Pozostałe Artykuły
Czym jest utwór muzyczny?
Utwór muzyczny
Wskazanie utworów muzycznych jako jednej z kategorii objętych prawem autorskim nie budzi wątpliwości. Jednak samo zdefiniowanie utworu muzycznego i wskazanie jego chronionych elementów nie jest już tak jednoznaczne.
Utwór muzyczny obejmuje dźwięki – zarówno generowane przez instrumenty oraz inne przedmioty, jeśli zostały one wytworzone i oparte na założeniach artystycznych. Przyjmuje się, że indywidualny charakter utworu muzycznego zaznacza się głównie w melodii, niekiedy w rytmie lub w harmonii. W konkretnych okolicznościach za niechronione elementy można uznać akordy, rozłożone skale, schematy formalne, obiegniki, schematy akompaniamentu, szablonowe układy harmoniczne, a niekiedy nawet frazy czy zwroty melodyczne. Dla kwalifikacji utworu muzycznego nie ma znaczenia cel, dla którego został stworzony (np. na potrzeby reklamy, czy słuchowiska).
Warto pamiętać, że utworu muzycznego nie można utożsamiać z zapisem nutowym. W przeciwieństwie bowiem do pozostałych kategorii – muzyka opiera się na percepcji zmysłem słuchu – nie wzroku. Nie jest więc uzasadnione porównywanie dwóch utworów muzycznych pod kątem naruszenia praw autorskich w oparciu o ich zapisy nutowe. Dopiero ich odbiór słuchowy, uwzględniający wszystkie elementy składowe utworu (tonacja, metrum, orkiestracja, barwa dźwięków, linia melodyczna) może decydować o tym, w jakim stopniu doszło do zaczerpnięcia cudzej twórczości w innym utworze.
Zobacz również: Dozwolony użytek – kiedy wykorzystanie cudzego utworu jest zgodne z prawem, w jakim celu można wykorzystać cudzy utwór?
Piosenka to nie utwór muzyczny!
Utwór słowno-muzyczny – zwany potocznie piosenką uważa się jako samodzielny przedmiot ochrony. Utwór muzyczny bowiem jest kompozycją, w której muzyka odgrywa główną rolę. To melodia jest podstawowym nośnikiem emocji i głównym elementem zapadającym w pamięć słuchacza. Przykładem utworu muzycznego może być instrumentalna kompozycja, jak symfonia, sonata, czy koncert. W przypadku utworu słowno-melodycznego możemy wspomnieć o piosence, balladzie lub operze, gdzie zarówno muzyka, jak i słowa są równie istotne dla odbioru dzieła.
Utwór słowno-melodyczny zawiera w sobie elementy, pochodzące zarówno z utworów wyrażonych słowem, jak i z utworów muzycznych. Wskazuje się, że wytwór taki należy kwalifikować jako utwór połączony w rozumieniu art. 10 Prawa autorskiego. Jest to bowiem kompozycja, w której zarówno muzyka, jak i tekst mają równie istotne znaczenie.
Warto zaznaczyć, że granica między utworem muzycznym a utworem słowno-melodycznym nie jest zawsze jednoznaczna, ponieważ istnieją różne hybrydy i style muzyczne łączące te elementy w różnych proporcjach. Ostateczne sklasyfikowanie utworu może zależeć od kontekstu interpretacji i subiektywnego odczucia.
Konsekwencje klasyfikacji utworu, jako muzycznego lub słowno-melodycznego
W przypadku utworu słowno-melodycznego, w którym autorem muzyki i słów są odrębne podmioty – uważa się go za utwór połączony w świetle art. 10 Prawa autorskiego.
Jeśli twórcy połączyli swoje odrębne utwory w celu wspólnego rozpowszechniania, każdy z nich może żądać od pozostałych twórców udzielenia zezwolenia na rozpowszechnianie tak powstałej całości, chyba że istnieje słuszna podstawa odmowy, a umowa nie stanowi inaczej.
Jeśli następuje naruszenie praw autorskich względem utworu słowno-melodycznego, każda z osób, które uczestniczyły w zespoleniu utworów i zachowały prawa autorskie, może wystąpić z powództwem o naruszenie.
Zobacz również: Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych
Rodzaje praw autorskich
Twórcą, czyli podmiotem praw autorskich jest ten, kto stworzył utwór muzyczny. Art. 1 ust. 4 Pr. Aut. wyraźnie wskazuje, że ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności. Oznacza to więc, że przyznanie praw autorskich twórcy dzieła następuje automatycznie, z chwilą jego stworzenia i autor nie musi dokonywać żadnych dodatkowych czynności.
Każdemu twórcy przysługują zarówno
- Autorskie prawa majątkowe
oraz
- Autorskie prawa osobiste.
Autorskie prawa majątkowe
Są prawami zbywalnymi i ograniczonymi w czasie – powstają w chwili stworzenia dzieła, trwają przez cały okres życia twórcy i wygasają 70 lat po jego śmierci. Po upływie czasu trwania autorskich praw majątkowych utwór automatycznie przechodzi do domeny publicznej i może być swobodnie rozpowszechniany i wykorzystywany w dowolnym celu. Stanowią przedmiot obrotu gospodarczego oraz wszelkiego rodzaju umów – licencyjnych oraz o przeniesienie własności.
W ich zakres wchodzą:
- prawo do korzystania z utworu;
- prawo do rozporządzania utworem na wszystkich polach eksploatacji;
- prawo do wynagrodzenia z korzystanie z utworu.
Zobacz również: Czego mogę żądać od osoby naruszającej moje prawa autorskie?
Autorskie prawa osobiste
Autorskie prawa osobiste, w przeciwieństwie do autorskich praw majątkowych to prawa niezbywalne i nieograniczone w czasie. Twórca nie może ich zbyć w drodze umowy ani mocą testamentu. Są zatem niezbywalne oraz nie podlegają dziedziczeniu. W ich zakres wchodzą prawa do:
1) autorstwa utworu;
2) oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo;
3) nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania;
4) decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności;
5) nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.
Czy warto zabezpieczać prawa autorskie do utworu muzycznego?
Jak wyżej wspomniano, ochrona praw autorskich przysługuje twórcy z samego faktu bycia autorem. Wobec tego pojawia się pytanie – po co zabezpieczać prawa autorskie?
Takie zabezpieczenie zapewnia autorom prawnie chronione uprawnienia i umożliwia kontrolę nad korzystaniem z dzieła.
1. Ochrona przed nieuprawnionym wykorzystaniem
Zabezpieczenie daje twórcy podstawową ochronę przed nieautoryzowanym wykorzystaniem jego utworu muzycznego przez inne osoby lub organizacje. Pozwala to na kontrolę nad sposobem, w jaki utwór jest wykorzystywany i chroni przed nielegalnymi działaniami.
2. Ułatwienie egzekwowania praw
Posiadanie formalnego zastrzeżenia praw autorskich może ułatwić egzekwowanie tych praw w przypadku naruszeń. Jeśli twórca ma udokumentowane prawa autorskie, może łatwiej dochodzić swoich uprawnień w przypadku kopiowania, nielegalnego rozpowszechniania, czy innych naruszeń.
3. Umożliwienie zarządzania
Czyli możliwości kontrolowania, wykorzystania i korzystania z własnego utworu muzycznego. Może obejmować udzielanie licencji innym podmiotom na wykorzystywanie dzieła, negocjowanie umów, czy pobieranie wynagrodzenia za korzystanie z utworu.
4. Kształtowanie reputacji
Posiadanie formalnie zastrzeżonych praw autorskich do utworu muzycznego może wpływać na reputację twórcy i zwiększać wartość jego dzieła.
Jak ,,zastrzec’’ prawa autorskie do utworu muzycznego?
Prowadzona przez niektóre instytucje czy organizacje rejestracja dzieł nie jest warunkiem uznania ich za przedmiot ochrony, lecz służy celom dowodowym lub określaniu zakresu upoważnienia do wykonywania praw autorskich w imieniu twórców lub ich następców prawnych.
Poświadczenie notarialne
Polega na złożeniu oświadczenia w obecności notariusza w przedmiocie bycia autorem danego dzieła. Spisuje on oświadczenie i przypieczętowuje je z datą pewną. Kopia utworu powinna być dołączona w załączniku. Gdy w ewentualnym sporze ktoś stwierdzi, że jemu przysługują prawa autorskie – powinien wykazać dowody z datą wcześniejszą.
Zobacz również: Projekt graficzny – Kto ma do niego prawo według przepisów prawa autorskiego?
WIPO Proof, czyli cyfrowy notariusz
Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO) z siedzibą w Genewie od 2020 r. prowadzi usługę WIPO Proof, która działa, jak cyfrowy notariusz. Stwarza dowód potwierdzający posiadanie praw autorskich. Na wstępie procedury należy wybrać plik, który ma zostać zabezpieczony. WIPO Proof generuje unikalny, cyfrowy odcisk palca (hash) przesłanego pliku, który zapisuje się w systemie blockchain, co zapewnia jego niezmienność i niezaprzeczalność dowodu. Po zakończeniu procedury organizacja przesyła potwierdzenie zawierające dowód na istnienie i stan pliku w określonym czasie. Procedura daje zapewnienie na to, że plik istniał w określonym stanie w momencie, gdy został zabezpieczony. Rejestracja pozwala na przechowanie tej informacji przez WIPO na okres 5 lat.
Rejestracja w amerykańskim Urzędzie Praw Autorskich
Jeśli ryzyko naruszenia praw autorskich do naszego utworu jest międzynarodowe – warto rozważyć opcję rejestracji praw autorskich w United States Copyright Office. Proces ten umożliwia twórcom zyskanie dodatkowej ochrony prawnej. Daje możliwość wniesienia pozwu o naruszenie praw autorskich w sądzie federalnym w Stanach Zjednoczonych oraz ułatwia możliwość ubiegania się o odszkodowanie za naruszenia i odzyskanie kosztów procesu.
Procedura funkcjonuje na podobnych zasadach, jak rejestracja w systemie WIPO, należy złożyć wniosek o uznanie praw autorskich do utworu, który przechodzi przez weryfikację specjalistów. Jeśli wszystko jest zgodne z wymogami – urząd rejestruje prawa autorskie, a twórca otrzymuje ich potwierdzenie.
Rejestracja znaku towarowego
Znak towarowy powinien być reprezentowany w rejestrze w sposób umożliwiający właściwym organom i społeczeństwu określenie jasnego i precyzyjnego przedmiotu ochrony przyznanej uprawnionemu. Art. 120 Prawa własności przemysłowej wskazuje na możliwość ochrony znaków dźwiękowych. Są popularną kategorią znaków towarowych, przez które rozumiane są nie tylko melodie, ale również sygnały dźwiękowe, onomatopeje, okrzyki.
Znak dźwiękowy może być przedstawiony przez przesłanie pliku audio odtwarzającego dźwięk lub przez dokładne odwzorowanie dźwięku w notacji muzycznej.
Prawo ochronne na znak towarowy pozwala autorowi na wyłączne korzystanie z tego oznaczenia na wybranym terytorium przez okres ochrony. Wynosi on 10 lat i można go przedłużyć na kolejne 10-letnie okresy. Wniosek o rejestrację znaku towarowego w Urzędzie Patentowym RP składa się osobiście lub za pośrednictwem rzecznika patentowego. Po pozytywnym zakończeniu etapów następuje rejestracja znaku. Po wydaniu decyzji o przyznaniu ochrony oraz uiszczeniu opłat, UPRP dokonuje wpisu do rejestru i wydaje świadectwo ochronne na znak towarowy zgłaszającemu.
Dochodzenie roszczeń za bezprawne wykorzystanie dzieła muzycznego
Sytuacja, w której osoba nieuprawniona posługuje się naszym utworem jako swoim zawsze generuje stres oraz przykre konsekwencje moralne. Autor może przez to zacząć tracić zyski oraz reputację budowaną przez lata.
Dochodzenie roszczeń w zakresie osobistych praw w autorskich reguluje art. 78 i n. Prawa autorskiego – czytaj: https://rpms.pl/czego-moge-zadac-od-osoby-naruszajacej-moje-prawa-autorskie/.
Naruszenie praw osobistych
Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem może żądać zaniechania tego działania. Gdy dokonano naruszenia – można wnioskować, aby osoba, która się tego dopuściła, dopełniła czynności niezbędnych do usunięcia jego skutków – w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie.
Naruszenie praw majątkowych
Uprawniony może żądać od naruszającego:
· Zaniechania naruszenia;
· Usunięcia skutków naruszenia;
· Naprawienia wyrządzonej szkody – na zasadach ogólnych albo poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości dwukrotności, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu;
· Wydania uzyskanych korzyści;
· Publicznego oświadczenia – ogłoszonego w prasie lub podania do publicznej wiadomości.
Odpowiedzialność karna
W przypadku plagiatu, czyli przywłaszczenia sobie autorstwa lub wprowadzenia w błąd co do niego – naruszający podlega grzywnie, karze ograniczenie wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. Taka sama sankcja grozi osobie, która rozpowszechnia cudzy utwór w postaci oryginalnej lub zmodyfikowanej bez podania imienia, nazwiska lub pseudonimu twórcy.
Warto zaznaczyć, że odpowiedzialność cywilna i karna nie wykluczają się wzajemnie.
Zobacz również: Szkolenia z zakresu prawa autorskiego
Pytania i odpowiedzi
Wielu twórców spotyka się z przykrymi konsekwencjami braku formalnego potwierdzenia praw autorskich. Wydaje się, że są na przegranej pozycji, ponieważ nie posiadają poświadczenia notarialnego ani żadnego innego formalnego zatwierdzenia typu WIPO. W takich przypadkach mogą w inny sposób udowodnić, że to oni są autorami utworu muzycznego. Mogą o tym poświadczyć nagraniami z sesji twórczych, datowanymi kopiami nut, czy notatkami. Dobrą praktyką jest także umieszczanie na utworze muzycznym sygnatury lub znaku, który jednoznacznie identyfikuje twórcę.
Rozważając kwestię coverów, należy zastanowić się, czy jest nowym wykonaniem piosenki, czy już jej opracowaniem. Nowe wykonanie wymaga jedynie uzyskania licencji na odpowiednich polach eksploatacji. Z kolei opracowanie związane jest dodatkowo z koniecznością uzyskania zezwolenia samego autora piosenki na twórczą przeróbkę utworu. Dla utworów, których autorzy nie żyją ponad 70 lat, ani licencja, ani zgoda na rozpowszechnianie opracowania nie jest konieczna. Jeżeli utwór jest wciąż chroniony – do publicznego wykonania jego coveru potrzebne jest uzyskanie licencji ZAiKS (Zakładu Artystyczno-Literackiego), o ile autor podpisał umowę z tą organizacją. Jeżeli rozważamy natomiast rozpowszechnienie coveru w internecie na platformie YouTube – nie ma konieczności uzyskania licencji, ponieważ serwis podpisał umowę z ZAiKS, który pobiera tantiemy za wyświetlenia coverów.
Zaufali nam:
