń i porozmawiaj z naszym prawnikiem: +48 61 307 09 91

Cel i znaczenie systemu kaucyjnego

Wdrożenie systemu kaucyjnego ma przede wszystkim cel ekologiczny – ograniczenie ilości odpadów trafiających na wysypiska i zwiększenie poziomu recyklingu surowców. Dzięki powszechnemu obiegowi butelek i puszek Polska ma realną szansę osiągnąć unijne cele w zakresie gospodarki o obiegu zamkniętym i odzysku tworzyw sztucznych.

System to jednak nie tylko obowiązek, ale również szansa dla przedsiębiorców. Firmy, które szybko dostosują się do nowych przepisów, mogą uzyskać przewagę konkurencyjną –m.in. poprzez poprawę wizerunku marki, uzyskanie certyfikacji ESG oraz obniżenie kosztów opłat produktowych w dłuższej perspektywie.

Z drugiej strony, wdrożenie systemu to także wyzwanie organizacyjne. Wymaga inwestycji w nowe etykiety, systemy ewidencyjne, a często także modyfikacji umów z kontrahentami i operatorami logistycznymi. Przedsiębiorcy powinni już teraz przeanalizować swoje procesy pod kątem zgodności z przepisami i zaplanować harmonogram zmian.

Jak nasza Kancelaria wspiera przedsiębiorców przy wdrożeniu systemu kaucyjnego

Wdrożenie systemu kaucyjnego to nie tylko wymóg ustawowy, ale kompleksowy proces, który obejmuje zarówno stronę prawną, jak i operacyjną działalności przedsiębiorstwa. Nasza Kancelaria wspiera producentów, importerów, dystrybutorów i sieci handlowe w pełnym zakresie dostosowania do nowych przepisów, m.in. poprzez:

• audyt umów i procesów – analizujemy aktualne umowy z dostawcami, odbiorcami i operatorami logistycznymi pod kątem obowiązków wynikających z ustawy i rozporządzeń wykonawczych;

• opracowanie lub negocjowanie nowych umów z operatorem systemu kaucyjnego, dostawcami etykiet, producentami opakowań i firmami transportowymi;

• ocenę zasadności przystąpienia do systemu (w przypadku mniejszych podmiotów) oraz doradztwo w zakresie kosztów, obowiązków ewidencyjnych i rozliczeń finansowych;

• wdrożenie procedur i dokumentacji wewnętrznej, w tym instrukcji kasowych, rejestrów kaucji oraz zasad informowania konsumentów;

• wsparcie w rejestracji BDO i przygotowaniu sprawozdań środowiskowych;

• reprezentację w kontaktach z organami nadzoru, w tym WIOŚ i urzędami marszałkowskimi, w razie wątpliwości lub kontroli.

Dzięki temu przedsiębiorca zyskuje pewność, że jego firma spełnia wszystkie wymogi ustawy, minimalizuje ryzyko sankcji i jednocześnie wdraża proces w sposób efektywny kosztowo.

Podsumowanie – terminy i okresy przejściowe

System kaucyjny w Polsce obowiązuje od 1 października 2025 r. Do 31 grudnia 2025 r. potrwa okres przejściowy – do tego czasu w obrocie mogą być jeszcze napoje bez oznaczenia kaucji, jeśli wyprodukowano je wcześniej. Od 1 stycznia 2026 r. wszystkie butelki PET, puszki i szkło zwrotne będą już musiały być objęte systemem.

Przedsiębiorcy powinni jak najszybciej dostosować etykiety, systemy księgowe i ewidencję, aby uniknąć kar finansowych i potrójnej opłaty produktowej. Wdrożenie systemu to obowiązek, ale też szansa na usprawnienie obiegu opakowań i redukcję kosztów środowiskowych.

Zaufali nam