Darowizna jednoosobowej działalności gospodarczej

Zasada niezbywalności firmy, a darowizna jednoosobowej działalności gospodarczej

Aby dobrze zrozumieć model działalności prowadzonej w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej, należy w pierwszej kolejności przywołać kilka podstawowych definicji. Pierwsza z nich pochodzi z ustawy Prawo przedsiębiorców¹. Zgodnie z brzmieniem zawartego w niej art. 3, działalnością gospodarczą jest zorganizowana działalność zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły. Jeśli owa działalność wykonywana jest przez osobę fizyczną, działającą we własnym imieniu i na własny rachunek, mówimy wówczas o modelu działalności zwanym jednoosobową działalnością gospodarczą. Jest to jedna z najpopularniejszych – a zarazem najprostszych – form prowadzenia biznesu w Polsce.

„Właścicielem”, a zarazem założycielem JDG, jest osoba fizyczna, która rejestrując swoją działalność staje się przedsiębiorcą. Zgodnie z art. 43⁴ Kodeksu cywilnego², firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko. Nie wyklucza to włączenia do firmy pseudonimu lub określeń wskazujących na przedmiot działalności przedsiębiorcy, miejsce jej prowadzenia oraz innych określeń dowolnie obranych. Powyższe oznacza w praktyce, że JDG i osoba przedsiębiorcy są trwale ze sobą związane i JDG nie istnieje jako odrębny od swojego właściciela byt prawny. To z kolei kształtuje dla przedsiębiorcy określone konsekwencje. Po pierwsze, za zobowiązania firmy odpowiada całym swoim majątkiem, w tym także prywatnym. Po drugie, nie może dowolnie przenieść „własności” swojej działalności na inną osobę fizyczną. Skoro bowiem JDG nie istnieje odrębnie od osoby przedsiębiorcy, nie może stać się przedmiotem żadnej transakcji.

Powyższy wstęp ma znacznie z perspektywy przedsiębiorcy, który owoce swojego biznesu, prowadzonego w postaci JDG, chciałby darować – na przykład dzieciom lub małżonce. Skoro bowiem samej JDG nie można zbyć – nie można jej także darować.

Czy JDG posiada majątek?

Chociaż jednoosobowa działalność gospodarcza nie istnieje bez osoby fizycznej dla której została założona, należy mieć na uwadze wszystkie elementy składające się na ową działalność. Każda firma, prowadzona w modelu JDG, posiada bowiem co do zasady składniki majątkowe i niemajątkowe – będące formalnie własnością przedsiębiorcy (JDG nie jest bytem prawnym i nie może samodzielnie „posiadać”) – ale wykorzystywane w ramach prowadzonego biznesu. Często, dla względów porządkowych, ewidencjonowane są one jako majątek firmowy. Mogą to być nieruchomości, maszyny, pojazdy, posiadany towar, a także ogólnie pojęty know-how i prawa (m.in. prawa autorskie, prawa z patentów czy własności przemysłowej). Żaden z powyższych elementów nie jest trwale związany z JDG i może być zbyty w sposób właściwie dowolny, w drodze zwykłej umowy cywilnoprawnej.

Ponadto, zgodnie z art. 55¹ Kodeksu cywilnego, jeśli powyższe składniki są w sposób zorganizowany przeznaczone do prowadzenia działalności gospodarczej, mamy do czynienia z przedsiębiorstwem. Zorganizowana część przedsiębiorstwa to z kolei wydzielona organizacyjnie i funkcjonalnie część przedsiębiorstwa, zdolna do prowadzenia samodzielnej działalności gospodarczej. Zarówno przedsiębiorstwo jak i ZCP mogą być zbyte niezależnie od JDG – w tym także w drodze darowizny.

Dla kogo darowizna?

Przepisy prawa nie zamykają katalogu osób, którym przedsiębiorca może darować składniki majątku przeznaczone na potrzeby prowadzenia działalności gospodarczej. Warto jednak mieć na uwadze, że jeśli obdarowanym będzie członek najbliższej rodziny (małżonek, wstępny lub zstępny), wówczas będzie to korzystniejsze podatkowo, aniżeli obdarowanie osoby trzeciej. Zgodnie bowiem z Ustawą o podatku od spadków i darowizn³, osoby najbliższe tworzą tak zwaną zerową grupę podatkową. Są to ci obdarowani, którzy na mocy prawa zwolnieni są – przy spełnieniu warunków wynikających z Ustawy – od konieczności uiszczania podatku od spadków i darowizn. Należy jednak pamiętać, że zwolnienie to dotyczy tylko zwolnienia z uiszczenia należności. W dalszym ciągu osoby takie są zobowiązane do złożenia informacji do Urzędu Skarbowego w zakresie otrzymania darowizny i wykazania jej wartości.

Forma przekazania darowizny

W zależności od tego jakie składniki i na jakie potrzeby, przedsiębiorca pragnie darować, może zdecydować się na dokonanie darowizny na trzy sposoby: darowanie poszczególnych składników majątku, darowanie zorganizowanej części przedsiębiorstwa (a więc grupy składników umożliwiających prowadzenie działalności), lub darowanie całego przedsiębiorstwa.

Umowa cywilnoprawna

Jeżeli przedsiębiorca zainteresowany jest dokonaniem darowizny poszczególnych składników majątku, wykorzystywanego na potrzeby prowadzonej działalności, może tego dokonać za pośrednictwem „zwykłej” umowy darowizny. Umowa ta powinna precyzyjnie określać osoby darczyńcy i obdarowanego oraz przedmiot darowizny. Ponadto, w treści umowy warto zawrzeć oświadczenie darczyńcy o przekazaniu darowizny oraz oświadczenie obdarowanego w zakresie przyjęcia przedmiotu darowizny. Niezbędne może być także uregulowanie kwestii dodatkowych – m.in. terminu wydania przedmiotu darowizny czy kwestii podatkowych.

W większości przypadków wystarczającą formą dla umowy darowizny będzie forma pisemna. Jeżeli jednak przedmiotem darowizny będzie nieruchomość – dla przeniesienia własności której przepisy prawa wymagają formy aktu notarialnego – to sama umowa darowizny także będzie dla swej skuteczności potrzebowała tej formy.

Darczyńca po otrzymaniu takiego składnika majątku – jeśli chce go wykorzystać na potrzeby prowadzonej przez siebie działalności – powinien ująć go we własnej ewidencji księgowej. Pamiętaj, że nie można zaliczyć darowizny do kosztów uzyskania przychodów.

Darowizna poszczególnych składników majątku przekazanego na rzecz prowadzonej działalności zwykle obarczona jest obowiązkiem uiszczenia podatku VAT. Ani darczyńca, ani obdarowany będący osobą fizyczną, nie jest jednak zobligowany do zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT). Jeśli jednak obdarowany wprowadza dany składnik majątku do ewidencji prowadzonej przez siebie działalności może stracić prawo do dokonania amortyzacji.

Zbycie przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa

Inną „metodą” dokonania darowizny majątku wykorzystywanego na rzecz JDG jest darowizna przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części. To rozwiązanie dla tych przedsiębiorców, którzy nie są zainteresowani darowaniem pojedynczych składników majątkowych, a przekazaniem określonego zbioru elementów pozwalających na prowadzenie działalności lub całości majątku pozwalającego na de facto przejęcie prowadzenia działalności.

Instytucja zbycia przedsiębiorstwa uregulowana została w art. 55¹ Kodeksu cywilnego. Dla swojej skuteczności, wymaga dochowania formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi, o ile darowizna nie obejmuje nieruchomości (wówczas wymagana forma to akt notarialny). Jest to umowa nieco bardziej skomplikowana niż umowa darowizny – z tego względu warto zasięgnąć wsparcia profesjonalistów, takich jak prawnicy z kancelarii RPMS. Ich fachowa wiedza pozwoli skonstruować umowę, która zabezpieczy interesy wszystkich stron i dochować niezbędnych wymogów formalnych. Wśród takich wskazać należy – obok danych stron – przede wszystkim:

• szczegółowy opis przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, ze wskazaniem struktury organizacyjnej, funkcjonalnej;

• wykaz składników majątku wchodzących w skład przedsiębiorstwa lub ZCP;

• oświadczenia o posiadanych przez darczyńcę prawach własności i braku obciążeń,

• oświadczenia obdarowywanego o przejęciu zobowiązań lub ich wyłączeniu,

• zapisy dotyczące ponoszenia przez strony obciążeń podatkowych,

• sposób przekazania i ewentualny protokół zdawczo-odbiorczy.

Darowizna przedsiębiorstwa oraz jego zorganizowanej części, na podstawie art. 6 ust. 1 Ustawy o VAT⁴, są zwolnione z opodatkowania VAT.

Obdarowany – po otrzymaniu w posiadanie przedmiotu darowizny – powinien pamiętać o przerejestrowaniu poszczególnych elementów majątku w odpowiednich rejestrach, np. samochodów czy nieruchomości. Ponadto, jeśli nie prowadzi jeszcze działalności, powinien otworzyć ją pod własnym imieniem i nazwiskiem, aby móc de facto prowadzić darowane przedsiębiorstwo lub ZCP. Jeśli jest już przedsiębiorcą, do jego obowiązków należy zaewidencjonowanie otrzymanych składników majątku.

Podsumowanie

Sama jednoosobowa działalność gospodarcza objęta jest zakazem zbycia w jakiejkolwiek formie, także w drodze darowizny. Zakaz ten nie obejmuje jednak składników majątkowych i niemajątkowych, w tym składających się na przedsiębiorstwo lub jego zorganizowaną część. W ten sposób możliwe jest dokonanie darowizny zasobów składających się na działalność gospodarczą.

Jesteś zainteresowany dokonaniem darowizny majątku przekazanego w celu i na potrzeby prowadzenia działalności gospodarczej? Skontaktuj się z nami, a podpowiemy Ci, które rozwiązanie będzie najkorzystniejsze w Twojej sytuacji.

¹ Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. 2024 poz. 236)

²Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. 2024 poz. 1061)

³Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. 2024 poz. 1837)

⁴Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. 2024 poz. 361)

Pytania i odpowiedzi

Zaufali nam