Na czym polega unieważnienie wzoru przemysłowego?

Wzór przemysłowy to nic innego, jak design danego produktu, czyli jego wygląd. Zgodnie z art. 102 ustawy prawo własności przemysłowej jest to postać wytworu lub jego części, która jest nowa i posiada indywidualny charakter. Pod pojęciem postaci utworu można rozumieć m.in.:

• kolorystykę,

• kształty,

• linie,

• kontury,

• fakturę lub materiał.

O spełnieniu przesłanki nowości możemy mówić wtedy, gdy dany wzór nie został udostępniony publicznie przed datą, według której oznacza się prawo z rejestracji. Z kolei o indywidualności przesądza wrażenie odmienności od innych wzorów, jakie dany design wywołuje u zorientowanego odbiorcy. Pojęcie zorientowanego odbiorcy nie ma jednolitej definicji, ale w orzecznictwie (tak polskim, jak i TSUE) przyjmuje się, że jest to model pośredni między przeciętnym konsumentem a profesjonalistą.

Odbiorca zorientowany to taki, który ma ogólne pojęcie o danej branży, ale z pewnością nie jest w niej fachowcem.

Ochrona wzoru przemysłowego udzielana jest na wniosek osoby uprawnionej po uiszczeniu odpowiednich opłat urzędowych. W zależności od wyboru zasięgu ochrony można wyróżnić:

• ochronę krajową – na terenie Rzeczypospolitej Polskiej,

• ochronę unijną – na terenie wszystkich państw Unii Europejskiej,

• ochronę międzynarodową – na terytorium wybranych państw trzecich (poza wspólnotowych).

Ochrona wzoru przemysłowego daje uprawnionemu wyłączne prawo do korzystania ze wzoru w sposób zarobkowy na terenie objętym rejestracją. Podnosi także wartość firmy i zwiększa pośrednio jej zarobki poprzez odebranie prawa do kopiowania danego wzoru przez konkurencję.

Rejestracja wzoru przemysłowego stanowi jeden z podstawowych środków ochrony, o których istnienie warto zadbać, kiedy firma planuje wprowadzać na rynek produkty oparte na atrakcyjnym designie, np. meble, zabawki, wyposażenie domu. Ochrona wspólnotowa lub międzynarodowa pozwoli zabezpieczyć know-how także przy ekspansji na rynki zagraniczne.

Nic więc dziwnego, że firmy szukają rozwiązań, które mogą wyłączyć ochronę udzieloną konkurencji na mocy ustawy lub pomogą odzyskać monopol na atrakcyjny design. Jednym z takich rozwiązań jest właśnie unieważnienie wzoru przemysłowego.

Kiedy można żądać unieważnienia wzoru przemysłowego na gruncie polskiego prawa?

Przesłanki unieważnienia wzoru przemysłowego zostały wymienione w art. 89 stosowanym w związku z art. 117 ustawy prawo własności przemysłowej. Zgodnie z art. 89 podstawą do unieważnienia prawa z rejestracji mogą być następujące sytuacje:

• nie zostały spełnione warunki wymagane do uzyskania ochrony wzoru przemysłowego (czyli przesłanka nowości lub indywidualnego charakteru),

• wzór przemysłowy nie został przedstawiony na tyle jasno i wyczerpująco, aby znawca mógł go urzeczywistnić,

• ochrona została udzielona na wzór nieobjęty treścią zgłoszenia,

• zastrzeżenia nie określają przedmiotu żądanej ochrony w sposób jasny i zwięzły lub nie są w całości poparte opisem wzoru.

W wyjątkowych sytuacjach unieważnienia może żądać także Prokurator Generalny Rzeczypospolitej Polskiej lub Prezes Urzędu Patentowego, jeżeli działają oni w interesie publicznym. Mają także możliwość wstąpienia do już toczącego się postępowania.

Z kolei art. 117 ustawy wprowadza dodatkową przesłankę unieważnienia, którą jest stwierdzenie, że wykorzystywanie wzoru przemysłowego narusza prawa osobiste lub majątkowe osób trzecich.

Z żądaniem unieważnienia wzoru przemysłowego może wystąpić każdy, kto ma w tym interes prawny. W praktyce najczęściej będzie to przedsiębiorca, któremu inny podmiot zarzuca naruszenie prawa do swojego, już zarejestrowanego wzoru.

