|
31 lipca 2024 | Ostatnio zmodyfikowano 17 lutego, 2025 o 13:21 | Czas na przeczytanie: 11 minut
Pozostałe Artykuły
Weryfikacja klienta w kontekście AML – Czym właściwie są listy sankcyjne?
Rządy poszczególnych państw oraz organizacje międzynarodowe regularnie publikują oraz aktualizują listy sankcyjne. Są to rejestry zawierające całe kraje lub wybrane obszary geograficzne, firmy oraz osoby fizyczne, które dopuszczają się działalności przestępczej lub są o taką działalność posądzone. Obowiązujące zakazy mogą dotyczyć np. działań o charakterze terrorystycznym, rozprzestrzeniania broni jądrowej, cyberataków, stosowania broni chemicznej, handlu bronią czy naruszania praw człowieka. Prawo międzynarodowe dopuszcza możliwość wprowadzenia różnego rodzaju sankcji, w tym:
- embarga na broń;
- zerwania stosunków dyplomatycznych;
- zamrożenia aktywów finansowych;
- odmowy dostępu do środków finansowych;
- ograniczenia natur gospodarczej;
- zakazu wstępu na określone terytorium (np. Unii Europejskiej).
Obecnie istnieje kilkanaście systemów sankcji. Mogą one dotyczyć sytuacji na ukrainie, ale także na Białorusi, w Iranie, Korei Północnej czy Demokratycznej Republice Konga. Choć wszystkie listy sankcyjne są jasne, samodzielne śledzenie tych wykazów jest trudne, tym bardziej że regularnie się one zmieniają z uwagi na zmianę bezpieczeństwa spowodowanych aktami terrorystycznymi. Co więcej, rekordy nie są ujednolicone, nie ma też jednego repozytorium danych, które pozwoliłoby na sprawdzenie wszystkich informacji równolegle, więc wszystkie rekordy trzeba przeszukiwać osobno.
Kto ma obowiązek stosować się do list sankcyjnych?
Przede wszystkim warto pamiętać, że do weryfikacji legalności współpracy zobowiązani są wszyscy przedsiębiorcy, niezależnie od skali i profilu prowadzonej działalności gospodarczej, a także faktu, czy danemu przedsiębiorcy przysługuje status instytucji obowiązanej.
W przypadku polskiej listy sankcyjnej szczegóły w tym zakresie regulują przepisy ustawy o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego (tzw. ustawa sankcyjna). Lista podmiotów jest publikowana i aktualizowana przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych.
Jeśli chodzi o zagraniczne listy sankcyjne, dotyczą one wszystkich podmiotów działających na danym obszarze geograficznym. Oznacza to, że jeżeli założyłeś np. spółkę na terenie Francji, obowiązuje Cię nie tylko francuska lista sankcyjna, ale również wszystkie ograniczenia obowiązujące w Unii Europejskiej oraz na arenie międzynarodowej. Na listy szczególną uwagę powinny zwrócić instytucje obowiązane wymienione w ustawie AML, ponieważ to one są w większym stopniu narażone na udział w procedurach mających na celu obejście zakazów.
Jakie polskie listy sankcyjne trzeba znać?
List sankcyjnych, które powinni analizować przedsiębiorcy, przed nawiązaniem relacji z biznesowym partnerem jest wiele. Przyjrzyjmy się tym najważniejszym.
