Jak chroniony jest twórca grafiki, szablonu czy jakiegoś innego rodzaju treści, czy musi zgłaszać się do urzędu?

Zarówno w przypadku praw autorskich majątkowych, jak i osobistych ustawodawca dopuszcza możliwość ochrony interesu twórcy poprzez przyznanie mu katalogu roszczeń.

W przypadku autorskich praw osobistych roszczenia zostały wymienione w art. 78 Ustawy o prawie autorskim i obejmują żądanie zaniechania działania w przypadku zagrożenia istniejącemu prawu. Jeśli dojdzie już do naruszenia, twórca może domagać się:

• usunięcia skutków naruszenia (m.in. poprzez złożenie oświadczenia woli);
• zasądzenia przez sąd zadośćuczynienia;
• zobowiązania sprawcy przez sąd do zasądzenia odpowiedniej sumy na wskazany cel społeczny.

Zakres roszczeń w razie naruszenia autorskich praw majątkowych na podstawie art. 79 Ustawy o prawie autorskim obejmuje żądanie:

• zaniechania naruszenia;
• usunięcia skutków naruszenia;
• naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych lub poprzez zapłatę kwoty równej dwukrotności wynagrodzenia należnego uprawnionemu z tytułu udzielenia zgody na korzystanie z utworu;
• wydanie uzyskanych korzyści;
• podanie orzeczenia do publicznej wiadomości;
• zapłaty sumy pieniężnej na rzecz uprawnionego;
• przyznania uprawnionemu wytworzonych przedmiotów oraz środków i materiałów i zaliczenie ich na poczet odszkodowania, a także przepadek lub zniszczenie.

Dobór właściwych żądań w petitum pozwu najlepiej pozostawić doświadczonym prawnikom, którzy potrafią ocenić szanse poszczególnych strategii procesowych.

Zarządzanie prawami autorskimi do grafiki

Grafik, któremu przysługują prawa autorskie do wykonanej pracy, może nimi rozporządzać na dwa sposoby – poprzez przeniesienie praw autorskich oraz udzielenie licencji na korzystanie z utworu.

Przeniesienie praw autorskich powoduje definitywne i bezterminowe przejście uprawnień w oznaczonym umową zakresie na inny podmiot. W praktyce oznacza to, że twórca traci prawa do zarządzania treścią w zamian za zapłatę przez nabywcę wynagrodzenia. Taka konstrukcja eliminuje udostępnianie grafiki innym uczestnikom rynku, ponieważ sam fakt przeniesienia i przyjęcia praw autorskich oznacza, że twórca traci nad nimi kontrolę – nie można przenieść praw do tego samego logotypu na dwie różne firmy.

Zupełnie inaczej funkcjonuje licencja. Jej istotą jest czasowa zgoda na wykorzystanie utworu na określonych polach eksploatacji, które należy dokładnie wymienić i opisać w umowie. W praktyce wyróżnia się m.in. licencje:

• wyłączne – twórca udostępnia utwór tylko jednemu podmiotowi (z wykluczeniem lub bez wykluczenia posługiwania się prawami autorskimi przez samego licencjodawcę);
• niewyłączne – udostępnienie utworu jednemu podmiotowi nie wyklucza zawarcia umowy licencji w tym samym zakresie również na rzecz innych kontrahentów.

Umowa licencji może przewidywać wynagrodzenie jednorazowe, ryczałtowe lub ich połączenie (baza powiększana każdorazowo np. o procent obrotów).

Projekty graficzne a portfolio artysty

Twórca, który przenosi pełnię praw majątkowych autorskich na inny podmiot zasadniczo zostaje pozbawiony możliwości umieszczania efektów swojej pracy w portfolio zwłaszcza, jeżeli sposób jego rozpowszechniania pokrywa się z zakresem wskazanych pól eksploatacji. Przede wszystkim dla osób początkujących może być to duże utrudnienie, ponieważ znacząco utrudnia kreację marki.

W toku negocjacji strony mogą jednak ustalić, że pomimo przekazania autorskich praw majątkowych twórca zachowuje prawo do zamieszczania stworzonych projektów w swoim portfolio udostępnianym w ściśle określony sposób (np. na stronie internetowej lub wraz z ofertą współpracy). Twórca, który decyduje się na przeniesienie autorskich praw majątkowych w bardzo szerokim zakresie pól eksploatacji powinien uwzględnić odpowiednio wyższa cenę za usługę, ponieważ w ten sposób godzi się na swego rodzaju klauzulę poufności.

W doktrynie można również spotkać się z koncepcją, zgodnie z którą treść portfolio stanowi przejaw więzi osobistej twórcy z autorem, a co za tym idzie, jest emanacją przysługujących mu osobistych praw autorskich, których wykonywanie trudniej jest „zablokować”.

Dodatkowy problem może pojawić się w sytuacji, kiedy twórca chce włączyć do portfolio np. wcześniej stworzony logotyp, który został przez nabywcę zarejestrowany jako znak towarowy. Takie działanie narusza nie tylko sferę praw autorskich, ale też sferę własności przemysłowej.

Warto pamiętać, że grafika tworzona przez artystów podlega ochronie jako utwór na gruncie obowiązujących przepisów prawnoautorskich. Korzystanie z dostępnych środków nie wymaga ze strony twórcy wcześniejszej rejestracji utworu. W przypadku sporu sądowego niezbędne będzie jednak zebranie odpowiednio przekonującego materiału dowodowego, który pozwoli skutecznie obronić stanowisko strony.