Piaskownice regulacyjne – jakie korzyści mogą nieść dla FinTechu?

Przedsiębiorcy chcący rozpocząć działalność w sektorze technologii finansowych muszą mieć świadomość, że rynek finansowy w ogólności ma swoje szczególne uwarunkowania, z którymi są związane określone obowiązki (np. obowiązki z zakresu KYC i AML). Ponadto, w Polsce stały nadzór nad rynkiem finansowym sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego- KNF, która ma zapewnić bezpieczeństwo tego rynku, a co za tym idzie, ma prawo kontroli w stosunku do niektórych kategorii podmiotów.

Podmioty chcący rozpocząć działalność w FinTechu również zazwyczaj będą musiały zdobyć licencję udzielaną przez KNF na poszczególne rodzaje działalności lub prowadzić postępowanie o wpis do rejestru. Rodzaj licencji zależy od konkretnego profilu firmy, ale można wskazać, że przepisy regulujące ten aspekt rozproszone są po wielu ustawach. Na gruncie praktycznym wskazuje się, że uzyskanie licencji postępowanie o wpis w Polsce trwa kilka miesięcy, co może znacznie opóźnić rozpoczęcie prowadzenia działalności.

Przedsiębiorcy mający innowacyjny pomysł czy względnie nowy model biznesowy, w związku z opisanymi powyżej szczególnymi obowiązkami związanymi z prowadzeniem działalności na rynku finansowym mogą napotkać w planowaniu działalności luki w prawie, co w efekcie będzie zazwyczaj powodowało pewne ryzyka regulacyjne. Te ryzyka mogą być dużym problemem np. dla start-upu z branży FinTech, dla którego kara administracyjna na początku działalności może być dużym ciosem w sensie finansowym, ale i końcem pomysłu biznesowego (np. wpis na listę ostrzeżeń publicznych).

Ponadto, oprócz uwarunkowań szczególnych dla branży technologii finansowych, podmioty chcące rozpocząć działalność na rynku FinTech mogą natrafić również na bariery typowe dla wielu rodzajów działalności. Są to przede wszystkim nieścisłości wynikające z RODO czy przepisów antymonopolowych, tj. z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów.

Na niektóre z problemów przytoczonych powyżej receptą mogą być tzw. sandboxy.

Piaskownice regulacyjne – założenia ogólne

W ujęciu regulacyjnym piaskownica regulacyjna (ang. regulatory sandbox) to konstrukcja prawna, umożliwiająca podmiotom gospodarczym działanie w bezpiecznym środowisku testowym w celu eksperymentowania z danym projektem lub usługą na złagodzonych zasadach. Piaskownice regulacyjne są szeroko stosowane w innych krajach europejskich (np. w Wielkiej Brytanii). Warto nadmienić, że sama koncepcja piaskownic regulacyjnych nie jest ograniczona tylko do prawa technologii finansowych, a piaskownice regulacyjne szeroko są stosowane także w prawie energetycznym czy OZE.

Wśród głównych celów, jakie mają realizować piaskownice, znajduje się przyspieszenie rozwoju danego sektora w szczególności poprzez ułatwienie innowacjom wejście na rynek. Kluczowa jest tutaj możliwość sprawdzenia nowych technologii i modeli biznesowych, które na co dzień, bez zastosowania odpowiednich odstępstw prawnych, nie mogłyby być testowane.

Jeżeli chodzi o beneficjentów piaskownic regulacyjnych, są przede wszystkim podmioty wprowadzające innowacje. Oprócz umożliwienia im przeprowadzania testów swoich rozwiązań mogą się dowiedzieć, jak w praktyce wyglądają normalne (bez ustępstw przewidzianych dla piaskownicy) wymogi stosowane do ich projektu. Przedsiębiorcy będący autorami nowych rozwiązań i modeli pozyskują wiedzę, jakie dokumenty i pozwolenia są konieczne do dalszego wdrażania ich innowacji po procedurze tzw. „wyjścia z piaskownicy regulacyjnej”. Co ważne, beneficjenci piaskownic regulacyjnych mają szansę zapoznać rynek ze swoim produktem. Ze strony władzy publicznej Regulator, poprzez stały kontakt z prowadzącymi projekty, będzie mógł sprawniej zidentyfikować obszary, stanowiące bariery dla wprowadzania na rynek innowacji oraz podejmować działania interwencyjne, dzięki dostosowaniu przepisów prawnych, by pozwalały na dynamiczny, bezpieczny i sprawny, rozwój rynków, a w analizowanych przypadku w szczególności rynku FinTech.

Na polskim gruncie wdrożeniem rozwiązań piaskownicy finansowej dla FinTech zajmuje się Urząd Komisji Nadzoru Finansowego (UKNF).

Jak piaskownica regulacyjna może pomóc FinTechom? Zastosowanie na gruncie prawa polskiego.