Polska stosuje dwa rozwiązania. Pierwszym jest lista sankcyjna dotycząca przeciwdziałania wspieraniu agresji i ochrony bezpieczeństwa narodowego stworzona na mocy wspomnianej wyżej ustawy sankcyjnej o finansowaniu terroryzmu i przeciwdziałaniu praniu pieniędzy w ramach podmiotów objętych sankcjami na podstawie karty narodów zjednoczonych przez ministerstwo spraw wewnętrznych i podmiotów wskazanych pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Zawiera ona imię i nazwisko lub nazwę, dane identyfikacyjne, uzasadnienie wpisu na listę, zastosowane środki sankcyjne oraz datę wpisu i jego wykreślenia. Warto wskazać, że na liście znalazły się również liczne podmioty pozornie niezwiązane z rosyjską agresją na ukrainę, jak:
- GO SPORT Polska Sp. z o.o. (obecnie GO SPORT POLSKA Sp. z o.o. w upadłości) – znana sieć sklepów sportowych;
- IRL Polska Sp. z o.o. handlująca energią elektryczną;
- K Dystrybucja Sp. z o.o. będąca oficjalnym dystrybutorem programów antywirusowych marki Kaspersky;
- KTK Polska Sp. z o.o. handlująca węglem kamiennym oraz innymi materiałami energetycznymi.
Drugie rodzime rozwiązanie to lista sankcyjna prowadzona na podstawie art. 120 ustawy AML przez GIIF. Chodzi o listę osób i podmiotów, względem których zostały zastosowane szczególne środki ograniczające prowadzoną przez generalny inspektor informacji finansowej na listach publikowanych przez rady bezpieczeństwa organizacji osób objętych sankcjami na listach sankcyjnych i ich stosunki gospodarcze na podstawie rozdziału międzynarodowego pokoju i decyzje wydawane dotyczących zagrożeń w pierwszej kolejności i czasie rzeczywistym w Wielkiej Brytanii. Takie działania mogą przybrać postać zamrożenia środków majątkowych lub nieudostępnienia środków majątkowych, np. kredytu lub pożyczki.
Kluczowe międzynarodowe listy sankcyjne
Dla polskiego przedsiębiorcy, który nawiązuje relację gospodarczą z podmiotem zagranicznym znaczenie mają nie tylko regulacje krajowe, ale również międzynarodowe. Do innych list sankcyjnych o istotnym znaczeniu zalicza się:
- Consolidated United Nations Security Council Sanctions List (ONZ) – lista opracowana na podstawie rezolucji Rady Bezpieczeństwa; dotyczy zagrożeń dla pokoju i bezpieczeństwa spowodowanych atakami terrorystycznymi;
- European Union Consolidated Financial Sanctions List (EU) – lista unijna, na którą wpisywane są podmioty związane z działalnością terrorystyczną.
Unia Europejska na mocy odpowiednich rozporządzeń nałożyła również sankcje sektorowe na Rosję, Białoruś oraz Koreę Północną.
Niezależnie od list rangi międzynarodowej w obrocie gospodarczym aktualne pozostają listy sankcyjne opracowane przez poszczególne kraje. Do najważniejszych należy zaliczyć:
- Consolidated list of financial sanctions targets in the UK opracowana przez Wielką Brytanię;
- Amerykańska agencja OFAC utrzymuje dwie listy – Specially Designated Nationals oraz Non-SDN List.
Podobne rozwiązanie stosuje m.in. Francja, Szwajcaria, Australia czy Kanada.
Dlaczego korzystanie z list sankcyjnych jest istotne?
Regularna analiza list sankcyjnych jest istotna dla wszystkich firm, które nawiązują współpracę z kontrahentami na arenie międzynarodowej. Za nieprzestrzeganie zakazu współpracy w przypadku polskiej ustawy grożą poważne kary – wielomilionowe sankcje finansowe, a także kara pozbawienia wolności. Warto wskazać, że kary mogą dotyczyć nie tylko firm, które dopuszczają się naruszenia zakazu wprost, ale również podmiotów dopuszczających się udziału w działaniach, których celem lub skutkiem jest ominięcie zakazu. Oznacza to, że nawet współpraca, która pozornie nie ma żadnego związku z inwazją Rosji na ukrainę może skończyć się nałożeniem dotkliwej kary.
