Zamiana spółki cywilnej w jednoosobową działalność gospodarczą

Zgodnie z kodeksem spółek handlowych spółka cywilna może być przekształcana. Szerzej o samej możliwości przekształcenia przeczytają Państwo w tym artykule Możliwość przekształcenia spółki cywilnej dotyczy jednak sytuacji, w której spółka cywilna przekształcana jest w inną spółkę prawa handlowego. Spółka cywilna może być przekształcona np. w spółkę z o.o. czy spółkę jawną

Spółka cywilna regulowana jest postanowieniami kodeksu cywilnego. Spółka nie posiada osobowości prawnej, w istocie jest wyłącznie umową pomiędzy dwoma przedsiębiorcami, których wolą jest wspólne prowadzenie działalności. Spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej, a każdorazowo podmiotem praw i obowiązków będą bezpośrednio wspólnicy spółki cywilnej, prowadzący działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej. W zakresie umowy spółki najważniejszym dokumentem jest umowa spółki, która całościowo reguluje prawa i obowiązki wspólników, a także przesądza o jej dalszych losach, np. w przypadku wystąpienia wspólnika.

Kodeks spółek handlowych nie przewiduje przekształcenia spółki cywilnej w JDG, jednak nie oznacza to że nie ma możliwości dostosowania formy prowadzonej działalności (ze spółki cywilnej na działalność indywidualną)

Możliwość wystąpienia wspólnika ze spółki cywilnej przede wszystkim może być uregulowana w umowie spółki. W przypadku braku uregulowań umownych, przepisy kodeksu cywilnego przewidują, że spółka cywilna zawarta na czas nieokreślony może być wypowiedziana naprzód na trzy miesiące na koniec roku obrachunkowego. Co do zasady umowa spółki cywilnej zawarta na czas określony nie może być wypowiedziana. W każdym czasie natomiast umowa spółki cywilnej może być wypowiedziana z ważnych powodów.

Umowa spółki może regulować także wzajemne rozliczenia między wspólnikami. Rekomenduje się zwrócić uwagę przy redakcji umowy spółki na ten punkt, jest on niezwykle istotny. Wspólnicy powinni ustalić ewentualne rozliczenia w przypadku rozwiązania spółki. Uregulowania kodeksowe w tym zakresie są nader skromne, a kwestia wzajemnych rozliczeń może powodować dodatkowe konflikty między wspólnikami.

W umowie spółki cywilnej przede wszystkim można zastrzec, że wspólnikowi wychodzącemu ze spółki przysługuje określona kwota, która może być uzależniona np. od kwoty uwidocznionej na ostatnim bilansie spółki. Takie rozwiązanie wprowadzające swego rodzaju „odprawę” dla wspólnika występującego, która jest zależna od obecnego majątku spółki umożliwi jasne zasady rozliczenia w przypadku wystąpienia wspólnika. Trudność w tym zakresie może budzić utworzenie uczciwego algorytmu w tym zakresie (dzięki któremu wyliczona kwota nie będzie powodowała sporów między wspólnikami)

Możliwe jest także określenie, że wspólnikowi przypadają określone rzeczy (np. pojazdy, maszyny czy materiał), który jest w majątku spółki. Ten rodzaj rozliczenia korzystny będzie przede wszystkim w sytuacji, w której spółka co prawda nie będzie posiadała środków pieniężnych, ale np. posiada znaczne ilości towaru zdatnego do sprzedaży. W sytuacji, gdzie wspólnik planuje w dalszy sposób prowadzić działalność indywidualnie w podobnej branży, również dla niego takie rozwiązanie może okazać się korzystne.

Można także uregulować, że wspólnikowi w rozliczeniu zostaną przekazane w drodze cesji prawa majątkowe, takie jak np. wierzytelności. Takie rozwiązanie korzystne jest wówczas, gdy spółka nie ma środków pieniężnych, ale ma wierzytelności, lub inne prawa majątkowe. W tym zakresie wspólnik występujący musi zwrócić uwagę, czy z mocy prawa lub umowy przeniesienie praw majątkowych jest możliwe.

