MANAGER W SPÓŁCE RODZINNEJ

ZEWNĘTRZNY MANAGER A FORMA DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA

Każda forma spółki ma unikalne cechy, które wpływają na zatrudnianie zewnętrznego menedżera, szczególnie w kwestiach związanych z odpowiedzialnością właścicieli, elastycznością zarządzania, oraz strukturalnymi wymogami.

Spółka jawna

Spółka jawna to najprostsza forma spółki osobowej, w której wszyscy wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki bez ograniczeń, całym swoim majątkiem. Spółka ta nie posiada osobowości prawnej, ale jest odrębnym podmiotem w obrocie gospodarczym.

Zatrudnienie zewnętrznego menadżera w spółce jawnej może być trudne, ponieważ wszyscy wspólnicy są aktywnie zaangażowani w zarządzanie. Taka forma zarządzania jest mniej elastyczna, co może prowadzić do konfliktów, zwłaszcza w firmach rodzinnych. Spółka jawna w kontekście zatrudnienia zewnętrznego managera posiada istotną wadę, jaką jest odpowiedzialność wspólników za jej zobowiązania. Polega to na tym, że w przypadku gdy majątek spółki nie wystarcza na spłatę całości zobowiązania, wierzyciel może żądać dalszego zaspokojenia z majątku wspólników.

Kolejnym ryzykiem spółki jawnej jest także równe uczestniczenie w zyskach i stratach spółki bez względu na rodzaj i wartość wniesionego do spółki wkładu. W sytuacji zarządzania spółką przez osobę z zewnątrz jest to o tyle ryzykowne, że rodzina jako wspólnicy będzie ponosić ryzyko jego działań. Natomiast jeśli zdecydujemy się przyjąć managera do grona wspólników – ryzykiem będzie jego praw do corocznego żądania wypłacenia odsetek w wysokości 5% od swojego udziału kapitałowego, nawet gdy spółka poniosła stratę. W połączeniu z wcześniej podanym przykładem ryzyka odpowiadania przez wspólników za zobowiązania spółki jest to wyraźnie niekorzystna forma działalności do zatrudnienia zewnętrznego managera lub także przyjęcia go w poczet wspólników. Ponadto zgodnie z art. 58 § 1 pkt 5) k.sh. wspólnik może wypowiedzieć umowę spółki, co powoduje jej rozwiązanie.

Jaki wkład do spółki jawnej może wnieść zewnętrzny manager?

Przyjmując managera do grona wspólników spółki jawnej, należy pamiętać o powstaniu obowiązku wniesienia przez niego wkładu do spółki. Kodeks Spółek Handlowych nie określa minimalnej wartości, jaką musi mieć wkład wnoszony przez nowego wspólnika. Wnosząc wkład, należy dokładnie określić jego wartość. Nie jest wymagane, aby taka kalkulacja została przeprowadzona przez profesjonalistę. Oznacza to, że wspólnicy sami mogą wycenić wartość wnoszonego wkładu, całkowicie subiektywnie.

Wkład wnoszony do spółki może mieć zarówno charakter pieniężny i niepieniężny. Zatem przedmiotem wkładu mogą być wszelkie prawa własności intelektualnej, własności przemysłowej, know-how, patenty, licencje itp.

Jednakże w kwestii managera należy podkreślić, że z uwagi na dopuszczenie wniesienia do spółki jawnej wkładu niepieniężnego, przedmiotem wkładu może być również świadczenie pracy lub usług. W takim przypadku wspólnicy spółki jawnej dokonują wyceny takiego wkładu, najczęściej odpowiadającego wynagrodzeniu, które otrzymywałby manager, świadcząc usługi na podstawie, chociażby umowy o pracę. Określenie wartości wkładu jest szczególnie istotne, gdyż w razie wątpliwości przyjmuje się, że wkłady wspólników spółki jawnej są równe, co może spowodować późniejsze konsekwencje na gruncie wypłaty zysku oraz przepisów o żądaniu odsetek od udziału kapitałowego.

Spółka komandytowa

Spółka komandytowa to rodzaj spółki osobowej, w której funkcjonują dwa typy wspólników: komplementariusze, ponoszący pełną odpowiedzialność za zobowiązania spółki swoim majątkiem, oraz komandytariusze, których odpowiedzialność ogranicza się do wysokości wniesionego wkładu.

