Prawo do dywidendy - Czym jest?

Warunki ogólne wypłaty dywidendy

Wypracowanie zysku

kluczową przesłanką wypłaty wspólnikom (akcjonariuszom) dywidendy jest wypracowanie przez spółkę zysku w roku obrotowym, za który wypłacana jest dywidenda. W przypadku odnotowania straty, co do zasady nie będzie możliwe podjęcie uchwały o podziale zysku. W takiej sytuacji wspólnicy muszą zdecydować, z jakich środków pokryją stratę, a nie zdecydować o prawie i wysokości dywidendy.

Podjęcie uchwały wspólników/walnego zgromadzenia akcjonariuszy o wypłacie dywidendy

Oprócz wypracowania zysku akcjonariusze muszą podjąć uchwałę o jego podziale wraz z określeniem dnia dywidendy. Zazwyczaj te uchwały podejmuje się przy tzw. zamknięciu roku obrotowego, przy okazji Zwyczajnego Zgromadzenia Wspólników lub Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy.

ustalenie dnia dywidendy

W uchwale wspólników należy ustalić dzień dywidendy, czyli dzień, na który sporządza się listę uprawnionych do wypłaty dywidendy.

Posiadanie statusu wspólnika w dniu dywidendy

Uprawnieni do wypłaty dywidendy są co do zasady podmioty, które posiadały status wspólnika według listy ustalonej na dzień dywidendy (szerzej o problematyce zmian w składzie wspólników/akcjonariuszy poniżej).

Kto ma prawo do dywidendy w spółce z o.o.?

W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością uprawnionymi do dywidendy za dany rok obrotowy są wspólnicy, którym udziały przysługiwały w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku, lub w tzw. dniu dywidendy, czyli odmiennie określonym przez zgromadzenie wspólników dniu, w którym ustala się listę wspólników uprawnionych do dywidendy.

Co w sytuacji, w której w składzie wspólników nastąpiły zmiany w trakcie roku obrotowego? W takiej sytuacji byłemu wspólnikowi co do zasady nie będzie mu przysługiwało prawo do dywidendy, chyba że strony odmiennie uregulują tę kwestię w umowie zbycia udziałów. Niemniej jednak, w tym przypadku stosunek zobowiązaniowy o wypłatę kwoty tytułem dywidendy i dokonanie wzajemnych rozliczeń będzie tylko między kupującym i zbywającym udziały, bez udziału spółki. Odmiennie natomiast sytuacja przedstawia się po podjęciu uchwały o podziale zysku, która skutkuje powstaniem roszczenia o wypłatę dywidendy po stronie wspólnika. Roszczenie to w przypadku zbycia udziałów nie przechodzi automatycznie na ich nabywcę, zatem w takiej sytuacji uprawnionym do wypłaty dywidendy będzie wspólnik wychodzący ze spółki, niemniej jednak ta kwestia również może być odmiennie uregulowana w umowie, przy czym będzie to analogiczne do zbycia udziałów przed dniem dywidendy.

Dzień wypłaty dywidendy przypada w ciągu dwóch miesięcy od dnia podjęcia uchwały o podziale zysku. Jeżeli chodzi o kwotę dywidendy, to zgodnie z przepisami, nie może ona przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone do podziału. Kodeks przewiduje ponadto, że kwotę tę należy pomniejszyć o niepokryte straty, udziały własne oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny być przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały zapasowy, lub rezerwowy.

Kto ma prawo do dywidendy w spółce akcyjnej?

W spółce akcyjnej akcjonariusze mają prawo do udziału w zysku, który był wykazany w sprawozdaniu finansowym, które podlega badaniu przez biegłego rewidenta. Dywidenda obejmuje zysk, który został przeznaczony przez walne zgromadzenie do wypłaty akcjonariuszom. Zysk co do zasady rozdziela się w stosunku do liczby akcji, uwzględniając ewentualne akcje uprzywilejowane. W spółce akcyjnej wiele rozwiązań dotyczących dywidendy jest podobnych do tych w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.

Uprawnionymi do dywidendy za dany rok obrotowy są akcjonariusze, którym przysługiwały akcje w dniu podjęcia uchwały o podziale zysku, lub w dniu dywidendy (który uregulowany jest w sposób tożsamy do dnia dywidendy w sp. z o.o). Statut może upoważnić walne zgromadzenie do określenia dnia dywidendy, który może być wyznaczony później niż w terminie dwóch miesięcy, licząc od dnia powzięcia uchwały o podziale zysku. W zakresie wysokości dywidendy, regulacja jest taka sama jak w przypadku spółki z o.o.

Zaliczka na dywidendę: kiedy można ją wypłacić?

Istotnym zagadnieniem z praktycznego punktu widzenia jest zaliczka na poczet dywidendy w spółce z o.o. Spółka może wypłacić zaliczkę na poczet przewidywanej dywidendy, jeżeli jej zatwierdzone sprawozdanie finansowe za poprzedni rok obrotowy wykazuje zysk. Zaliczka może stanowić co najwyżej połowę zysku osiągniętego od końca poprzedniego roku obrotowego, powiększonego o kapitały rezerwowe utworzone z zysku, którymi w celu wypłaty zaliczek może dysponować zarząd, oraz pomniejszonego o niepokryte straty i udziały własne. W przypadku spółek, w których działalność prowadzona w tej formie jest jedynym źródłem przychodu, zaliczka na poczet dywidendy może być bardzo dobrym sposobem na regularną wypłatę środków ze spółki.

Mając powyższe przesłanki na uwadze, wypłata dywidendy w pierwszym roku działalności spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie jest możliwa. Zgodnie z art. 198 ksh, wspólnik, który otrzymał taką dywidendę wbrew przepisom lub postanowieniom umowy spółki, jest obowiązany do jej zwrotu.

Jeżeli chodzi o zaliczkę na poczet dywidendy, w spółce akcyjnej statut może upoważnić zarząd do wypłaty akcjonariuszom zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy na koniec roku obrotowego, jeżeli spółka dysponuje środkami wystarczającymi na wypłatę. Odmiennie do regulacji spółki z o.o., w spółce akcyjnej wypłata zaliczki wymaga zgody rady nadzorczej. Warunkiem wypłaty zaliczki na dywidendę jest wykazanie przez spółkę zysku w poprzednim roku obrotowym.

Warto nadmienić, że w sytuacji, w której prognozy finansowe co do zysku nie sprawdzą się, dywidenda może podlegać zwrotowi. Przepisy ksh po nowelizacji przewidują, że gdy w danym roku obrotowym zaliczka na poczet przewidywanej dywidendy została wypłacona wspólnikom, a spółka odnotowała stratę albo osiągnęła zysk w wysokości mniejszej od wypłaconych zaliczek, wspólnicy zwracają zaliczki na dywidendę. Zaliczki podlegają zwrotowi w:

• całości – w przypadku odnotowania straty albo

• części odpowiadającej wysokości przekraczającej zysk przypadający wspólnikowi za dany rok obrotowy – w przypadku osiągnięcia zysku w wysokości mniejszej od wypłaconych zaliczek na poczet przewidywanej dywidendy.

Oznacza to, że nawet pomimo wypłaty zaliczki na poczet dywidendy, wspólnik nie może być pewny, że te środki będą bezzwrotne. Stan ten będzie utrzymywał się do dnia podjęcia uchwały o podziale zysku.