Klient PEP w obszarze AML co to jest i co to znaczy? - Ustalanie i weryfikacja

Przepisy ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu przewidują stosowanie szczególnych środków ostrożności, jeżeli klient lub jego beneficjent rzeczywisty jest:

• osobą zajmującą eksponowane stanowisko polityczne,

• członkiem rodziny osoby zajmującej eksponowane stanowisko polityczne,

• osobą znaną jako bliski współpracownik osoby zajmującej eksponowane stanowisko polityczne.

Pierwszą grupę tworzą tzw. Politically Exposed Persons, czyli PEP. W ich przypadku chodzi o stanowiska polityczne, ale także o zajmowanie znaczących stanowisk publicznych. Nie ma przy tym znaczenia miejsce zamieszkania takich osób, ich narodowość i obywatelstwo, a także fakt, czy swoje obowiązki wykonują dla organu krajowego, czy też organizacji międzynarodowej.

Jak zidentyfikować osoby będące PEP?

Regulacja krajowa w zakresie AML stanowi implementację dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub wykorzystywania terroryzmu. Mechanizmy obowiązujące w polskim porządku prawnym są więc odzwierciedleniem założeń unijnego ustawodawcy.

Jeżeli chodzi o osoby zajmujące eksponowane stanowisko polityczne, to ustawa o AML w art. 2 ust. 2 pkt. 11 wymienia wprost:

• szefów państw, rządów, ministrów, wiceministrów oraz sekretarzy stanu,

• członków parlamentu lub podobnych organów ustawodawczych,

• członków organów zarządzających partii politycznych,

• członków sądów najwyższych, trybunałów konstytucyjnych oraz innych organów sądowych wysokiego szczebla, których decyzje nie podlegają zaskarżeniu z wyjątkiem trybów nadzwyczajnych,

• członków trybunałów obrachunkowych lub zarządów banków centralnych,

• ambasadorów, chargés d’ affaires oraz wyższych oficerów sił zbrojnych,

• członków organów administracyjnych, zarządczych lub nadzorczych przedsiębiorstw państwowych, spółek z udziałem Skarbu Państwa, w których ponad połowa akcji lub udziałów należy do Skarbu Państwa lub innych państwowych osób prawnych,

• dyrektorów, zastępców dyrektorów oraz członków organów organizacji międzynarodowych lub osoby pełniące równoważne funkcje w tych organizacjach,

• dyrektorów generalnych w urzędach naczelnych i centralnych organów państwowych oraz dyrektorów generalnych urzędów wojewódzkich,

• inne osoby zajmujące stanowiska publiczne lub pełniące funkcje publiczne w organach państwa lub centralnych organach administracji rządowej.

Należy podkreślić, że ustawa wprost wyklucza z kręgu PEP-owców osoby zajmujące stanowiska niskiego i średniego szczebla. Oczywiście akt rangi ustawowej wprowadza jedynie pewną zasadę i schemat postępowania. Uszczegółowienie listy osób będących PEP ma miejsce w rozporządzeniu Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej z dnia 27 lipca 2021 r. w sprawie wykazu krajowych stanowisk i funkcji publicznych będących eksponowanymi stanowiskami politycznymi. Akt wykonawczy wprowadza ponad 200 pozycji, wśród których można znaleźć m.in.:

• posłów,

• senatorów,

• sędziów Sądu Apelacyjnego,

• wójtów, burmistrzów i prezydentów miasta,

• starostów,

• Rzecznika Praw Obywatelskich wraz z zastępcą.

Jest to wyliczenie enumeratywne co oznacza, że stanowisk niewymienionych w rozporządzeniu nie traktuje się jako PEP w rozumieniu ustawy o AML. Analogiczny rygor jak względem PEP został wprowadzony także w stosunku do ich bliskich współpracowników zgodnie z art. 2 ust. 2 pkt 12 ustawy. Tym mianem określa się:

• osoby fizyczne będące beneficjentami rzeczywistymi osób prawnych, jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej lub trustów wspólnie z PEP lub utrzymujące z nim inne bliskie stosunki związane z prowadzoną działalnością gospodarczą,

• osoby fizyczne będące jedynymi beneficjentami rzeczywistymi osób prawnych, jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej lub trustu, o których wiadomo, że zostały utworzone w celu uzyskania faktycznej korzyści przez PEP.

Z kolei członkiem rodziny PEP, stosownie do art. 2 ust. 2 pkt 3 ustawy o AML będzie:

• małżonek lub osoba pozostająca we wspólnym pożyciu z PEP,

• dziecko PEP i jego małżonka lub osoby pozostającej we wspólnym pożyciu,

• rodzic osoby będącej PEP.