Jeżeli umowa spółki nie zawiera uregulowań dodatkowych, zgodnie z art. 871 kodeksu cywilnego, wspólnikowi występującemu ze spółki zwraca się w naturze rzeczy, które wniósł do spółki i wypłaca się w pieniądzu wartość jego wkładu, która jest oznaczona w umowie spółki (lub w braku oznaczenia – wartość którą, ten wkład miał w chwili wniesienia). Ponadto, wspólnikowi występującemu przysługuje także wypłata w pieniądzu takiej części wartości wspólnego majątku (po odliczeniu wartości wkładów innych wspólników), jaka odpowiada stosunkowi, w którym wspólnik występujący uczestniczył w zyskach spółki.

Literalne brzmienie przepisu nie przesądza, czy umowa spółki może w tym zakresie zawierać postanowienia odmienne. Na tym gruncie wypowiedział się m.in. Sąd Apelacyjny w Szczecinie w sprawie I ACa 376/16 wysuwając tezę, że umowa spółki może odmiennie regulować problematykę związaną z wystąpieniem wspólnika. Sąd stwierdził, że norma art. 871 kodeksu cywilnego ma charakter dyspozytywny, co oznacza, że może być zmieniona umową stron, co wynika z brzmienia art. 353(1) kc.

Następnie należy dopełnić formalności związanych z podatkiem PIT wspólników oraz podatkiem VAT spółki cywilnej, a także dokonać aktualizacji wpisów we właściwym rejestrze.

Jak rozpocząć prowadzenie działalności JDG?

Wystąpienie wspólnika i rozpoczęcie indywidualnej działalności wiąże się z koniecznością aktualizacji wpisu w CEIDG. Aktualizacja dotyczy przede wszystkim firmy przedsiębiorcy, czy miejsca prowadzenia działalności i jej przedmiotu (kodów PKD). Aktualizacji należy dokonać także w Urzędzie Skarbowym w zakresie właściwych rachunków do rozliczeń. Jeżeli do tej pory działalność była prowadzona tylko w ramach spółki cywilnej, konieczne jest również dokonanie stosownej adnotacji w tym zakresie.

Przedsiębiorca, który rozpoczyna działalność musi także pamiętać o zarejestrowaniu do VAT oraz dopełnieniu formalności w ZUS. Co istotne, obecnie większość zmian (w tym w szczególności w CEIDG) można dokonać elektronicznie za pośrednictwem profilu zaufanego.

“Przekształcenie” spółki cywilnej w działalność a kontynuacja działalności

Jak wspomniano powyżej, „przekształcenie” spółki cywilnej w JDG nie uwzględnia przeniesienia umów z kontrahentami. Wynika to z faktu, że nie ma przepisu wiążącego z „przekształceniem” spółki cywilnej sukcesji, czyli zasady kontynuacji działalności. Jednoosobowa działalność gospodarcza wspólnika spółki nie jest sukcesorem spółki cywilnej, w myśl prawa jest to podmiot odrębny od spółki. Można zaryzykować twierdzenie, że jest to de iure nowy podmiot prawa, który nie jest kontynuatorem praw i obowiązków spółki cywilnej. Przedsiębiorca w tej sytuacji prowadzi sprawy na swój rachunek, a nie na rachunek spółki cywilnej, której jest wspólnikiem W związku z powyższym, rekomenduje się rozwiązanie istniejących umów i zawiązanie nowych, z jednoosobową działalnością, która będzie kontynuatorem spółki cywilnej.

Możliwe jest także dokonanie cesji umowy lub podpisanie aneksu zmieniającego podmiot jednego z kontrahentów. Niemniej jednak, w przyszłości w braku odpowiedniej archiwizacji całości dokumentacji dot. umowy, powyższe może rodzić komplikacje i niejasności, np. w przedmiocie udowodnienia zmiany podmiotu w umowie (gdyby np. aneks uległ zniszczeniu). Zawarcie nowych umów pozwala od początku uregulować całość stosunku prawnego pomiędzy kontrahentami.