Prosta i „nie- prosta” spółka akcyjna  – czyli co łączy, a co dzieli, PSA i SA?

Spółka akcyjna to spółka handlowa o charakterze kapitałowym, co oznacza, że u podstaw jej funkcjonowania stoi kapitał podzielony na akcje, obejmowane przez „właścicieli” spółki – akcjonariuszy. Spółka akcyjna jest bytem odrębnym od swoich właścicieli. Posiada osobowość prawną, co oznacza, że może zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywaną. Jest to forma organizacyjna atrakcyjna szczególnie dla dużych przedsięwzięć, nastawionych na duży zysk i pozyskiwanie inwestorów. Ponadto, zgodnie z przepisami prawa, niektóre rodzaje działalności mogą być prowadzone tylko w postaci spółek akcyjnych m.in. domy maklerskie czy towarzystwa funduszy inwestycyjnych.

Funkcjonowanie spółki akcyjnej regulowane jest przepisami z art. 301 – 490 Ustawy z dnia 15 września 2000 roku – Kodeks spółek handlowych.

Jak już zostało wspomniane, nie bez przyczyny nazwa „prosta spółka akcyjna” nawiązuje do istniejącej już wcześniej spółki akcyjnej (prosta spółka akcyjna a spółka akcyjna). Co do zasady bowiem, biorąc pod uwagę wszystkie wyodrębnione Kodeksem spółki handlowe, SA oraz PSA są do siebie najbardziej zbliżone organizacyjnie. Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu Ustawy z dnia 19 lipca 2019 roku o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, w oparciu o którą wprowadzono PSA w poczet spółek handlowych, „PSA jest nowoczesną formą niepublicznej spółki kapitałowej przeznaczoną dla innowacyjnych przedsięwzięć. Ma łączyć korporacyjny charakter spółki jako osoby prawnej i jego podstawowy przejaw jakim jest wyłączenie osobistej odpowiedzialności wspólników za jej zobowiązania ze znaczną swobodą kształtowania stosunku spółki, zarówno jeśli chodzi o wzajemne relacje pomiędzy wspólnikami, jak i system zarządzania spółką oraz nadzoru nad tym procesem. Tę nową konstrukcję spółki wyróżnia przede wszystkim, z jednej strony, dopuszczenie nowych kategorii wkładów na pokrycie obejmowanych praw członkowskich, a z drugiej strony, nowoczesny mechanizm ochrony wierzycieli spółki, odstępujący od konstrukcji kapitału zakładowego na rzecz elastycznych ograniczeń wypłat na rzecz akcjonariuszy [wypłacalności spółki], uwzględniających zarówno wielkość zagregowanego zadłużenia spółki, jak i stopień jej wypłacalności.”

Co za zatem różni, a co łączy, w praktyce spółki akcyjne oraz proste spółki akcyjne?

Sposób zakładania

Zarówno spółka akcyjna jak i prosta spółka akcyjna mogą zostać utworzone przez jedną albo więcej osób. W obu przypadkach – zarówno przy SA jak i PSA – ustawodawca wprowadził ograniczenie związane z niemożliwością założenia spółki jednoosobowo przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Prostą spółką akcyjną co do zasady zakłada się prosto jak i jej akcjonariusze prostej spółki akcyjnej oraz akcje spółki akcyjnej lub wyłącznie akcje spółki akcyjnej na wypłatę dywidendy bez obniżenia kapitału zakładowego w kapitale zakładowym czy kapitale akcyjnym przypadku spółki dla zysku kapitałów zapasowego czy jednoosobową spółkę.

Dokumentem stanowiącym akt założycielski w spółce akcyjnej jest statut, który zgodnie z art. 301 § 2 KSH musi mieć formę aktu notarialnego. Statut wraz z oświadczeniami założycieli o przystąpieniu do spółki oraz zgodami na brzmienie statutu i objęcie akcji stanowią komplet dokumentów potrzebnych do zawiązania spółki. Wówczas powstaje spółka akcyjna w organizacji. Osoby podpisujące statut są założycielami spółki. Aby jednak można było mówić o założeniu spółki jako takim, niezbędne jest jednoczesne wniesienie przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego. Zawiązanie spółki akcyjnej następuje z chwilą objęcia wszystkich akcji. W dalszym kroku, w spółce powołany musi zostać zarząd oraz rada nadzorcza.

W prostej spółce akcyjnej aktem założycielskim jest umowa. Co do zasady – za wyjątkiem, o którym mowa poniżej – powinna ona mieć formę aktu notarialnego. Z chwilą zawarcia umowy prostej spółki akcyjnej powstaje prosta spółka akcyjna w organizacji. Wśród wymogów, które należy spełnić zakładając prostą spółkę akcyjną, ustawodawca wskazuje także konieczność ustanowienia organów spółki wymaganych przez ustawę lub umowę spółki oraz wniesienie przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie kapitału akcyjnego.

Oba rodzaje spółek podlegają wpisowi do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Zasadniczym jednak ułatwieniem w przypadku prostej spółki akcyjnej jest możliwość jej założenia za pośrednictwem portalu S24, przy wykorzystaniu wzorca. Należy jednak pamiętać, ze jeśli intencją założycieli PSA jest umożliwienie wniesienia wkładów niepieniężnych, muszą oni zdecydować się na zawarcie umowy w tradycyjnej, notarialnej formie.

Kapitał zakładowy a kapitał akcyjny

Zgodnie z brzmieniem art. 308 KSH, kapitał zakładowy spółki akcyjnej powinien wynosić minimum 100 000 złotych. Wysokość kapitału musi zostać określona w statucie. Dzieli się on na akcje o równej wartości nominalnej, obejmowane przez akcjonariuszy spółki.

W przypadku PSA jest zgoła inaczej. W spółce tworzy się wyrażony w złotych kapitał akcyjny, na który przeznacza się wniesione wkłady pieniężne oraz niepieniężne. Kapitał akcyjny powinien wynosić co najmniej… 1 złoty. Ponadto, wysokość kapitału akcyjnego nie jest określana w umowie spółki. Do zmian wysokości kapitału akcyjnego nie stosuje się także przepisów o zmianie umowy spółki.

Akcje i wkłady

Kapitał zakładowy w spółce akcyjnej dzieli się na akcje, których minimalna wartość nominalna to jeden grosz. Są to papiery wartościowe, które potwierdzają prawa i obowiązki akcjonariusza względem spółki i spółki wobec akcjonariusza. Akcjonariusz w spółce akcyjnej otrzymuje akcje w zamian za wniesione wkłady – pieniężne lub niepieniężne (aporty). Zasadniczy podział akcji w spółce akcyjnej, obejmuje ich kategoryzację na akcje imienne i akcje na okaziciela. Z kolei przez pryzmat praw, które akcjonariusz nabywa przez objęcie określonych akcji, możemy je podzielić na akcje zwykłe i uprzywilejowane.

W prostej spółce akcyjnej, podobnie jak w „zwykłej” spółce akcyjnej, akcje są obejmowane w zamian za wkłady pieniężne lub niepieniężne. W odróżnieniu jednak od spółki akcyjnej, akcje w PSA nie posiadają wartości nominalnej, nie stanowią części kapitału akcyjnego i są niepodzielne. Łączna wartość wszystkich akcji prostej spółki akcyjnej – w odróżnieniu od SA – nie musi być równa kwocie kapitału akcyjnego.

W przypadku obejmowania akcji za wkłady niepieniężne należy pamiętać o brzmieniu art. 14 KSH, który stanowi, że przedmiotem wkładu niepieniężnego do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjnej albo przeznaczonego na kapitał akcyjny prostej spółki akcyjnej nie może być prawo niezbywalne lub świadczenie pracy bądź usług.

Zarówno w PSA jak i SA, akcje nie mają formy dokumentu. Jeżeli SA jest spółką niepubliczną, to podobnie jak w przypadku PSA, akcje podlegają rejestracji w rejestrze akcjonariuszy, prowadzonym przez firmę inwestycyjną. Co do tego, ustawodawca także przewidział ułatwienie dla prostej spółki akcyjnej. W przypadku bowiem PSA, istnieje możliwość, aby rejestr akcjonariuszy takiej spółki, prowadził notariusz.

Prawa akcjonariuszy

Zarówno w SA jak i PSA wszyscy akcjonariusze tworzą razem walne zgromadzenie akcjonariuszy.

Akcjonariuszom spółki akcyjnej przysługuje prawo do dywidendy, czyli udziału w zysku, a nadto prawo uczestniczenia w walnym zgromadzeniu, prawo do oddania głosu podczas posiedzenia WZ oraz prawo do bycia informowanym o sprawach istotnych przez pryzmat działalności spółki. W spółce akcyjnej podziałowi między akcjonariuszy przypada zysk wypracowany za ostatni rok obrotowy. Zysk ten może być powiększony np. o niepodzielony zysk z poprzednich lat lub pomniejszony np. o odpis na kapitał zakładowy.

W prostej spółce akcyjnej, akcjonariusz ma prawo nie tylko do udziału w zysku ale także prawo do wypłaty z kapitału akcyjnego w kwocie wynikającej z rocznego sprawozdania finansowego, która została przeznaczona do wypłaty w uchwale akcjonariuszy, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Dzieje się tak bez konieczności przeprowadzania procedury obniżenia kapitału (co miałoby miejsce w spółce akcyjnej). Dywidendę rozdziela się w stosunku do liczby akcji, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Wypłata na rzecz akcjonariuszy z kapitału akcyjnego nie może jednak doprowadzić do zmniejszenia kwoty tego kapitału poniżej 1 złotego.

Ponadto, akcjonariusze PSA korzystają z prawa głosu oraz prawa kontroli, polegających na przeglądaniu ksiąg i dokumentów spółki, sporządzaniu bilansu dla swego użytku lub żądania wyjaśnień od zarządu.

Organy spółki

W spółce akcyjnej wyróżniamy organ zarządzający spółki, prowadzący jej sprawy i reprezentujący ją na zewnątrz – czyli zarząd, oraz organ nadzorczy w postaci rady nadzorczej. Zarząd składa się z jednego albo większej liczby członków, w zależności od postanowień statutu. Członków zarządu w spółce akcyjnej powołuje i odwołuje rada nadzorcza, o ile statut spółki nie stanowi inaczej. Z kolei członkowie rady nadzorczej powoływani są i odwoływani na mocy uchwał WZA, chociaż statut może przewidywać inny sposób. Rada nadzorcza składa się co najmniej z trzech, a w spółkach publicznych co najmniej z pięciu członków.

W prostej spółce akcyjnej struktura organizacyjna spółki może zostać ustalona w oparciu o model znany ze spółki akcyjnej, w którym zarząd prowadzi sprawy spółki, a rada nadzorcza posiada funkcję kontrolną. Możliwe jest jednak także zastosowanie charakterystycznego dla prostej spółki akcyjnej modelu, w którym sprawy spółki prowadzi i jednocześnie nadzoruje Rada Dyrektorów. Organ ten łączy więc niejako funkcje Zarządu oraz Rady. W przypadku Rady Dyrektorów nie obowiązują żadne limity osobowe. Możliwe jest jednak dokonanie podziału na dyrektorów wykonawczych (których zakres zadań odpowiada zakresowi zadań członków zarządu) oraz niewykonawczych (odpowiedników członków rady nadzorczej).

To, co zasadniczo różni funkcjonowanie organów w spółce akcyjnej oraz prostej spółce akcyjnej, to kwestia sposobu podejmowania uchwał przez ww. organy. W prostej spółce akcyjnej, z mocy ustawy, oprócz tradycyjnej formy pisemnej możliwe jest wykorzystanie środków komunikacji elektronicznej do podejmowania decyzji przez członków organów. Mogą oni więc korzystać z dobrodziejstw komunikatorów elektronicznych oraz poczty elektronicznej. Tymczasem w spółce akcyjnej możliwość ta jest dozwolona wówczas, gdy statut nie stanowi inaczej.

Likwidacja i rozwiązanie spółki

Prosta spółka akcyjna może zostać rozwiązana w wyniku zaistnienia przyczyn przewidzianych w umowie spółki, uchwały walnego zgromadzenia o rozwiązaniu spółki albo o przeniesieniu siedziby spółki za granicę, wyroku sądu, ogłoszenia upadłości spółki lub innych przyczyn przewidzianych prawem. Rozwiązanie spółki następuje co do zasady po przeprowadzeniu likwidacji, z chwilą wykreślenia spółki z rejestru. Wyjątkiem będzie sytuacja, gdy walne zgromadzenie akcjonariuszy spółki poweźmie uchwałę w przedmiocie przeniesienia całego majątku spółki na jednego z akcjonariuszy. To na nim ostatecznie będzie ciążył obowiązek zaspokojenia istniejących roszczeń oraz zadośćuczynienie wierzycielom spółki. Jest to znaczne ułatwienie procedowania, względem wymagań, które ustawodawca stawia spółce akcyjnej. Rozwiązanie spółki akcyjnej nie jest bowiem możliwe bez przeprowadzenia jej likwidacji.

Więcej na temat likwidacji ww. spółek mogą Państwo przeczytać w artykułach: Likwidacja prostej spółki akcyjnej oraz Likwidacja spółki akcyjnej.