Opodatkowanie fundacji rodzinnej

Czy fundacja rodzinna jest podatnikiem?

Fundacja rodzinna jest osobą prawną funkcjonującą w oparciu o przepisy Ustawy z dnia 26 stycznia 2023 roku o fundacji rodzinnej¹. Jej zasadniczym celem jest gromadzenie mienia, zarządzanie nim w interesie beneficjentów oraz spełnianie świadczeń na rzecz beneficjentów, którymi najczęściej są członkowie rodziny fundatora. Z tego też względu, stała się jednym z narzędzi służących planowaniu finansowemu związanemu z sukcesją oraz sposobem na przekazywanie rodzinnego majątku dalszym pokoleniom.

Z uwagi na przepływy pieniężne związane z funkcjonowaniem fundacji, a także możliwość prowadzenia przez fundacje rodzinne działalności gospodarczej (w zakresie wyodrębnionym w ramach art. 5 Ustawy o fundacji rodzinnej), zarówno fundacja rodzinna jak i jej beneficjenci zobowiązani zostali przepisami różnych ustaw podatkowych do regulowania zobowiązań wobec fiskusa.

Podatek CIT

Fundacja rodzinna, jak zostało wspomniane na wstępie, jest osobą prawną. Naturalnym wydaje się zatem, aby w pierwszej kolejności wziąć pod lupę przepisy Ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (Ustawa o CIT)².

Ustawodawca, symultanicznie z wejściem w życie Ustawy o fundacji rodzinnej, znowelizował także przepisy Ustawy o CIT. Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 25) ustawy, fundacja rodzinna została zwolniona z podatku dochodowego. Oznacza to, że samo założenie fundacji oraz przekazanie do niej majątku nie zostało objęte obowiązkiem podatkowym.

Nie warto jednak poprzestawać z lekturą na wspomnianym powyżej art. 6 Ustawy o CIT. Prawodawca dodał bowiem do aktu cały Rozdział 5c poświęcony szczegółowym zasadom opodatkowania fundacji rodzinnych. Zawarte w nim przepisy określają przypadki, w których zwolnienie podatkowe nie zaktualizuje się, a na fundacji będzie ciążył obowiązek podatkowy.

Podatek od mienia przekazanego na rzecz beneficjentów

Zgodnie z przepisem z art. 24q Ustawy o CIT, fundacje rodzinne zobligowane są do uiszczania podatku dochodowego od:

• świadczenia, o którym mowa w art. 2 ust. 2 ustawy o fundacji rodzinnej tj. w sytuacji, w której składniki majątkowe, w tym środki pieniężne, stanowiące majątek fundacji zostają przeniesione na beneficjenta albo oddane beneficjentowi do korzystania przez fundację rodzinną;

• mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej,
• świadczenia w postaci ukrytych zysków.

A zatem, chociaż fundacja co do zasady zwolniona jest z CIT, w przypadku w którym jej mienie przechodzi na beneficjentów, aktualizuje się obowiązek zapłaty podatku dochodowego w wysokości 15% podstawy opodatkowania. Jako podstawę opodatkowania będzie należało przyjąć przychód odpowiadający wartości świadczenia lub mienia. Obowiązek ten aktualizuje się dopiero w momencie dokonania świadczenia na rzecz beneficjenta.

Warto w tym miejscu poruszyć także kwestię zagadnienia “ukrytych zysków”, o których mowa w art. 24q Ustawy o CIT. Co ustawodawca miał na myśli pod tym pojęciem?

Wyjaśnienia szukać należy w art. 24q ust. 1a Ustawy o CIT. Przepis ten zawiera katalog świadczeń zakwalifikowanych jako owe “ukryte zyski”, od których istnieje obowiązek zapłaty podatku. Będą to:

• odsetki, prowizje, wynagrodzenia i inne opłaty od jakiegokolwiek rodzaju pożyczki udzielonej fundacji rodzinnej przez beneficjenta, fundatora lub podmiot powiązany z beneficjentem, fundatorem lub fundacją rodzinną;
• darowizny lub inne nieodpłatne lub częściowo odpłatne świadczenia, inne niż świadczenia, przekazane, bezpośrednio lub pośrednio, na rzecz beneficjenta, fundatora, podmiotu powiązanego z beneficjentem, fundatorem lub fundacją rodzinną;
• świadczenia na rzecz beneficjenta, fundatora lub podmiotu powiązanego z beneficjentem, fundatorem lub fundacją rodzinną z tytułu: usług doradczych, księgowych, badania rynku, usług prawnych, usług reklamowych, zarządzania i kontroli, przetwarzania danych, usług rekrutacji pracowników i pozyskiwania personelu, gwarancji i poręczeń oraz świadczeń o podobnym charakterze, wszelkiego rodzaju opłat i należności za korzystanie lub prawo do korzystania z praw lub wartości,
• różnice między wartością rynkową transakcji określoną zgodnie z przepisami dot. cen transferowych, a ustaloną ceną tej transakcji – w przypadku innych niż określone powyżej transakcje między fundacją rodzinną a beneficjentem, fundatorem, podmiotem powiązanym z beneficjentem, fundatorem lub fundacją rodzinną;
• pożyczki udzielone przez fundację rodzinną beneficjentowi w tej części, która podlegała zwrotowi w danym roku podatkowym i nie została zwrócona do dnia upływu terminu złożenia deklaracji za ten rok podatkowy;
• pożyczki udzielone przez fundację rodzinną beneficjentowi na okres co najmniej 10 lat albo na okres krótszy niż 10 lat, jeżeli ostateczny termin obowiązywania umowy wyniósł co najmniej 10 lat.

Od powyższych transakcji, fundacja rodzinna będzie także zobligowana do uiszczenia podatku dochodowego od osób prawnych.

Podatek związany z prowadzoną działalnością gospodarczą

Zgodnie z art. 5 Ustawy o fundacji rodzinnej, fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą, zgodnie przepisami Prawo przedsiębiorców, w następujących dziedzinach:

• w zbywaniu mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
• najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;
• przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
• nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
• udzielania pożyczek: spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje, spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik, beneficjentom;
• obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;
• produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu;
• gospodarki leśnej.

W przypadku fundacji prowadzącej działalność gospodarczą, która nie znajduje się w katalogu z art. 5 Ustawy o fundacji rodzinnej, zastosowanie znajduje art. 24r Ustawy o CIT. Zgodnie z przywołanym przepisem, w zakresie w jakim fundacja rodzinna prowadzi działalność gospodarczą wykraczającą poza zakres określony w art. 5 Ustawy, stawka podatku wynosi 25% podstawy opodatkowania.

Podatek z tytułu najmu nieruchomości

Zwolnieniem z podatku CIT nie będą objęte również osiągane przez fundację rodzinną przychody z najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze, której przedmiotem jest przedsiębiorstwo, zorganizowana część przedsiębiorstwa lub składniki majątku służące prowadzeniu działalności przez beneficjenta, fundatora lub podmiot powiązany w rozumieniu art. 11a ust. 1 pkt 4 z fundacją rodzinną, beneficjentem lub fundatorem, przy czym wielkość udziałów i praw, o których mowa w art. 11a ust. 2 pkt 1, wynosi co najmniej 5%. Wobec tych przychodów obowiązuje stawka 19% podatku CIT.

Podatek PIT

Beneficjentami fundacji rodzinnej, zgodnie z brzmieniem art. 30 Ustawy o fundacji rodzinnej, może być osoba fizyczna oraz organizacja pozarządowa, o której mowa w art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, prowadząca działalność pożytku publicznego w rozumieniu art. 3 ust. 1 tej ustawy. ³ W praktyce jednak, beneficjentami fundacji są najczęściej osoby fizyczne, członkowie rodziny fundatora lub fundatorów. W związku z powyższym analizując kwestie opodatkowania fundacji, w drugim kroku należy pochylić się nad przepisami Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.⁴

Co do zasady, zgodnie z art. 20 ust. 1 g Ustawy o PIT, przychody uzyskane przez beneficjentów fundacji z jej mienia, kwalifikowane są jako przychody z innych źródeł. Ustawa stanowi, iż za przychody z innych źródeł, uważa się również przychody z tytułu otrzymania lub postawienia do dyspozycji świadczenia, w ramach fundacji rodzinnej, oraz mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej. To z kolei prowadzi nas do treści art. 30 Ustawy normującego wysokość tak określonych podatków. Ustęp 1 pkt 17) ppkt b) stanowi, iż z tytułu uzyskania przychodów, o których mowa w art. 20 ust. 1g – uiszcza się podatek w wysokości 15% przychodów.

Mając jednak na uwadze, iż fundacja rodzinna jest z definicji narzędziem, które ułatwiać ma przepływ majątku między członkami tej samej rodziny, ustawodawca zezwolił na zastosowanie w tym przypadku mechanizmu stosowanego do tej pory w ramach zwolnienia z podatku od darowizn tzw. zerowej grupy podatkowej. Należą do niej najbliżsi członkowie rodziny tj. małżonkowie, wstępni (rodzice i dziadkowie), zstępni (dzieci i wnukowie), dzieci małżonka, rodzeństwo, a także macocha i ojczym. Wymienione powyżej osoby, zwolnione są z uiszczania podatku dochodowego w całości, z tytułu otrzymanych świadczeń z majątku fundacji lub w wyniku jej rozwiązania, na gruncie art. 21 ust. 49 Ustawy o PIT.

Ponadto, na podstawie art. 30 ust. 1 pkt 17) lit. a) osoby będące w stosunku do fundatora osobą zaliczoną do I lub II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, uiszczają 10% podatek od przychodu osiągniętego w ramach świadczeń z fundacji rodzinnej.

Podatek VAT

W zależności od tego, czy fundacja rodzinna prowadzi działalność gospodarczą, czy też nie, – może, ale nie musi – być podatnikiem podatku od towarów i usług. Jeśli jest czynnym podatnikiem podatku VAT, wówczas zobowiązana jest do uiszczania go na ogólnych warunkach, przewidzianych także dla innych podmiotów.

Fundacja, jeśli przedmiotem prowadzonej działalności gospodarczej ma być zbywanie mienia i inne czynności objęte VAT, powinna zarejestrować się jako czynny podatnik VAT. Ani Ustawa o VAT, ani Ustawa o fundacji rodzinnej nie przewidują żadnych szczególnych zasad rozliczania się z tej daniny dla fundacji rodzinnych.

Problem w kwestii określenia, czy transakcja kwalifikuje się do objęcia podatkiem VAT, może w praktyce pojawić się wówczas, gdy fundatorem jest prowadzący działalność gospodarczą, zarejestrowany jako czynny podatnik VAT. Czy wniesienie mienia do fundacji przez taką osobę będzie transakcją oVATowaną? Na gruncie obecnych przepisów wydaje się, że owszem – aktualizuje się obowiązek uiszczenia podatku. Rynek czeka jednak na pierwsze komentarze i stanowiska organów podatkowych – wówczas będzie można z całą stanowczością skłonić się ku jednemu z rozwiązań.

Inne

W zależności od tego, jakie składniki mienia zostaną wniesione do fundacji oraz jaki jest szczegółowy cel jej prowadzenia, może pojawić się obowiązek uiszczenia podatku wynikającego z innych ustaw podatkowych. Poniżej prezentujemy kilka z nich.

Podatek od nieruchomości

Przedmiotem majątku fundacji rodzinnej mogą być nieruchomości. W związku z powyższym, fundacja musi przygotować się na konieczność uregulowania związanych z tym zobowiązań, na gruncie Ustawy o podatkach i opłatach lokalnych.⁵

Podatek od budynków

Na gruncie art. 24b Ustawy o CIT fundacja rodzinna będzie zobowiązana do uiszczenia podatku od budynków wówczas, gdy wartość początkowa nieruchomości przekroczy 10 000 000 zł. Chociaż fundacja rodzinna została zwolniona z obowiązku podatkowego na gruncie art. 6 Ustawy o CIT, zwolnienie to nie dotyczy podatku od budynków, o którym mowa powyżej.

Podatek PCC

W ramach swojej działalności fundacja rodzinna może brać udział w różnego typu czynnościach prawnych, m.in. – o czym mowa powyżej – może nabywać i sprzedawać nieruchomości. Należy wówczas pamiętać, że zobowiązana będzie ona do uiszczenia podatku zwanego potocznie PCC – podatku od czynności cywilnoprawnych, na gruncie Ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych.⁶

Z jakich podatków zwolniona jest fundacja rodzinna?

Fundacja rodzinna zwolniona jest z dwóch zasadniczych typów zobowiązań podatkowych tj. z podatku od czynności cywilnoprawnych (ale tylko w zakresie czynności polegającej na wniesieniu majątku do fundacji) oraz z podatku Belki (podatku od zysków kapitałowych) od dywidend oraz odsetek wypłacanych przez spółki, w których fundacja posiadać udziały lub akcje. Ponadto, beneficjenci uzyskujący świadczenie z fundacji nie są zobligowani do płacenia podatku od spadków i darowizn, pod warunkiem że należą do zerowej grupy podatkowej, to znaczy do kręgu najbliższej rodziny.

Podatkowe korzyści płynące z założenia fundacji rodzinnej – podsumowanie

Fundacja rodzina, z uwagi na zastosowane wobec niej wyłączenia i szczególne zasady podatkowe, jest z pewnością ciekawą formą zarządzania swoim majątkiem oraz rodzinnym biznesem. Podsumowując powyższe dywagacje należy zwrócić uwagę na kilka pozytywnych podatkowych aspektów tego rozwiązania:

1. Przy wniesieniu mienia do fundacji przez osobę fizyczną nie aktualizuje się żaden obowiązek podatkowy – ani w zakresie uiszczenia PCC ani podatku dochodowego;
2. W przypadku, gdy fundacja rodzinna prowadzi działalność gospodarczą w zakresie wskazanym w art. 5 Ustawy o fundacji rodzinnej – stawka podatku CIT wynosi 15%.
3. Obowiązek uiszczenia CIT przez fundację rodzinną pojawia się dopiero w momencie świadczenia na rzecz beneficjentów.
4. Fundacja zwolniona jest z uiszczania podatku belki od przychodów osiągniętych z zysków kapitałowych;
5. Zwolnienie beneficjentów będących w kręgu najbliższej rodziny z konieczności uiszczania podatku dochodowego od osób fizycznych;
6. Świadczenia otrzymane przez beneficjentów fundacji nie stanowią podstawy wymiaru dla obliczenia daniny solidarnościowej.

Warto zatem rozważyć ten model biznesowy, zastanawiając się nad organizacją swojego biznesu oraz potencjalnymi możliwościami sukcesji. Poniżej znajdą Państwo także tabelę, która kompleksowo podsumowuje wszystkie aspekty ujęte w niniejszym artykule. Po wskazówki oraz porady związane z działalnością fundacji rodzinnych, zachęcamy do kontaktu z Kancelarią. Nasi prawnicy wesprą Państwa swoim doświadczeniem i wiedzą.

Pytania i odpowiedzi

Zaufali nam