Przejęcie długu

Przejęcie długu to procedura, która została uregulowana w artykułach 519 – 522 Kodeksu cywilnego. Na czym polega? Otóż zgodnie z art. 519 § 1 Kodeksu cywilnego dopuszczalne jest wstąpienie osoby trzeciej występującej wówczas w roli przejemcy na miejsce dłużnika, który automatycznie jest wówczas zwalniany z długu. Przejemca bierze tym samym na siebie wszystkie zobowiązania wynikające z danej wierzytelności.

W kontekście przejęcia długu istotne jest to, że zawierana w tym celu umowa może odnosić się zarówno do już istniejącego długu, jak i przyszłych zobowiązań. Proces ten znajduje zastosowanie w przypadku zobowiązań cywilnoprawnych, które w obrocie gospodarczym mogą występować pod różną postacią. Przykładem może być przejęcie długu w przypadku podziału spółki, która zaciągnęła wcześniej kredyt bądź sytuacja, w której występuje kilku kredytobiorców, a jeden z nich decyduje się na spłatę całego zobowiązania za pozostałych. Poza tym przejęcie długu może nastąpić wtedy, gdy kupowane jest mieszkanie obarczone długami. Na mocy odpowiednich zapisów w umowie następuje wówczas przejęcie długów przez nabywcę, który bierze tym samym także odpowiedzialność, np. za hipotekę ustanowioną na nieruchomości.

Jak wspomniano w poprzednim akapicie, przejęcie długu następuje na podstawie umowy, która może zostać zawarta przez wierzyciela i osobę trzecią (przejemcę) bądź dotychczasowego dłużnika i osobę, która chce przejąć na siebie zobowiązanie. Zgodnie z artykułem 522 Kodeksu cywilnego musi zostać ona sporządzona na piśmie, co warunkuje jej ważność, a co za tym idzie skuteczność prawną przejęcia długu. Wszelkie ustalenia ustne nie mają zatem żadnej mocy prawnej. Jakie elementy powinna zawierać umowa o przejęcie długu? Obowiązkowo musi ona określać:

• datę oraz miejsce zawarcia;
  
• dane obu stron;
  
• przedmiot umowy, czyli szczegółowy opis wierzytelności, która jest przejmowana w ramach zadłużenia;
  
• zobowiązanie przejemcy do wstąpienia w miejsce poprzedniego dłużnika;
  
• zobowiązanie wierzyciela do zwolnienia dotychczasowego dłużnika ze spłaty zobowiązania pod warunkiem, że zostanie ono przejęte przez przejemcę.
  

Wymienione wyżej elementy umowy przejęcia długu są obligatoryjne, jednak warto mieć także świadomość tego, że można zamieścić w niej również fakultatywne postanowienia. Z reguły czyni to wierzyciel, któremu może zależeć na wskazaniu przejemcy daty spłaty zadłużenia. Poza tym w umowie określony może zostać także termin, w którym przedstawione musi być oświadczenie o zgodzie na przejęcie długu. W przypadku jego niedotrzymania umowa traci ważność.

Zawierając umowę o przejęcie długu, należy pamiętać o tym, że zachowania formy pisemnej wymaga nie tylko ona sama, ale także oświadczenie dłużnika bądź wierzyciela (w zależności od typu zawieranej umowy) wyrażające zgodę na tę procedurę. W dokumencie tym wierzyciel lub dłużnik musi jasno napisać, że wyraża zgodę na przejęcie konkretnego długu. W związku z tym opisując wierzytelność, należy wskazać:

• kiedy i na podstawie jakiej umowy powstała;
  
• kim są jej strony;
  
• na jaką kwotę opiewa zobowiązanie;
  
• od kiedy dług jest wymagalny.
  

Tak skonstruowane oświadczenie musi zostać podpisane przez stronę procesu, która je wydaje, a na dokumencie należy zamieścić również bieżącą datę. Zgoda musi być wyrażona na piśmie i w sposób konkretny, co ma na celu zachowanie należytej staranności i poszanowania interesów wierzyciela. Potwierdza to Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu – I Wydział Cywilny z 13 lipca 2020 roku, I AGa 63/19.

Przejęcie długu to procedura, która może powodować także skutki podatkowe dla dotychczasowego dłużnika, co wynika z faktu, że zgodnie z art. 11 ust. 1 Ustawy o PIT przychody stanowią nie tylko otrzymane wartości pieniężne, ale także nieodpłatne świadczenia. Należy zatem mieć świadomość tego, że dłużnik, który na skutek przejęcia długu zostaje zwolniony ze spłaty wierzytelności, uzyskuje nieodpłatne świadczenie. Powinno ono zostać zatem wykazane jako przychód z innych źródeł i opodatkowane na zasadach ogólnych w rocznym zeznaniu podatkowym. Istotne w tym przypadku jest to, że zwolnione z opodatkowania będą nieodpłatne świadczenia otrzymane od osób zaliczanych do I i II grupy podatkowej, w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn, z zastrzeżeniem ust 20. Kto zalicza się do tych osób? W praktyce wygląda to następująco:

• grupa I – małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha i teściowie;
  
• grupa II – zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych.
  

W praktyce zatem jeżeli przejemcą długu będzie jedna z wyżej wymienionych osób, dotychczasowy dłużnik zostanie zwolniony z opodatkowania nieodpłatnego świadczenia uzyskanego w ramach procedury przejęcia długu. Potwierdza to Dyrektor KIS w interpretacji z 4 marca 2019 roku (nr 0113-KDIPT2-2.4011.542.2018.6.AKR), wskazujący w tym przypadku, że otrzymane od męża nieodpłatne świadczenie w postaci przejęcia przez niego długu z tytułu pożyczek będzie stanowiło przychód z innych źródeł podlegający jednakże zwolnieniu z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Istotne jest także to, że zwolnienie z opodatkowania następuje w takiej sytuacji z mocy prawa, a co za tym idzie, korzystający z niego podatnik nie musi składać żadnych dodatkowych deklaracji.

Inaczej będzie wyglądało to w sytuacji, gdy przejęcie długu nastąpi za wynagrodzeniem, ponieważ wynagrodzenie to może stanowić przychód podatkowy. Nie powstanie on jednak wtedy, gdy wynagrodzenie będzie odpowiadało wartości przejętego długu. Potwierdza to interpretacja Dyrektora KIS z 30 maja 2017 roku (nr 0111-KDIB1-1.4011.19.2017.1.SG). Odpłatne przejęcie długu może nastąpić np. wtedy, gdy dotychczasowy dłużnik tę samą wartość zobowiązania wypłaca na rzecz nowego dłużnika w zamian za zwolnienie z długu. Będzie ono wówczas neutralne podatkowo, ponieważ wartość wynagrodzenia pokrywa się z wartością długu.

Zobacz również: Przejęcie spółki – na czym polega i kroki