Warto pamiętać, że prawo z rejestracji wzoru przemysłowego może być udzielone także przed upływem 12 miesięcy od jego ujawnienia, nadal z zachowaniem przesłanki nowości. Jeżeli w tym czasie doszło jednak do zgłoszenia takiego samego wzoru przez inny podmiot, bardzo łatwo będzie przegrać proces sądowy.

Dlatego w pewnych sytuacjach lepszy rozwiązaniem będzie ubieganie się o ochronę wspólnotową, niż krajową. Ta procedura działa znacznie szybciej i minimalizuje ryzyko, że konkurencja uprzedzi przedsiębiorcę. Jest jednak odpowiednio droższa.

Należy zaznaczyć, że ani polski Urząd Patentowy, ani EUIPO nie poddają wniosków rejestracyjnych analizie merytorycznej, ponieważ priorytet ma sam fakt przyznania ochrony. W praktyce oznacza to, że ocena nowości i indywidualnego charakteru ma miejsce dopiero w postępowaniu spornym zainicjowanym przez zainteresowany podmiot.

Jak przebiega postępowanie o unieważnienie wzoru przemysłowego

Zgodnie z art. 255 ust. 1 pkt 1 ustawy postępowanie w sprawie unieważnienia prawa z rejestracji wzoru przemysłowego ma charakter sporny. Toczy się przed kolegium orzekającym do spraw spornych Urzędu Patentowego.

Ustawa wyłącza stosowanie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego w zakresie postępowań spornych jeżeli chodzi o terminy. W praktyce oznacza to, że sprawa może potrwać nawet kilka miesięcy. Toczy się ona według procedury szczegółowo opisanej w ustawie prawo własności przemysłowej.

Postępowanie w sprawie unieważnienia wzoru przemysłowego wszczyna się wyłącznie na wniosek osoby uprawnionej, a organ jest związany podstawą prawną wskazaną przez skarżącego. W praktyce oznacza to, że w formułowaniu wniosków i twierdzeń należy zachować daleko idącą ostrożność i staranność, ponieważ kolegium nie będzie dopatrywało się alternatywnej, korzystniejszej podstawy żądania.

Warto także rozważyć skorzystanie z pomocy profesjonalnego pełnomocnika posiadającego doświadczenie w postępowaniu przed Urzędem Patentowym.

Jakie informacje powinien zawierać wniosek o wszczęcie postępowania?

Wniosek o wszczęcie postępowania powinien zawierać:

• oznaczenie stron,

• zwięzłe przedstawienie sprawy,

• określenie żądania wraz ze wskazaniem podstawy prawnej,

• wskazanie środków dowodowych,

• podpis wnioskodawcy i datę.

Dodatkowo do pisma należy załączyć dowód uiszczenia opłaty (w wysokości 1000 zł), odpisy dla stron postępowania oraz pełnomocnictwo wraz z dowodem uiszczenia opłaty skarbowej, jeżeli wniosek jest składany przez pełnomocnika.

Postępowanie ma charakter kontradyktoryjny, co oznacza, że strony muszą wykazać się inicjatywą procesową. W toku sprawy mogą składać wnioski, twierdzenia i dowody. Urząd może także nakazać określony porządek składania pism procesowych, a także zakreślić termin w celu zapobiegania przewlekaniu postępowania.

Co do zasady rozprawa odbywa się jawnie, ale jeżeli rozpatrzenie sprawy wymaga powołania się przez strony na informacje prawnie chronione (np. tajemnicę przedsiębiorstwa), organ może wyłączyć jawność w całości lub w części.

Postępowanie sporne kończy się wydaniem decyzji. W przypadku wydania niekorzystnego rozstrzygnięcia strona nie ma jednak możliwości złożenia wnioski o ponowne rozpoznanie sprawy, ale zgodnie z art. 257 ustawy przysługuje jej prawo do złożenia skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego.

W przypadku uznania wzoru przemysłowego za nieważny traci on ochronę ze skutkiem wstecznym. Niezależnie od tego zgłaszającemu przysługuje prawo do żądania:

• zaniechania naruszenia,

• wydanie bezprawnie uzyskanych korzyści,

• naprawienia szkody w przypadku działania zawinionego,

• podania do publicznej wiadomości całości lub części orzeczenia.