Przekształcenie działalności a koncesja na paliwa ciekłe i zezwolenie na transport drogowy / spedycję międzynarodową / pozwolenie górnicze / zezwolenie na alkohol

Prowadzenie działalności reglamentowanej przepisami prawa najczęściej jest związane z koniecznością dopasowania do niej całego biznesu przedsiębiorcy. Zakup specjalistycznych maszyn, drogich surowców czy doboru metody finansowania do konkretnej branży powoduje, że wizja utraty zezwolenia lub koncesji wskutek zmiany formy prawnej powstrzymuje przedsiębiorcę przed podjęciem decyzji o przekształceniu. W rezultacie firmy latami funkcjonują w sposób niezoptymalizowany, kiedy działalność mogłaby przynosić znacznie większe zyski.

Istotą problemu jest to, że brak możności wykonywania działalności regulowanej – chociażby przejściowy – może prowadzić do utraty klientów i praktycznie blokuje rozwój biznesu. Okazuje się jednak, że ustawodawca nie zawsze i nie w każdym przypadku przewiduje utratę pozwolenia. Poniżej analizujemy ten problem na konkretnych przykładach.

Kwestie związane z udzielaniem zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika określają przede wszystkim przepisy ustawy prawo przewozowe, a także szereg rozporządzeń unijnych. Ogólną zasadę dotyczącą przeniesienia uprawnień wyraża art. 13 ust. 1 prawa przewozowego. Zgodnie z tym przepisem, zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego lub licencji nie można odstępować osobom trzecim ani przenosić uprawnień z nich wynikających na osobę trzecią.

Stosownie jednak do art. 13 ust. 2 pkt 2 prawa przewozowego, organ, który udzielił zezwolenia lub licencji przenosi, w drodze decyzji administracyjnej, uprawnienia z nich wynikające w razie m.in. połączenia, podziału lub przekształcenia według regulacji kodeksu spółek handlowych.

Warunkiem niezbędnym do przeniesienia uprawnienia w tym zakresie jest, aby przedsiębiorca przejmujący uprawnienie spełniał wymogi określone w art. 5a, 5c ust. 1 i 2 albo art. 6 ust. 1 prawa przewozowego albo wynikające z rozporządzenia 1071/2009.

Jeżeli chodzi o wymagania krajowe, trzeba zwrócić przede wszystkim uwagę na:

• możliwość ubiegania się o licencję wspólnotową dopiero w momencie posiadania licencji przewoźnika;
• spełnienie wymagań przez członków organu zarządzającego (nieskazanie wyrokiem za określone przestępstwa), zatrudnienie niekaranych i odpowiednio wykwalifikowanych kierowców, posiadanie tytułu prawnego do samochodu używanego do przewozu), a w przypadku przewozu rzeczy zabezpieczenie finansowe w kwocie minimum 50 tysięcy euro oraz zatrudnianie osoby z certyfikatem kompetencji zawodowych lub posiadanie takiego certyfikatu.

Z kolei rozporządzenie unijne 1071/2009 nakłada obowiązek spełnienia następujących warunków:

• posiadania siedziby odpowiadającej wymaganiom prawa;
• posiadanie dobrej reputacji;
• legitymowanie się odpowiednio wysoką zdolnością finansową;
• konieczność posiadania certyfikatu kompetencji zawodowych.

Wykonywanie zawodu przewoźnika jest obarczone wieloma wymaganiami, dlatego przedsiębiorcy planujący przekształcenie powinni upewnić się z wyprzedzeniem, że spełniają je wszystkie. Warto skonsultować ewentualne wątpliwości z kancelarią prawną doświadczoną w obsłudze podmiotów z sektora TSL, aby nie narazić się na wydanie decyzji odmownej.

Należy zaznaczyć, że w przypadku przekształcenia licencja na transport nie przechodzi w sposób automatyczny. Niezbędne jest wydanie w tym celu decyzji administracyjnej Głównego Inspektora Transportu Drogowego. O ile spółka przekształcana spełnia wymagania niezbędne do kontynuowania działalności transportowej, GITD ma obowiązek wydania decyzji, ale dla przedsiębiorcy nadal oznacza to nawet kilkutygodniową przerwę w świadczeniu usług, ponieważ do wniosku o przeniesienie licencji należy załączyć aktualny wypis z KRS spółki przekształconej. Każdy dzień niewykonywania działalności oznacza dotkliwe straty biznesowe, dlatego transformację podmiotową trzeba dobrze zaplanować.

