PRACOWNICZE PLANY KAPITAŁOWE (PPK)

Ustawa z dnia 04.10.2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych (Dz.U. 2018 poz. 2215) weszła w życie z dniem 01.01.2019 r. Sam program jednak będzie musiał być obowiązkowo wdrażany przez pracodawców w terminach zależnych od ilości zatrudnianych pracowników, według zasady im więcej pracowników tym pracodawcę czeka szybszy termin zorganizowania u siebie programu i zaproponowania go pracownikom.

Wejście w życie dla określonej grupy pracodawców nie oznacza jednak, że od tego dnia rozpocznie się oszczędzanie emerytalne. Pracodawcy mają jeszcze kolejne maksymalne terminy na wdrożenie konkretnych czynności PPK, o czym w /Jakie są terminy związane z pracowniczymi programami kapitałowymi (PPK)?/.

Pracownik do programu PPK jest kwalifikowany automatycznie (dotyczy pracowników w wieku od 18 do 54 r.ż.), co oznacza, że jeżeli nie podejmie aktywności i nie zakomunikuje pracodawcy rezygnacji z udziału w PPK, to będzie jego uczestnikiem. Złożenie pisemnej rezygnacji wiąże się z podpisaniem i dostarczeniem do pracodawcy formularza rezygnacji z PPK, który jest wzorem opracowanym przez ministerialne rozporządzenie.

Należy pamiętać, że nawet w przypadku rezygnacji, udział takiego pracownika w PPK odnawia się co 4 lata, co oznacza, że po tym czasie pracownik zostanie automatycznie zapisany do PPK lub będzie musiał złożyć na nowo deklarację rezygnacji. Pracodawca powinien poinformować pracownika o tym i przed upływem tych 4 lat zwrócić mu na to uwagę, dając czas na rezygnację.

W każdej chwili pracownik może po rezygnacji przystąpić znowu do PPK, wyrażając taka pisemną wolę.

Jeżeli jako pracodawca chciałbyś zrezygnować z prowadzenia PPK, to brak obowiązku tworzenia i obsługiwania programu dotyczy tylko przypadku gdy nie zatrudniasz pracowników lub współpracujesz z osobami, za które nie są odprowadzane składki (np. na umowach o dzieło), lub gdy wszyscy pracownicy zatrudniani zrezygnowali z udziału w PPK.

PPK skierowany jest do wszystkich, którzy są zatrudnieni i podlegają ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym w ZUS. Mowa więc o zatrudnionych w oparciu o umowy o pracę, umów zlecenia lub inne formy zatrudnienia, gdzie podleganie ubezpieczeniom społecznym jest obowiązkowe, np. umowa agencyjna, osoby wykonujące pracę nakładczą, członkowie rad nadzorczych, członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych lub spółdzielni kółek rolniczych.

Program skierowany jest dla pracowników w wieku od 18 do 70 lat, jednak osoby, które przekroczyły 55 lat aby brać udział w programie muszą wyrazić taką wolę i zakomunikować ją pracodawcy. Nie obowiązuje ich zasada automatyzmu zapisania do PPK.

Ustawa określa, że PPK jest tworzony w celu systematycznego gromadzenia oszczędności przez uczestnika z przeznaczeniem na wypłatę po osiągnięciu przez niego 60 lat lub na inne cele przewidziane w ustawie.

Program emerytalnego oszczędzania jest dobrowolny i stanowi dodatkowe gromadzenie środków na emeryturę, poza ZUS. 

Celem programu jest gromadzenie środków na emeryturę przy udziale zarówno pracownika, pracodawcy, jak i państwa. 

Zgodnie z art. 3 ust. 2 ustawy o PPK środki gromadzone w PPK na koncie pracownika są jego prywatną własnością, co oznacza, że podlegają dziedziczeniu. Środki wpłacane są na prywatne konto danej osoby, a więc nie ma do nich dostępu państwo, ani inna osoba trzecia.

Dziedziczenie odbywa się na zasadach ogólnych – z ustawy albo według testamentu, jeżeli pracownik go posiada. 

Poza tym podobnie jak w przypadku oszczędności na rachunku bankowym, pracownik może uposażyć konkretną osobę do wypłaty na wypadek śmierci, co daje sporo uproszczeń przy dostępie do środków bez sformalizowanego toku dziedziczenia.

Zasady działania programu PPK są dobrze skonstruowane, natomiast decyzja czy brać udział w programie należy do konkretnego pracownika, który powinien rozważyć, czy jest to dla niego korzystne.

Można wskazać na kilka zalet PPK: 

– dodatkowe środki na emeryturę od pracodawcy i państwa, którzy dokładają się do składki pracownika (pracownik co prawda też oszczędza min. 2%, jednak za to jako „bonus” dostaje wpłaty od pracodawcy w wysokości od 1,5% do 4% oraz dopłaty z budżetu państwa), rachunek ekonomiczny wychodzi więc pozytywnie

-możliwość skonstruowania zapisu na wypadek śmierci co do konta PPK, co ułatwia dostęp do środków dla spadkobierców lub innych uposażonych

– prowizja dla instytucji finansowej za zarządzanie PPK jest ograniczana ustawowo i stosunkowo niska, a w przypadku indywidualnego produktu emerytalnego prowizja byłaby wyższa. Formalnościami przy PPK zajmie się pracodawca, co oszczędza czas pracownika

– przewidziano wyjątkowe okoliczności, w których możliwa jest wypłata środków lub części środków przed 60 r.ż., tj. w razie poważnej choroby lub planów budowy domu na kredyt/zakupu mieszkania

– jeżeli wypłata środków nastąpi w sposób przewidziany ustawą dopiero po 60 roku życia, środków nie obciąży podatek od zysków kapitałowych

– środki zgromadzone w PPK nie podlegają egzekucji, jeżeli egzekucja nie dotyczy długu alimentacyjnego

Niewątpliwie PPK posiada także wady, wśród których można wymienić: 

– to pracodawca wybiera instytucję finansową, która obsługuje PPK i jest odpowiedzialna za inwestowanie środków, z kolei samo inwestowanie jest ściśle regulowane przez ustawę, a pracownikom, którzy znają się na inwestowaniu i mają inne strategie PPK może okazać się niepotrzebne

– oszczędności zgromadzone na emeryturę byłyby wypłacane częściowo w ratach, a jednorazowa wypłata emerytalna wiązałaby się z koniecznością uiszczenia podatku od zysków kapitałowych

– wynagrodzenie pracownika będzie umniejszane o 2% obowiązkowej składki (liczonej od pensji brutto), jak i o podatek naliczany od składek odprowadzanych przez pracodawcę w ramach jego składki dla pracownika, co oznacza miesięcznie mniej pieniędzy dla pracownika

– „zamrożenie” środków do 60 r.ż., co oznacza, że bez utraty części środków nie będzie można wypłacić pieniędzy wcześniej, nawet w przypadku rezygnacji z PPK

Ostatecznie decyzja powinna należeć do pracownika, bo jak może się okazać co dla jednych jest zaletą, dla innych stanowi wadę, np. doświadczonych inwestorów.

Fundusze trafiają na rachunek pracownika PPK z trzech źródeł: z wynagrodzenia pracownika, od pracodawcy i z budżetu państwa.

Pracownicy odkładają co miesiąc od 2% do 4% (2% jest obowiązkowe, chyba, że pracownik zarabia minimum wynagrodzenia to może za swoim oświadczeniem obniżyć składkę do 0,5%) wynagrodzenia brutto. Pracodawca dołoży pracownikowi do składki PPK od 1,5% do 4% (przy czym 1,5% jest składką obowiązkową pracodawcy) wynagrodzenia brutto. Państwo dopłaci 250 zł wpłaty powitalnej oraz dodatkowo 240 zł dopłaty rocznej (20 zł miesięcznie).

Środki gromadzone na prywatnych kontach PPK będą inwestowane przez instytucję finansową obsługującą PPK. Zasady inwestowania środków są zdefiniowane w ustawie, a wybierane fundusze inwestycyjne przez podmiot inwestujący zależne są od wieku uczestnika PPK. Im młodszy uczestnik tym instytucja może inwestować w bardziej ryzykowne produkty finansowe (np. fundusze akcyjne), a im starszy tym inwestowanie powinno być obarczone najmniejszym ryzykiem (np. fundusze pieniężne) Pracownik po spełnieniu zasad PPK ma pewność wypłaty określonej ilości środków, a nad inwestowaniem sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego.

Oba programy są związane z systematycznym oszczędzaniem na emeryturę przy zaangażowaniu pracodawców. PPE jest wcześniejszym programem dobrowolnie realizowanym przez pracodawców i proponowanym pracownikom.

Jeżeli pracodawca posiada PPE przy udziale min. 25% zatrudnionych i składce pracodawcy min. 3,5%, nie ma obowiązku wdrażać PPK. 

PPE jest przy tym dobrowolne także dla pracowników, a w PPK zastosowano zasadę automatyzmu, czyli dla niebrania udziału w programie trzeba złożyć rezygnację i ją ponawiać.

Kolejne podstawowe różnice dotyczą:

– obowiązkowa składka pracownika w PPK to 2%, w PPE brak obowiązkowej składki pracownika

– obowiązkowa składka pracodawcy w PPK to 1,5%, a w PPE to max 7%

– fakultatywna składka pracodawcy to w PPK 2,5%, w PPE brak takiej składki

– fakultatywna składka pracownika w PPK to 2%, a w PPE to limit określany rocznie (aktualnie: ok. 21.000 zł)

– w PPK dopłaty z budżetu państwa to 250 zł wpłaty powitalnej i 250 zł rocznie, a w PPE brak dopłat państwa

– w PPK środki są wypłacane po ukończeniu 60 lat w opcjach 25% jednorazowo, a 75% ratalnie lub całość ratalnie w min. 120 ratach, a w PPE po ukończeniu 60 lat (ewentualnie 55 lat w razie nabycia uprawnień emerytalnych) w opcjach ratalnych lub jednorazowo 100%. 

<p><span style=”font-weight: 400;”>Rozpoczęcie obowiązywania PPK dla pracodawców związane jest z ilością zatrudnianych przez nich pracowników, a moment wejścia w życie przepisów o PPK przedstawiony jest w /Od kiedy obowiązują pracownicze plany kapitałowe (PPK)?/.</span></p>
<p><span style=”font-weight: 400;”>Nie oznacza to jednak, że już od tego momentu pracodawca będzie odpowiedzialny za przekazywanie pierwszej składki. Pracodawca ma jeszcze określone terminy na dalsze czynności.</span></p>
<table class=”table-faq table-faq-3″>
<tbody>
<tr>
<th style=”width: 20%;”>Ilość pracowników</th>
<th style=”width: 20%;”>Obowiązywanie</th>
<th style=”width: 20%;”>Konsultacje z pracownikami do</th>
<th style=”width: 20%;”>Umowa o zarządzanie PPK do</th>
<th style=”width: 20%;”>Umowy o prowadzenie PPK do</th>
</tr>
<tr>
<td style=”width: 20%;”>min. 250</td>
<td style=”width: 20%;”>01.07.2019</td>
<td style=”width: 20%;”>25.09.2019</td>
<td style=”width: 20%;”>25.10.2019</td>
<td style=”width: 20%;”>12.11.2019</td>
</tr>
<tr>
<td style=”width: 20%;”>min. 50</td>
<td style=”width: 20%;”>01.01.2020</td>
<td style=”width: 20%;”>25.03.2020</td>
<td style=”width: 20%;”>25.04.2020</td>
<td style=”width: 20%;”>12.05.2020</td>
</tr>
<tr>
<td style=”width: 20%;”>min. 20</td>
<td style=”width: 20%;”>01.07.2020</td>
<td style=”width: 20%;”>25.09.2020</td>
<td style=”width: 20%;”>25.10.2020</td>
<td style=”width: 20%;”>12.11.2020</td>
</tr>
<tr>
<td style=”width: 20%;”>mniej niż 20 pracowników i sektor finansów publicznych</td>
<td style=”width: 20%;”>01.01.2021</td>
<td style=”width: 20%;”>25.03.2021</td>
<td style=”width: 20%;”>25.04.2021</td>
<td style=”width: 20%;”>12.05.2021</td>
</tr>
</tbody>
</table>

Nie, PPK jest dobrowolnym programem. W każdej chwili pracownik może z niego zrezygnować i przestać oszczędzać pieniądze na emeryturę w ten sposób, przy czym dotychczas zgromadzone środki nie przepadają, a znajdują się na jego prywatnym koncie PPK. 

W przypadku rezygnacji z programu, na jego początku lub w trakcie, pracownik może powrócić do oszczędzania w ramach PPK u tego lub innego pracodawcy, składając deklarację przystąpienia.

Należy pamiętać, że jeżeli pracownik już zgromadził określone środki w PPK i kolejno rezygnuje z udziału, nie wiąże się to z automatyczną wypłatą środków. Pracownik może zażądać wypłaty, jednak w razie gdy nie spełnił kryterium wieku powinien liczyć się z utratą części środków oraz koniecznością uiszczenia podatku.

PPK jest obowiązkowym programem tylko dla pracodawców w ten sposób, że jeżeli zatrudniają pracowników kwalifikowanych do PPK i pracownicy ci nie zrezygnowali z programu, pracodawca musi utworzyć PPK i go obsługiwać.

W każdym momencie pracownik może zgłosić chęć wypłaty zgromadzonych środków. Wypłata jednak przed osiągnięciem 60 r.ż. (dla kobiet i mężczyzn ten sam wiek) wiąże się z utratą części środków, chyba, że wypłata dotyczy wyjątkowych okoliczności jak poważna choroba pracownika, jego małżonka, dziecka lub zakup mieszkania lub budowa domu na kredyt.

Pisemną rezygnację z uczestnictwa w PPK można złożyć jeszcze przed przystąpieniem pracownika do PPK, jak i w trakcie udziału w PPK.

Przez przystąpienie pracownika do PPK rozumie się zawarcie przez pracodawcę umowy o prowadzenie dla niego PPK z instytucją finansową obsługującą konta dla pracowników tego pracodawcy. Terminy, do których pracodawca powinien zawrzeć taką umowę są zależne od ilości zatrudnianych przez niego pracowników, o czym w /Jakie są terminy związane z pracowniczymi programami kapitałowymi (PPK)?/.

Gdy pracownik złoży deklarację rezygnacji, pracodawca ma 7 dni na poinformowanie instytucji finansowej o rezygnacji, a za miesiąc rezygnacji składki nie są odprowadzane (odprowadzone już podlegają zwrotowi). Z kolei w razie złożenia rezygnacji jeszcze przed pierwszym przystąpieniem do programu, pracodawca nie uwzględni tego pracownika przy zawieraniu umowy z instytucją finansową o prowadzenie kont.

Należy pamiętać, że uczestnictwo w PPK odnawia się co 4 lata od rezygnacji, a jeżeli pracownik nadal nie chce brać udziału w PPK musi ponawiać rezygnację.

Otwarte fundusze emerytalne to wcześniejszy sposób oszczędzania na emeryturę, który wykazuje znaczące różnice w stosunku do PPK.

Nowy pracodawca ma obowiązek zapisania pracownika do prowadzonego przez siebie PPK w ciągu 10 dni po upływie 3 miesięcy od zatrudnienia. Jeżeli pracownik nie chce brać udziału w programie PPK (nawet jeżeli wcześniej u poprzedniego pracodawcy złożył deklarację a nie minęło jeszcze 4 lata), to musi ponowie oświadczyć o swojej rezygnacji nowemu pracodawcy.

Pracownik musi jednak oświadczyć nowemu pracodawcy gdzie dotychczas ma założone konto/konta PPK, a nowy pracodawca powinien umożliwić pracownikowi nieodpłatną i nieopodatkowaną wypłatę transferową środków zgromadzonych w PPK poprzedniego/poprzednich pracodawcy do instytucji finansowej PPK u nowego pracodawcy. Wtenczas wszystkie środki pracownika są gromadzone na jednym koncie PPK u aktualnego pracodawcy.

Pracownik przy tym może wyrazić sprzeciw na wypłatę transferową (ma na to 7 dni) i zakomunikować go pracodawcy, a wtenczas będzie posiadał więcej niż jedno konto PPK, każde ze zgromadzonymi środkami, przy czym dopłaty pracodawcy i państwa będą realizowane przy aktualnym zatrudnieniu.

Termin pobrania i zapłacenia pierwszej składki za pracownika zależny jest od tego kiedy pracodawca ma obowiązek przystąpić do programu PPK, czyli ilu zatrudnia pracowników.

Pierwsze wpłaty na PPK potrącane są z pierwszego wynagrodzenia pracownika wypłacanego po dacie zawarcia umowy o prowadzenie PPK, a datami granicznymi zawarcia takiej umowy są:

Składki powinny trafić wraz z dopłatami pracodawcy do instytucji finansowej do 15-tego dnia miesiąca za miesiąc poprzedni.