Czym jest wzór użytkowy i co chroni?

W myśl art. 94 ustawy Prawo własności przemysłowej wzór użytkowy jest to nowe rozwiązanie techniczne, nadające się do przemysłowego zastosowania, dotyczące kształtu lub budowy przedmiotu o trwałej postaci albo przedmiotu składającego się ze związanych ze sobą funkcjonalnie części o trwałej postaci.

Co ważne, zakres ochrony nie dotyczy wyłącznie “zewnętrznej” części produktu — tzn. jego designu czy wzornictwa — ale także rozwiązań technicznych, jakie zostały w nim zastosowane. Wzory użytkowe są przedmiotami ochrony, na które Urząd Patentowy RP udziela praw wyłącznych — są to tzw. prawa ochronne, a nie jak w przypadku wynalazków — patenty.

Cechy wzoru użytkowego

Aby uzyskać prawo ochronne, wzór użytkowy musi cechować się:

1. Nowością — rozwiązanie musi być nowatorskie, nie może być wcześniej opublikowane nigdzie na świecie.
2. Technicznym charakterem — w produkcie wskazać należy co najmniej jeden nowy, techniczny element.
3. Użytecznością — produkt jest funkcjonalny i realizuje jakiś cel praktyczny.

Ponadto wzór użytkowy musi być przedmiotem o trwałej postaci, takim, który może zostać wyodrębniony z otoczenia. To znaczy, że nie może być to rozwiązanie niezdeterminowane co do ukształtowania przestrzennego, jak np. algorytmy, sposoby postępowania czy zastosowanie czegoś, np. substancji. Wzór użytkowy musi więc być nowy i nadający się do przemysłowego zastosowania, by uzyskać udzielenie prawa ochronnego na wzór użytkowy i zgłoszenie wzoru użytkowego o charakterze technicznym wraz z opis wzoru użytkowego ujawniający zestawienia przedmiotu będącego wzorem użytkowym i określenie przedmiotu zgłoszenia wzoru użytkowego na czas trwania prawa ochronnego i w charakterze technicznym dotyczące kształtu budowy przedmiotu składającego czy przemysłowego zastosowania rozwiązanie o charakterze technicznym i udzieleniu prawa ochronnego na wzór użytkowy uważa.

Wzór użytkowy jest pojęciem stosunkowo często mylonym ze wzorem przemysłowym, dlatego warto dokładnie przeanalizować różnice pomiędzy tymi dwoma pojęciami. Pomocny w tym będzie artykuł
Jak zabezpieczyć swój produkt? Różnice pomiędzy zastrzeżeniem wzoru przemysłowego a wzoru użytkowego.

“Mały patent”

Wzór użytkowy czasem nazywa się “małym patentem”. Jeżeli ze względów formalnych wynalazku nie można chronić jako patent, rejestruje się go właśnie jako wzór użytkowy.

We wzorach użytkowych nie chodzi bowiem o całkowitą innowacyjność, ale ulepszenie technologiczne, poprawę stanu techniki lub funkcjonalnych aspektów przedmiotu, ułatwiających jego użytkowanie, czyli innymi słowy — stanowiących przełom w danej technologii. Dlatego wzory użytkowe są szczególnie odpowiednie do ochrony rozwiązań wprowadzających ulepszenie do produktów już istniejących.

Wzory użytkowe są przedmiotami ochrony, na które Urząd Patentowy udziela praw wyłącznych. Poprzez uzyskanie prawa ochronnego nabywa się prawo wyłącznego korzystania ze wzoru użytkowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze RP, o czym stanowi art. 95 ust. 2 ustawy Prawo własności przemysłowej.

Kto może złożyć zgłoszenie?

Zgłoszenia nowego wzoru użytkowego może dokonać:

• twórca,
• współtwórcy łącznie,
• pracodawca lub zamawiający (jeżeli powstał on w trakcie pracy lub przy realizacji innego rodzaju umowy),
• przedsiębiorca (jeżeli twórca wzoru użytkowego zawarł umowę, w której przyznaje przedsiębiorcy prawo do ochrony w zamian za udzielenie pomocy),
• inna osoba, jeżeli wykaże, że przysługuje jej prawo do uzyskania ochrony (np. poprzez zawarcie z twórcą umowy przenoszącej to prawo na zgłaszającego).

Zgłoszenie może zostać złożone osobiście lub przez pełnomocnika.

Dowód pierwszeństwa

Na wniosek zgłaszającego, Urząd Patentowy może wydać dowód dokonania zgłoszenia wzoru, czyli dowód pierwszeństwa. Mówi o tym art. 19 ustawy Prawo własności przemysłowej. Ma to na celu zastrzeżenie pierwszeństwa do uzyskania prawa ochronnego w Rzeczypospolitej Polskiej.

Podstawą do sporządzenia dowodu pierwszeństwa może być wyłącznie zgłoszenie spełniające wszystkie wymagania, które zostały określone w ustawie.

Dowód pierwszeństwa może mieć znaczenie, jeśli o ochronę podobnych wzorów ubiega się jednocześnie kilka podmiotów lub jeżeli twórca chce zgłosić wzór do ochrony za granicą.

Zobacz również: W jaki sposób chronić opakowanie produktu?

Na co Urząd Patentowy nie może udzielić praw ochronnych?

Praw ochronnych Urząd Patentowy nie może udzielić na:

1. Wzory użytkowe, których wykorzystanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami.
2. Sposoby leczenia ludzi i zwierząt metodami chirurgicznymi lub terapeutycznymi oraz sposoby diagnostyki stosowane na ludziach i zwierzętach. Nie dotyczy to jednak produktów, w szczególności substancji lub mieszanin stosowanych w diagnostyce, lub leczeniu.
3. Odmiany roślin lub rasy zwierząt oraz czysto biologiczne sposoby hodowli roślin, lub zwierząt, jak również wytwory uzyskiwane takimi sposobami. Przepis ten jednak nie ma zastosowania do sposobów mikrobiologicznych lub innych sposobów technicznych ani do wytworów uzyskiwanych takimi sposobami, o ile nie są to odmiany roślin lub rasy zwierząt.

Zobacz również: Umowa licencyjna do korzystania z zarejestrowanego wzoru przemysłowego na terenie państw UE i nie tylko