Warto także wskazać, że Naczelny Sąd Administracyjny stoi na stanowisku, że licencja na wykonywanie transportu wspólnotowego może być przyznana maksymalnie na 10 lat, nawet jeżeli wcześniej firma otrzymała licencję na dłuższy okres (vide: wyrok NSA z dnia 11 kwietnia 2017 r., sygn. II GSK 1873/15).

Warunki sprzedaży alkoholu normuje ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Zgodnie z jej art. 18 ust. 12, zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu lub poza miejscem sprzedaży (w każdym z tych przypadków warunki zezwolenia są nieco inne) wygasa w przypadku:

• likwidacji punktu sprzedaży;
• upływu terminu ważności zezwolenia;
• zmiany rodzaju działalności punktu sprzedaży;
• zmiany składu osobowego wspólników spółki cywilnej;
• niedopełnienia w ustawowych terminach obowiązku:
• złożenia oświadczenia o wartości sprzedaży poszczególnych rodzajów napojów alkoholowych w punkcie sprzedaży w roku poprzednim;
• uiszczenia opłaty za utrzymanie zezwolenia.

W tym przypadku sam fakt przekształcenia działalności w inną formę organizacyjno-prawną nie powoduje utraty zezwolenia, choć prowadzi do tego np. przyjęcie do spółki cywilnej nowego lub wystąpienie z niej jednego z obecnych wspólników. Skutecznym rozwiązaniem może być w tym przypadku przekształcenie spółki cywilnej w spółkę jawną, o którym wspomina art. 26 §4 k.s.h. Takie przekształcenie może być dokonane wyłącznie w postaci tradycyjnej, poprzez złożenie kompletu dokumentów do sądu rejestrowego za pośrednictwem PRS. Wspólnicy nie mogą skorzystać z systemu S-24 i trybu uproszczonego. Przekształcenie wymaga zgłoszenia do sądu wszystkich wspólników spółki cywilnej.

Z momentem przekształcenia spółce przekształconej przysługują wszystkie prawa i obowiązki spółki przekształconej. Zgodnie z art. 553 §2 k.s.h. spółka przekształcona pozostaje podmiotem zezwoleń, koncesji oraz ulg, które zostały przyznane spółce przed jej przekształceniem, chyba że ustawa albo decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji lub ulgi stanowi inaczej.

Oczywiście przedsiębiorca może wybrać inny model prowadzenia działalności niż spółka jawna. W przypadku przekształcenia z JDG do dyspozycji pozostają jedynie spółki kapitałowe – z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna oraz prosta spółka akcyjna. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby przekształcić firmę indywidualną w jednoosobową spółkę z o.o., a następnie poszerzyć skład osobowy, ponieważ utrata ważności zezwolenia dotyczy wyłącznie zmiany składu spółki cywilnej.

Warto w tym miejscu wskazać na uchwałę Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 stycznia 2009 r., sygn. II GPS 6/08, w którym NSA potwierdził dopuszczalność takiego działania. Uchwała dotyczyła wprawdzie spółki komandytowej, która po przekształceniu ze spółki cywilnej prowadziła dalej aptekę, można jednak uznać, że orzeczenie ma charakter uniwersalny i znajdzie zastosowanie również w kontekście zezwolenia na sprzedaż alkoholu. Zbliżone stanowisko zajął Sąd Najwyższy w nowszym postanowieniu z dnia 30 czerwca 2020 r. (sygn. I CZ 15/20). W uzasadnieniu orzeczenia wskazano, że przekształcenie oznacza tylko zmianę formy prawnej przy zachowaniu tożsamości podmiotowej w zakresie praw i obowiązków.

Kontynuacja działalności w reglamentowanym obszarze może wymagać spełnienia szeregu warunków. Należy dokładnie przeanalizować sytuację prawną przedsiębiorcy, aby nie doprowadzić do sytuacji, w której nie będzie on w stanie kontynuować biznesu. Należy pamiętać, że zmianę w zakresie formy prawnej należy zgłosić w terminie 14 dni organowi, który udzielił zezwolenia na sprzedaż alkoholu. Niedochowanie tego obowiązku jest równoznaczne z utratą uprawnienia do sprzedaży alkoholu.