Zatrudnienie zewnętrznego menedżera w spółce komandytowej jest bardziej elastyczne niż w spółce jawnej. Komplementariusze, jako osoby prowadzące sprawy spółki, mogą powierzyć określone zadania menedżerowi, nie naruszając przy tym podstawowej struktury zarządzania. Jednakże, ze względu na osobistą odpowiedzialność komplementariuszy, istnieje ryzyko, że błędne decyzje menedżera mogą negatywnie wpłynąć na ich sytuację finansową.

Przyjęcie menedżera do grona wspólników jako komandytariusza jest korzystnym rozwiązaniem, ponieważ jego odpowiedzialność jest ograniczona, ponieważ komandytariusze ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki wyłącznie do wysokości wniesionej sumy komandytowej.

Wkład managera do spółki komandytowej

Wniesienie wkładu do spółki przez menedżera może mieć zarówno charakter pieniężny, jak i niepieniężny, co daje możliwość elastycznego dostosowania formy zaangażowania. W odróżnieniu od spółki jawnej wykonywanie pracy lub świadczenie usług na rzecz spółki oraz wynagrodzenie za usługi świadczone przy powstaniu spółki nie mogą stanowić wkładu komandytariusza do spółki, chyba że wartość innych jego wkładów do spółki nie jest niższa od wysokości sumy komandytowej. Suma komandytowa ustalana jest przez wspólników i stanowi wartość majątku, jakim odpowiadają komandytariusze w razie postępowania egzekucyjnego. Oznacza to, że dopiero pokrycie całości sumy komandytowej przez managera będzie pozwalało na wniesienie przez niego wkładu w postaci świadczenia pracy z tym, że wartość tej pracy nie może być niższa niż majątek spółki wyrażony za pomocą sumy komandytowej. Jest to istotne ograniczenie we wniesieniu pracy managera jako wkładu do spółki. Stosowanym rozwiązaniem jest ustanowienie managera wspólnikiem w spółce, będącej komplementariuszem spółki komandytowej.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością to jedna z najczęściej wybieranych form spółek kapitałowych. Osoby decydujące się na prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki lub chcąc przekształcić jednoosobową działalność gospodarczą, najchętniej wybierają spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Główną cechą tej formy prawnej jest ograniczenie odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki wyłącznie do wysokości wniesionych wkładów.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być szczególnie atrakcyjna jako forma działalności, w której zdecydujemy się pozostać jedynie wspólnikami, a obowiązek prowadzenia spraw przekazać osobie z zewnątrz. Jedną z zalet, o której wspomnieliśmy, jest brak odpowiedzialności majątkowej wspólników. Odpowiedzialność ponosi wyłącznie zarząd oraz likwidatorzy spółki, zatem ustanawiając managera prezesem zarządu, to na niego przechodzą ciężary związane z odpowiedzialnością za rodzinny biznes. W takim modelu współpracy manager może otrzymywać klasyczne wynagrodzenie. Może być także wspólnikiem, co nie stoi na przeszkodzie w jednoczesnym zajmowaniu stanowiska w zarządzie spółki.

Spółka akcyjna i prosta spółka akcyjna

Spółka akcyjna oraz prosta spółka akcyjna nie są szczególnie atrakcyjne w kontekście prowadzenia spółki rodzinnej. Pierwsza z nich posiada wysokie wymogi jeśli chodzi, chociażby o kapitał zakładowy, którego minimalną wysokości jest 100.000 złotych. Spółka akcyjna niesie za sobą także szereg wymogów formalnych związanych z notowaniem giełdzie, zatem jest to forma przewidziana dla dużych podmiotów, które w celu rozwoju szukają zewnętrznego finansowania w postaci kapitału akcjonariuszy.

Natomiast prosta spółka akcyjna została wprowadzona jako forma działalności sprzyjająca rozwojowi start-upów. Jest to uproszczona forma spółki akcyjnej, której celem także jest uzyskanie dofinansowania na rozwój pomysłu, działalności od akcjonariuszy wchodzących do spółki. Jednakże w dalszym ciągu jej wymogiem jest prowadzenie rejestru akcjonariuszy oraz innych wymogów, które nie będą atrakcyjne w zestawieniu, chociażby ze spółką z ograniczoną odpowiedzialnością, będącą najbardziej elastyczną formą prowadzenia działalności rodzinnej.

O CZYM PAMIĘTAĆ W UMOWIE Z MANAGEREM

Zawarcie umowy spółki z menedżerem to strategiczny krok, który może znacząco wpłynąć na funkcjonowanie i rozwój przedsiębiorstwa. Aby zabezpieczyć interesy wszystkich stron oraz zapewnić sprawne zarządzanie firmą, warto dokładnie przeanalizować i uwzględnić kluczowe aspekty takiej umowy. Umowa powinna jasno definiować zakres kompetencji, odpowiedzialności oraz uprawnień decyzyjnych.

Postanowienia umowy będą różnić się znacząco w zależności od roli, jaka zostanie przyznana managerowi. W przypadku przyjęcia managera do grona wspólników pojawia się więcej zagrożeń płynących z uprawnień, jakie daje posiadanie udziałów spółki. Jedną z kluczowych kwestii jest rozporządzanie udziałem. Kodeks Spółek Handlowych w art. 182 § 1 stanowi, że zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz zastawienie udziału umowa spółki może uzależnić od zgody spółki albo w inny sposób ograniczyć. Zatem przed przyjęciem do managera do grona wspólników warto zmienić umowę spółki i ograniczyć rozporządzanie udziałem, aby uniknąć sytuacji, w której udziały naszej spółki posiadać będzie osoba, której nie wybraliśmy. Warto także ustanowić akcje pierwotnych wspólników uprzywilejowanymi, chociażby w ten sposób, że przyznamy więcej głosów przypadających na jedną akcję, co da nam przewagę w przypadku woli podjęcia decyzji, której oponował będzie manager. W dodatku pozwoli to również na rozwiązanie, w którym pierwotni wspólnicy będą posiadać przewagę decyzyjną na głosowaniu zgromadzenia wspólników, a z kolei podział zysku wynikający z posiadanych akcji będzie mógł być kształtowany swobodnie. Warto także rozważyć kwestie związane z ewentualnym podwyższeniem kapitału zakładowego i zasadami emisji nowych udziałów. Istotne jest także określenie zasad reprezentacji, ewentualne określenie maksymalnej wysokości zobowiązania, które może zaciągnąć manager lub inne wymogi.

Poza powyższymi regulacjami należy ustalić klarowny podział zysków. Jak wspomnieliśmy wyżej, może on wynikać z posiadanych udziałów, ale istnieje opcja ukształtowania go odmiennie w umowie. W umowie należy szczegółowo określić zasady wynagradzania menedżera, w tym stałe wynagrodzenie, premie oraz ewentualne udziały w zyskach. Ważne jest także ustalenie wskaźników efektywności, od których będzie zależało przyznanie premii. Kluczowe jest określenie zakresu odpowiedzialności menedżera za decyzje biznesowe oraz ewentualne szkody wyrządzone spółce. Umowa powinna uwzględniać mechanizmy minimalizujące ryzyko, takie jak ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej menedżera oraz klauzule ograniczające odpowiedzialność za określone działania.

Umowa powinna zawierać postanowienia dotyczące unikania konfliktu interesów, np. zakaz prowadzenia działalności konkurencyjnej oraz obowiązek informowania o potencjalnych konfliktach. Warto również rozważyć wprowadzenie klauzuli poufności, która zabezpieczy interesy spółki. Należy jasno określić zasady rozwiązania umowy, w tym okoliczności, które mogą prowadzić do zakończenia współpracy. Powinny być uwzględnione okresy wypowiedzenia, warunki odstąpienia od umowy oraz konsekwencje finansowe rozwiązania umowy. Umowa powinna zawierać klauzule dotyczące ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa, know-how oraz danych wrażliwych. Warto również wprowadzić postanowienia dotyczące zakazu wykorzystywania informacji poufnych po zakończeniu współpracy. Warto określić procedury rozwiązywania ewentualnych sporów, np. poprzez mediację, arbitraż lub postępowanie sądowe. Jasne zasady mogą przyczynić się do szybszego i mniej kosztownego rozwiązywania konfliktów.

ZAKOŃCZENIE

Zatrudnienie zewnętrznego managera w firmie rodzinnej wymaga dokładnej analizy korzyści płynących z takiego rozwiązania, jak również rozważanie ryzyka wynikającego z oddelegowania zarządzania przedsiębiorstwem. Przed podjęciem decyzji należy wnikliwie rozważyć formę działalności, która jak najlepiej zabezpieczy interesy dotychczasowych wspólników jak również będzie najlepiej pasować do wizji współpracy wyznaczonej przez właścicieli. Dostosowanie formy prawnej przedsiębiorstwa jest także kluczowe w kontekście zminimalizowania odpowiedzialności oraz zapewnienie elastyczności zarządzania. Równie ważne jest precyzyjne uregulowanie zasad współpracy w umowie, określając zakres kompetencji menedżera, a także pozostałe kwestie wynikające z działalności przedsiębiorstwa.

Zaufali nam