Przesłanka nowości i indywidualności. Czym są i dlaczego wzór przemysłowy musi je spełniać

Zgodnie z art. 102 ustawy prawo własności przemysłowej wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu, nadana mu w szczególności przez cechy:

• linii;

• konturów;

• kształtów;

• kolorystykę;

• fakturę;

• materiał wytworu;

• ornamentację wytworu.

Przyjmuje się, że wzór przemysłowy (ang. industrial design) to unikalny wygląd produktu. Tym produktem może być każdy przedmiot fizyczny – od zabawek przez meble, aż po biżuterię i samochody. Nie ma przy tym znaczenia, czy formy są dwuwymiarowe czy przestrzenne.

Ochrona wzoru przemysłowego może być realizowana w jednym z trzech reżimów:

• krajowym – dokonanie zgłoszenia w krajowym urzędzie patentowym; zgłoszenie powinno być dokonane w języku danego państwa;

• wspólnotowym – dokonanie zgłoszenia w EUIPO, które obejmuje terytorium całej Unii Europejskiej, w tym Polski;

• międzynarodowym – dokonanie zgłoszenia do WIPO; obejmuje wszystkie lub wybrane spośród 63 państw będących sygnatariuszami porozumienia haskiego.

Ochrona jest każdorazowo udzielana na 5 lat z możliwością dalszego przedłużenia, maksymalnie na 25 lat. Za każdy okres ochronny należy wnieść opłatę, uiszczaną w walucie krajowej, EUR lub CHF w zależności od reżimu ochrony wzoru.

Kiedy wzór przemysłowy może uzyskać ochronę?

Możliwość uzyskania ochrony wzoru przemysłowego jest uzależniona od posiadania przez niego zdolności rejestrowej. Składają się na nie dwie przesłanki – nowość i indywidualność.

Jak rozumiana jest przesłanka nowości w polskim prawie?

Zgodnie z art. 103 polskiego prawa własności przemysłowej wzór uważa się za nowy, jeżeli przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania prawa z rejestracji, identyczny wzór nie został udostępniony publicznie przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób. Jednocześnie ustawa wymaga, aby wzór upubliczniony różnił się od innych podobnych mu wzorów w sposób znaczący. Jeżeli inne są jedynie szczegóły, przesłanka nowości nie zostanie spełniona.

Nie uważa się za publiczne udostępnienie prezentacji wzoru przemysłowego na wystawie, w której nie mogli brać udziału profesjonaliści. Przepisy dopuszczają także możliwość publicznego udostępnienia bez utraty waloru nowości w sytuacji gdy:

• wzór został ujawniony osobie trzeciej, ale została ona zobligowana do zachowania poufności wprost (np. w drodze umowy NDA) albo w sposób dorozumiany;

• wzór został ujawniony w ciągu 12 miesięcy przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania prawa z rejestracji, jeżeli ujawnienie nastąpiło:

  • przez twórcę;

  • przez następcę prawnego twórcy;

  • przez osobę trzecią działającą na podstawie upoważnienia;

  • przez osobę trzecią, czym doprowadziła ona do nadużycia względem twórcy.

Nierozważne upublicznienie wzoru, np. w reklamie internetowej, na bannerze lub ulotkach może prowadzić do utraty waloru nowości, tym bardziej że zgłaszający nie jest w stanie kontrolować, jak daleko dotrą publikowane przez niego treści. W celu utrzymania przesłanki nowości niektóre systemy prawne (w tym polski) przewidują tzw. ulgę w nowości.

Zgłoszenia wzoru przemysłowego nie trzeba dokonywać niezwłocznie. Przepisy zezwalają na to w terminie 12 miesięcy od dnia upublicznienia wzoru. Im dłużej będzie jednak czekał zgłaszający, tym większe ryzyko, że inna osoba uprzedzi go i dokona rejestracji. To okno czasowe służy twórcom, którzy mogą ocenić, czy w 12-miesięcznym okresie zainteresowanie reklamowanymi towarami wzrosło na tyle, że opłaca się ponosić koszty formalnej ochrony.

Warto pamiętać, że urzędy patentowe nie sprawdzają z urzędu przesłanki nowości, więc przedsiębiorca może mieć mylne przekonanie, że jego zgłoszenie zapewni skuteczną ochronę. Nowość może zostać jednak zakwestionowana przez inny podmiot w drodze żądania stwierdzenia nieważności danego wzoru.

Aby mieć pewność, że zgłaszany wzór spełnia ustawowe przesłanki, warto skorzystać z pomocy prawników z doświadczeniem w prawie własności przemysłowej. Mogą oni zbadać dany wzór przemysłowy i doradzić, czy warto zadbać o jego ochronę.

Przesłanka nowości wzoru wspólnotowego a przepisy unijne

Przesłanka nowości wzoru przemysłowego została również zdefiniowana w rozporządzeniu Rady (WE) Nr 6/2002 z dnia 12 grudnia 2001 roku w sprawie wzorów wspólnotowych. Zgodnie z art. 4 ust. 1 Wzór jest chroniony jako wzór wspólnotowy w zakresie, w jakim ten wzór jest nowy i posiada indywidualny charakter.

Zgodnie z art. 5 rozporządzenia o nowości można mówić kiedy wzór nie został udostępniony publicznie:

• przed datą pierwszego publicznego udostępnienia wzoru, którego wniosek dotyczy – dla wzorów niezarejestrowanych;

• przed datą złożenia wniosku o rejestrację wzoru objętego wnioskiem lub przed datą pierwszeństwa – dla wzorów zarejestrowanych.

Podobnie jak w prawie polskim, także w rozporządzeniu nie dopuszcza się jedynie marginalnych różnic między wzorami.

Ujawnienie w rozumieniu art. 7 rozporządzenia polega na wystawieniu lub wykorzystaniu w handlu albo w inny sposób, chyba że ujawnienie zostało dokonane w toku zdarzeń, które nie mogły stać się wystarczająco popularne w środowiskach branżowych. Do ujawnienia wzoru nie dochodzi także w przypadku, gdy:

• został zaprezentowany osobie trzeciej z obowiązkiem zachowania poufności;

• został zaprezentowany przez twórcę, jego następcę prawnego lub osobę trzecią;

• został okazany publicznie w okresie 12 miesięcy poprzedzających datę dokonania zgłoszenia lub jeśli wystawiono o zastrzeżenie pierwszeństwa przed datą pierwszeństwa;

• doszło do tego wskutek nadużycia twórcy lub jego następcy prawnego.

Regulacja polska jest zbieżna co do oceny nowości z przepisami unijnymi. W kontekście nowości wzoru wspólnotowego warto jednak zwrócić uwagę na orzecznictwo, które doprecyzowuje rozumienie tej przesłanki.

O identyczności dwóch wzorów mówi się, kiedy drugi z nich zawiera w sobie wszystkie elementy charakterystyczne dla pierwszego i stanowi jedynie jego rozbudowaną wersję. Jednocześnie cechy odróżniające muszą dać się zauważyć już na pierwszy rzut oka (vide: R 978/2010-3 Part of Sanitary Napkin).

Przykładem braku przesłanki nowości jest np. umieszczenie na produkcie niemal niewidocznej, niewielkiej etykiety (vide: R 216/2005-3 Cafeteria) lub nieznaczna zmiana w odcieniu użytych kolorów (vide: R 921/2008-3 Nail Files).