Piaskownica adresowana jest do podmiotów planujących rozpoczęcie działalności na rynku finansowym (w tym w szczególności do start-upów), które posiadają nieprzetestowany, innowacyjny produkt lub usługę finansową opartą na nowoczesnych technologiach informacyjnych. Piaskownice regulacyjne mogą być także kierowane do podmiotów oferujących już określone rozwiązania na rynku finansowym (zazwyczaj będą to podmioty nadzorowane, tj. instytucje finansowe), które chcą prowadzić dalsze testy nowych rozwiązań w celu wypracowania innowacyjnych usług lub modeli biznesowych.

W Polsce piaskownice regulacyjne dla FinTechów są obecne od 2018 roku i tak jak wspominaliśmy powyżej, za ich wdrożenie odpowiada UKNF. Działanie piaskownicy jest zdecentralizowane i za ostateczny kształt jej rozwiązań odpowiadają operatorzy- są to zazwyczaj banki czy fundacje. Ich zadaniem jest przede wszystkim wsparcie przedsiębiorców, którzy chcą skorzystać ze wsparcia działalności poprzez możliwość uczestnictwa w piaskownicy regulacyjnej.

Testy w ramach piaskownic finansowych są prowadzone w dwóch różnych modelach. Pierwszy z nich ma służyć do testowania danych rozwiązań w środowisku w pełni wirtualnym. Drugi model obejmuje testy na rzeczywistych klientach. Ma weryfikować rzeczywiste potrzeby i reakcje rynkowe.

Każdy startup będzie musiał przejść testy kwalifikacyjne, by zdobyć rekomendacje od nadzorujących instytucji. Następnie prezentuje swoje rozwiązania w środowisku testowym. Kolejnym zadaniem jest znalezienie inwestorów oraz zainteresowanych. Każda powyższa czynność będzie wykonywana pod ścisłym nadzorem specjalistów, którymi będą operatorzy piaskownicy wyznaczeni do tej funkcji przez regulatorów, o których mowa powyżej.

Problemy piaskownic regulacyjnych w FinTechu

Finansowa piaskownica regulacyjna nie zawsze będzie wystarczająca. Może ona służyć przede wszystkim rozwiązaniu wybranej (ale zdaniem niektórych najważniejszej) grupy kwestii regulacyjnych. Poza problemami z szeroko pojętego systemu prawa finansowego (takie jak licencje i czas ich pozyskania) znajdują się także inne problemy. Te problemy mogą być dla startupu fintechowego równie istotne. Ponadto stanowią one pewną całość z przepisami finansowymi. Mowa tutaj w szczególności o przepisach i problemach z zakresu ochrony danych osobowych czy ochrony konkurencji i konsumenta.

Rozwiązaniem tego problemu może być wprowadzenie odrębnych piaskownic finansowych dla tych dziedzin prawa. Wskazuje się jednak, że nie jest to rozwiązanie najbardziej optymalne. Zdaniem praktyków idealnym rozwiązaniem byłoby stworzenie jednej, kompleksowej piaskownicy finansowej, która będzie dotyczyła wszystkich aspektów FinTechu.

Interpretacja KNF-u: alternatywny sposób na rozstrzygnięcie wątpliwości regulacyjnych

Oprócz uczestnictwa w piaskownicy regulacyjnej, w ustawie o nadzorze nad rynkiem finansowym przewiduje inną instytucję, która może pomóc w rozwiązaniu wątpliwości regulacyjnych. Jest to możliwość złożenia wniosku o wydanie interpretacji przez KNF, która ma dotyczyć danego, konkretnego stanu faktycznego. W dużym uogólnieniu można wskazać, że formuła i zamysł interpretacji w zakresie rynku finansowego jest podobny co do skutków interpretacji podatkowej. Wniosek o interpretację KNF może dotyczyć jednak wyłącznie produktów i usług, które mają na celu rozwój innowacyjności rynku finansowego.

Organ udzielając opinii, opowiada się co do zaproponowanego poglądu wnioskodawcy. Warto jednak nadmienić, że w ustawie o nadzorze nad rynkiem finansowym określono wymogi formalne dla wniosku o wydanie interpretacji. Zachowanie wszystkich wymogów formalnych jest bardzo ważne, bowiem wniosek dotknięty brakami formalnymi komisja pozostawi bez rozpoznania. Tym samym podmiot nie nabędzie ochrony przewidzianej w ustawie.

Istotne jest również, że interpretacja Komisji może dotyczyć wyłącznie wybranych aspektów działalności na rynku finansowym. Przykładowo, interpretacja nie będzie mogła być wydana, w przypadku gdy wniosek dotyczy przepisów, których naruszenie związane jest z odpowiedzialnością karną.

Skorzystanie z interpretacji wydanej przez KNF nie jest zatem proste. Podstawą jest poprawna ocena sytuacji prawnej i sporządzenie wniosku. Możliwe jest powierzenie złożenia wniosku profesjonalnemu pełnomocnikowi. Nasza kancelaria świadczy usługi w zakresie pomocy prawnej dot. interpretacji KNF, polegające w szczególności na sporządzeniu wniosku i reprezentacji w postępowaniu.