Ustalenie, czy klient lub beneficjent rzeczywisty należy do jednej z wymienionych wyżej trzech grup podmiotów jest bardzo ważny. Od jego identyfikacji zależy, czy instytucja obowiązana będzie musiała wdrożyć specjalny rygor postępowania.

Co wynika ze statusu PEP dla instytucji obowiązanej?

Choć ustawa o AML nakłada na instytucję obowiązaną nakaz ustalenia, czy ma ona do czynienia z PEP, akt prawny nie zawiera wykazu czynności, których podjęcie można by uznać za wystarczające w tym celu. W efekcie każdy podmiot musi opracować własne procedury wewnętrzne, w zależności od:

• specyfiki swojej działalności,

• spodziewanego ryzyka naruszenia przepisów AML,

• rozmiaru działalności.

Warto wskazać na art. 46 ustawy o AML, który daje podstawę materialnoprawną do pozyskania informacji o statusie PEP od samego klienta, w oparciu o wypełnione oświadczenie. Może być ono złożone w formie pisemnej zwykłej lub dokumentowej i musi zawierać pouczenie o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.

Odbieranie oświadczenie od klientów nie jest przymus dla instytucji obowiązanej, ale w praktyce wiele instytucji obowiązanych stosuje to rozwiązanie. Nieprawidłowe ustalenie statusu klienta lub beneficjenta rzeczywistego rodzi odpowiedzialność na gruncie ustawy.

Jakie środki bezpieczeństwa powinna wdrożyć instytucja obowiązana?

Działania instytucji obowiązanej w celu ustalenia statusu PEP mogą różnić się, w zależności od tego, czy dochodzi o jednorazowej transakcji, czy stosunki gospodarcze mają charakter trwały. W pierwszym przypadku rekomendowane jest zastosowanie art. 34 ustawy o AML zawierającej listę środków bezpieczeństwa, czyli:

• identyfikacja klienta i weryfikacja jego działalności,

• identyfikacja beneficjenta rzeczywistego oraz weryfikacja jego tożsamości lub ustalenie struktury własności i kontroli,

• ocena stosunków gospodarczych oraz uzyskanie informacji na temat ich celu i zamierzonego charakteru,

• bieżące monitorowanie stosunków gospodarczych klienta (m.in. aktualność dokumentów, źródło posiadania wartości majątkowych).

Środki te powinny zostać wdrożone, jeżeli zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 35 ust. 1 ustawy:

• transakcja opiewa na kwotę 15 tysięcy euro lub więcej,

• transfer środków pieniężnych przekracza równowartość 1 tysiąc euro (także w przypadku kryptowalut),

• gotówkowa transakcja okazjonalna przekracza równowartość 10 tysięcy euro lub więcej,

• transakcja dotyczy obstawiania stawek lub odbioru wygranych o wartości 2 tysiące euro lub większej,

• występuje podejrzenie prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu,

• powstają wątpliwości co do prawdziwości lub kompletności danych identyfikacyjnych klienta.

W sytuacji, kiedy utrzymywane są trwałe relacje gospodarcze, poza środkami o których mowa w art. 34 ustawy o AML, instytucja obowiązana powinna wdrożyć regulację z art. 46 ust. 1 i 2 ustawy o AML, czyli:

• odebranie oświadczenia o statusie PEP,

• stosowanie środków bezpieczeństwa finansowego (w tym w szczególności dokładniejsze bieżące monitorowanie stosunków gospodarczych klienta lub UBO),

• uzyskanie akceptacji kadry kierowniczej wyższego szczebla na nawiązanie lub kontynuację stosunków gospodarczych z osobą będącą PEP,

• zastosowanie odpowiednich środków w celu ustalenia źródła majątku klienta, a także źródła pochodzenia znajdujących się w jego posiadaniu wartości majątkowych w ramach stosunków gospodarczych lub transakcji.

Obowiązek stosowania mechanizmów bezpieczeństwa został podkreślony w stosunku do zakładów ubezpieczeń. Mają one obowiązek ustalenia statusu PEP względem osób uprawnionych z tytułu umowy lub ich beneficjentów najpóźniej z dniem:

• przeniesienia praw z umowy ubezpieczenia,

• wypłaty świadczenia.

Identyfikacja PEP przez instytucje obowiązane pozwala na skuteczne wdrożenie zaostrzonych rygorów bezpieczeństwa finansowego i efektywne zapobieganie próbom prania pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Jest także niezbędne dla uniknięcia sankcji przewidzianych w ustawie. Jeżeli nie jesteś pewien, czy podlegasz ustawie o AML i jakie mechanizmy zapobiegawcze powinieneś wdrożyć w swojej firmie, skorzystaj z pomocy kancelarii prawnej