Korzystanie z list sankcyjnych znacząco zwiększa bezpieczeństwo organizacji, ponieważ minimalizuje ryzyko działania wbrew wprowadzanym zakazom. Przekłada się także na corporate compliance i wypełnienie obowiązków wynikających z przepisów prawa. Należy bowiem pamiętać, że listy sankcyjne wiążą się z konkretnym obowiązkiem ich przestrzegania przez uczestników obrotu. Na marginesie warto zaznaczyć, że stosowanie się do list sankcyjnych wpływa pozytywnie na wizerunek firmy, jako odpowiedzialnego i świadomego partnera biznesowego.
Jak zmodyfikować procedurę AML, aby zwiększała bezpieczeństwo przedsiębiorcy w związku z listami sankcyjnymi?
W interesie instytucji obowiązanych, ale nie tylko, jest stworzenie takich procedur, które pozwalają na kompleksową analizę kontrahenta. W ten sposób organizacja dba o swoje bezpieczeństwo. Przykładowymi źródłami dla instytucji obowiązanych są:
- listy PEP (ang. Politically Exposed Persons) zarówno na szczeblu krajowym, jak i międzynarodowym;
- rejestry beneficjentów rzeczywistych (ang. Ultimate Beneficial Owner, UBO);
- lista osób i podmiotów względem których zostały zastosowane szczególne środki ograniczające na gruncie ustawy AML;
- lista ostrzeżeń publicznych KNF zawierająca podmioty, które dopuściły się popełnienia przestępstw z określonego katalogu lub też zostały o nie posądzone;
- rejestry CEIDG oraz KRS (oraz ich zagraniczne odpowiedniki) w celu ustalenia, czym dokładnie zajmuje się kontrahent;
- sprawozdania finansowe;
- sprawdzenie informacji znajdujących się na stronie internetowej firmy;
- lista krajów podwyższonego ryzyka;
- oświadczenia składane przez kontrahentów dotyczące np. zakresu prowadzonej działalności lub towarów, jakimi przedsiębiorstwo handluje.
Z wielu tych źródeł mogą skorzystać też firmy, które nie są instytucjami obowiązanymi.
Wypada wspomnieć, że brak danego podmiotu w dostępnych źródłach nie stanowi pełnej gwarancji tego, że współpraca z nim jest legalna i bezpieczna. Pozwala jednak w razie wszczęcia kontroli przez organ nadzorczy wykazać, że zostały podjęte wszelkie racjonalne działania mające na celu weryfikację kontrahenta.
Trzeba też pamiętać, że instytucje obowiązane muszą zgłaszać do GIIF wszystkie transakcje dokonane z podmiotami znajdującymi się na liście sankcyjnej, a także stosować wobec nich wzmożone środki bezpieczeństwa finansowego. Automatycznie przyjmuje się bowiem, że w tych przypadkach ryzyko finansowania terroryzmu lub prania pieniędzy jest wysokie.
Czym są produkty podwójnego zastosowania?
Handel zagraniczny został uregulowany znacznie bardziej restrykcyjnie niż krajowy. Jeżeli Twoja firma eksportuje tzw. produkty podwójnego zastosowania, musisz stosować regulacje rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady 2021/821 z dnia 20 maja 2021 r. ustanawiające unijny system kontroli wywozu, pośrednictwa, pomocy technicznej, tranzytu i transferu produktów podwójnego zastosowania.
Za produkty podwójnego zastosowania (ang. double-use items) uważa się towary, usługi i technologie (w tym oprogramowanie), które mogą służyć do celów zarówno cywilnych, jak i wojskowych:
- i zostać wykorzystane do projektowania, rozwijania, produkcji lub stosowania broni jądrowej, chemicznej lub biologicznej oraz jej przenoszenia;
- wszystkie produkty, które mogą być użyte zarówno w zastosowaniach niewybuchowych, jak i w jakikolwiek sposób do wspomagania wytwarzania broni jądrowej lub innych urządzeń do wybuchu jądrowego.
Przyjmuje się, że takie towary lub technologie – nawet jeśli są potrzebne w codziennym życiu – niewłaściwie użyte mogą stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa międzynarodowego. Lista produktów jest bardzo długa i dzieli się na 10 kategorii:
- materiały, instalacje i urządzenia jądrowe;
- materiały specjalne i związane z nimi urządzenia;
- przetwarzanie materiałów;
- elektronika;
- komputery;
- telekomunikacja i ochrona informacji;
- czujniki i lasery;
- nawigacja i awionika;
- urządzenia okrętowe;
- kosmonautyka, aeronautyka i napęd.
Praktycznymi przykładami produktów podwójnego zastosowania są m.in.:
- roboty i manipulatory;
- oprogramowanie szyfrujące;
- frezarki, szlifierki, obrabiarki CNC;
- sprzęt do tworzenia powłoki ochronnej PVD (często stosowanej w zegarkach);
- wybrane stopy metali – niobu, cyrkonu, tytanu, tantalu, niklu;
- masy uszczelniające i uszczelki.
Zestawienie produktów podwójnego zastosowania jest bardzo obszerne. Co więcej część z nich (wymieniona w załączniku I) wymaga zezwolenia wyłącznie na eksport poza terytorium UE, ale już inne (wymienione w załączniku IV) wymagają zezwolenia przy transferze wewnątrzunijnym. Dodatkowe ograniczenia w tym zakresie może też nałożyć każde państwo członkowskie.
W jaki sposób w weryfikacji kontrahenta może pomóc Ci kancelaria prawna?
Samodzielna ocena tego, czy współpraca z zagranicznym kontrahentem nie jest ryzykowna, potrafi być trudne. Dzisiaj jest to szczególnie istotne w przypadku firm działających na bliskim wschodzie, ale nie tylko. Korzystając z profesjonalnej pomocy prawnej, otrzymujesz pełne wsparcie na etapie analizy lista sankcyjnych. Nasi specjaliści dokładnie ocenią listę krajową oraz listy międzynarodowe. W przypadku instytucji obowiązanych dodatkowo wspieramy zmiany wewnętrznych regulacji, polityk bezpieczeństwa oraz procedur w zakresie AML.
Wynik analizy przybiera formę raportu dopasowanego do potrzeb konkretnej współpracy, w którym rekomendujemy nawiązanie relacji gospodarczej lub nie, a także wskazujemy na zalecane zabezpieczenia, które dodatkowo zwiększą bezpieczeństwo firmy w obrocie.
Pytania i odpowiedzi
Rozporządzenie przewiduje trzy rodzaje zezwoleń – indywidualne, globalne oraz generalne. W pierwszych dwóch przypadkach konieczne będzie uzyskanie zezwolenia wydawanego przez Ministerstwa Rozwoju i Technologii, Departamentu Obrotu Towarami Wrażliwymi i Bezpieczeństwa Technicznego, Wydziału Kontroli Eksportu. Wniosek jest bezpłatny, ale może okazać się konieczne załączenie do niego innych dokumentów, jak np. zapytania ofertowego lub oświadczenia o posiadaniu koncesji albo innego zezwolenia na obrót danego rodzaju towarem.
Nawet jeżeli przedsiębiorca nie jest instytucją obowiązaną w rozumieniu AML i nie musi weryfikować kontrahentów w oparciu o przepisy tej ustawy zaleca się dokładną ocenę firmy przed nawiązaniem współpracy. W tym celu można stworzyć procedury analogiczne do AML lub sprawdzać listy sankcyjne.
Każdą sytuację należy oceniać indywidualnie, ale ryzyko współpracy z niezweryfikowanym podmiotem zawsze leży po stronie przedsiębiorcy. Warto pamiętać, aby badać każdy z rynków, na których działa dana firma. Trudno jednoznacznie powiedzieć, jak wnikliwa i iluetapowa powinna być weryfikacja. W każdym przypadku należy dążyć do maksymalnego ograniczenia ryzyka sankcyjnego.
Zaufali nam:
