Jakich podmiotów z branży oświatowej dotyczy Lex Kamilek?
Zgodnie z art. 22b ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich1 obowiązek wprowadzenia standardów ochrony małoletnich dotyczy:
-
organu zarządzającego jednostką systemu oświaty oraz inną placówką oświatową, opiekuńczą, wychowawczą, resocjalizacyjną, religijną, artystyczną, medyczną, rekreacyjną, sportową lub związaną z rozwijaniem zainteresowań, do której uczęszczają albo w której przebywają lub mogą przebywać małoletni;
-
organizatora działalności oświatowej, opiekuńczej, wychowawczej, resocjalizacyjnej, religijnej, artystycznej, medycznej, rekreacyjnej, sportowej lub związanej z rozwijaniem zainteresowań przez małoletnich.
W praktyce więc Lex Kamilek dotyczy bardzo szerokiego kręgu podmiotów, w tym szkół i przedszkoli oraz instytucji opieki nad dziećmi do lat 3 (żłobki, kluby dziecięce). Nowe przepisy muszą stosować zarówno placówki publiczne, jak i prowadzone przez podmioty prywatne. Warto podkreślić, że ustawodawca mówi o „placówce, w której mogą przebywać małoletni”. Dlatego regulacje zobowiązują do wdrożenia odpowiednich procedur także szkoły językowe oraz placówki organizujące innego rodzaju zajęcia pozalekcyjne dla dzieci. Od tej zasady nie ma wyjątku i bez znaczenia pozostaje fakt, na jaką skalę prowadzona jest dana działalność.
Jakie dokładnie dokumenty powinny przygotować podmioty z branży oświatowej?
Podstawowym dokumentem, o którego przygotowaniu powinny pamiętać placówki z branży oświatowej, są Standardy Ochrony Małoletnich. Ich minimalny zakres został wskazany w art. 22c ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich. Przyjrzyjmy się im po kolei z uwzględnieniem praktycznych aspektów projektowania Standardów.
Zasady zapewniające bezpieczne relacje między uczniami a personelem szkoły
Przede wszystkim w dokumencie należy zamieścić listę zachowań, których przejawianie wobec dziecka jest niedozwolone. Wytyczne dotyczą nie tylko osób zatrudnionych w szkole niezależnie od stanowiska i na podstawie umowy o pracę, ale również personelu technicznego czy też stażystów. Za niedopuszczalne należy uznać jakiekolwiek zachowania względem dziecka, które mogą prowadzić do:
-
naruszenia jego praw lub dóbr osobistych;
-
uszkodzenia lub utraty życia, zdrowia lub mienia;
-
naruszenia godności, wolności, nietykalności cielesnej lub dyskryminacji ze względu na jakiekolwiek kryterium;
-
ograniczenia lub pozbawienia dziecka dostępu do usług świadczonych przez placówkę i to zarówno tych dostępnych w godzinach pracy (np. lekcje), jak i odbywających się w godzinach późniejszych (np. zajęcia sportowe po lekcjach);
-
wyrządzenia szkód psychicznych, np. poprzez naruszenie prywatności, wzbudzanie poczucia zagrożenia, izolacji, poniżenia lub udręczenia niezależnie od tego, czy działanie podejmowane są bezpośrednio, czy pośrednio;
-
stawiania wobec dziecka nierealnych oczekiwań w stosunku do jego wieku lub sytuacji;
-
ujawniania szczegółów z życia dziecka innym osobom, np. dotyczących jego sytuacji materialnej, prawnej lub rodzinnej;
-
demoralizacji małoletnich, np. palenie w ich obecności tytoniu lub spożywanie alkoholu.
Oczywiście niedopuszczalne są też wszelkiego rodzaju zachowania prowadzące do nawiązania relacji romantycznej lub seksualnej, a nawet pomoc przy podstawowych czynnościach, jak ubieranie, przewijanie czy spożywanie posiłków, jeżeli zakres i sposób tej pomocy wykracza poza sprecyzowane obowiązki służbowe.
Dobrym pomysłem jest poświęcenie odrębnego punktu w Standardach szkodom, do jakich może doprowadzić niewłaściwe korzystanie ze środków komunikacji elektronicznej oraz internetu. Według doniesień PAP niemal 40% nastolatków doświadczyło tzw. hejtu w sieci.2
Zasady i procedura podejmowania interwencji w przypadku krzywdzenia małoletniego
Interwencje w przypadku powzięcia informacji o krzywdzeniu małoletniego powinny przybrać postać zawiadomienia odpowiednich służb i organów, tj. Policji lub prokuratury. Pracownicy oświaty mogą posłużyć się Kwestionariuszem Szacowania Ryzyka, o którym mowa w ustawie o Policji, aby sprecyzować, jakiego rodzaju działania były podejmowane względem małoletniego. Niezbędne jest monitorowanie zachowania dziecka, m.in. poprzez obserwację, w jaki sposób dziecko zachowuje się w relacjach rówieśniczych, w jaki sposób reaguje na sytuacje stresowe i czy współpracuje z placówką celem zidentyfikowania źródła przemocy.
W szkole należy wytypować osoby odpowiedzialne za składanie zawiadomień o popełnieniu przestępstwa na szkodę małoletniego oraz zawiadamianie sądu rodzinnego i opiekuńczego. Najczęściej będzie to kierownik placówki, np. dyrektor.
Zasady przeglądu i aktualizacji standardów
Standardy Ochrony Małoletnich powinny być regularnie aktualizowane, nie rzadziej niż raz na dwa lata (warto rozważyć nawet coroczne odświeżenie, jeżeli profil działalności placówki to uzasadnia, np. praca z trudną młodzieżą). Taka aktualizacja może polegać na:
-
zbieraniu informacji od pracowników placówki, małoletnich oraz ich rodziców w zakresie przydatności i czytelności procedur, oraz ich praktycznego stosowania;
-
weryfikowaniu zapisów standardów w zakresie ich zgodności ze zmieniającym się prawem.
Zakres kompetencji osoby odpowiedzialnej za przygotowanie personelu placówki do stosowania Standardów
Osoby zobowiązane do przestrzegania Standardów powinny być w tym zakresie przeszkolone przez kompetentne do tego osoby. Za przygotowanie pracowników placówki odpowiada dyrektor. Warto, aby skorzystał on z pomocy psychologa i pedagoga, którzy pomogą zwrócić uwagę na szczególnie istotne kwestie dotyczące kwestii wychowawczych i psychologicznych osób nieletnich. Dobry pomysłem jest skorzystanie z pomocy podmiotu zewnętrznego, np. kancelarii prawnej, która może przeszkolić personel z zakresu:
-
prawa karnego oraz postępowania prowadzonego przez organ ścigania i przed sądem powszechnym;
-
prawa rodzinnego, w szczególności zaś kwestii związanych z władzą rodzicielską;
-
procedury Niebieskiej Karty;
-
niebezpieczeństw czyhających w internecie;
-
ochrony dóbr osobistych.
Zasady udostępniania Standardów
Standardy Ochrony Małoletnich powinny być udostępnione nie tylko pracownikom placówki edukacyjnej, ale też dzieciom i ich rodzicom (alternatywnie opiekunom prawnym lub faktycznym). W przypadku dzieci takie działania warto przeprowadzić na początku każdego semestru, prowadząc ewidencję osób obecnych na spotkaniu, w przypadku rodziców lub opiekunów – na pierwszym organizacyjnym zebraniu w danym semestrze.
Dodatkowo dokument powinien być udostępniony do zapoznania się:
-
w formie papierowej, np. w pokoju nauczycielskim;
-
w formie elektronicznej – na stronie internetowej placówki;
-
poprzez rozesłanie na indywidualne kont e-mail każdego ucznia, jeżeli regulamin placówki zakłada tworzenie takich adresów.
Rodzice powinni otrzymać Standardy razem z dziennikiem elektronicznym oraz listą placówek działających w danym regionie, gdzie można zgłaszać problemy dotyczące przemocy wobec nieletnich.
Osoby odpowiedzialne za przyjmowanie zgłoszeń dotyczących zgłoszeń o zdarzeniach zagrażających małoletniemu oraz udzielaniu mu wsparcia
Placówka edukacyjna ma obowiązek wytypować osoby właściwe do przyjmowania zgłoszeń dotyczących przemocy wobec małoletniemu. Zwykle będą to wszyscy jej pracownicy, przy czym w Standardach warto uregulować procedurę sporządzania notatki służbowej i zasady zbierania informacji. Warto zwrócić uwagę na to, aby osoba przyjmująca zgłoszenie pamiętała o ochronie danych osobowych i ograniczyła się do zebrania wyłącznie tych danych, które są niezbędne do identyfikacji istotnych okoliczności zdarzenia, w tym także dane świadków zdarzenia.
Notatka powinna być sporządzona w taki sposób, aby dostęp do niej miały wyłącznie osoby uprawnione, w tym właściwe organy i służby. Następnie o przyjęciu zgłoszenia trzeba niezwłocznie zawiadomić osobę odpowiedzialną za podejmowanie interwencji, np. dyrektora szkoły lub jego zastępcę.
Zasady dokumentowania i przechowywania incydentów lub zdarzeń zagrażających dobru małoletniego
Dokumentacja związana ze Standardami powinna być przechowywana w odrębnym segregatorze lub w formie elektronicznej, gwarantującej jej odporność na zniszczenie lub modyfikację. Jednocześnie dokumentacja powinna być łatwo dostępna na wypadek kontroli uprawnionych organów.
Pamiętaj o przygotowaniu Standardów Ochrony Małoletnich w dwóch wersjach
Warto wspomnieć, że Standardy Ochrony Małoletnich powinny być przygotowane w dwóch wersjach – pełnej, gdzie opracowany jest każdy element wymagany przez ustawę oraz uproszczonej, adresowanej przede wszystkim do dzieci. Zasadnicza zakres informacji w obu dokumentach powinien być tożsamy, ale wersja Standardów przeznaczona dla dzieci powinna być sporządzona z zachowaniem prostego, powszechnie zrozumiałego języka. To bardzo ważne nie tylko dlatego, że podwójna wersja stanowi ustawowy wymóg, ale również z czysto praktycznego powodu – dzieci powinny dobrze zrozumieć, jakie zachowania względem nich są dozwolone, a jakie powinny budzić niepokój.
Dodatkowe elementy Standardów Ochrony Małoletnich
Sam dokument Standardów to zbyt mało, aby przygotować placówkę na Lex Kamilek. Niezbędne jest opracowanie także kilku dodatkowych dokumentów wymienionych w art. 22c ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich. Mowa o:
-
wymogach dotyczących bezpiecznych relacji między małoletnimi;
-
zasadach korzystania z urządzeń elektronicznych z dostępem do internetu;
-
procedurach ochrony dzieci przed treściami szkodliwymi i zagrożeniami w internecie;
-
zasadach ustalania planu wsparcia małoletniego po ujawnieniu krzywdzenia.
W obecnych czasach szczególnie dużo wątpliwości mogą budzić procedury ochrony małoletnich przed zagrożeniami IT. Jakie rozwiązania można stosować w praktyce, aby ochronić najmłodszych użytkowników przed niebezpieczeństwem?
-
nadzór sieci w czasie rzeczywistym;
-
regularne aktualizacje programów antywirusowych;
-
wprowadzenie ograniczeń w zarządzaniu zasobami komputera (np. ochrona rodzicielska, tryb kiosku, limitowanie dostępu do aplikacji);
-
nadzór pracownika placówki nad sposobami korzystania z sieci przez małoletnich użytkowników;
-
zgłaszanie incydentów do NASK;
-
zablokowanie dostępu do urządzeń do czasu usunięcia incydentu i jego skutków.
Placówka powinna zadbać o odpowiednie przeszkolenie personelu w zakresie zagrożeń cyfrowych, jak chociażby popularny phishing, czyli technika inżynierii społecznej polegająca na prowokowaniu błędu użytkownika w celu wyłudzenia ważnych informacji.
Jak przygotować się do wejścia w życie Lex Kamilek?
Wprowadzenie w placówce edukacyjnej procedur wymaganych przez LEX Kamilek nie jest proste, ponieważ ustawodawca nie daje gotowych rozwiązań. Ogólne wytyczne muszą być każdorazowo dopasowane do specyfiki danej działalności. Jako zespół doświadczonych prawników możemy wesprzeć szkołę lub inny podmiot w skutecznym wdrożeniu przepisów prawa. Nasi specjaliści:
-
opracują niezbędne dokumenty wewnętrzne – Procedurę Ochrony Małoletnich wraz z dodatkowymi informacjami, oświadczenia dla pracowników placówki, upoważnienia czy klauzule informacyjne RODO;
-
pomogą w opracowaniu poszczególnych procesów tak, aby ich stosowanie było intuicyjne i proste;
-
przeszkolą personel placówki w zakresie stosowania nowych przepisów;
-
przeprowadzą cykliczny audyt dokumentacji i zasugerują niezbędne zmiany;
-
udzielą kompleksowego wsparcia prawnego w przypadku kontaktu z prokuraturą lub Policją, sądem rodzinnym lub karnym, Urzędem Ochrony Danych Osobowych oraz organami kontrolnymi.
Zapewnimy zgodność działania placówki z wymaganiami stawianymi przez LEX Kamilek, dbając jednocześnie o edukację pracowników.
Pytania i odpowiedzi
Warto przygotować projekt oświadczenia o zapoznaniu się ze Standardami, który będzie przedkładany do podpisu każdej osobie rozpoczynającej zatrudnienie w placówce oraz osobom już wykonującym swoje obowiązki, niezwłocznie po przygotowaniu oświadczenia.
Zgodnie z wytycznymi Prezesa UODO zaleca się ograniczenie kręgu osób, których dane są zbierane, jak i samych danych podlegających przetwarzaniu. Należy pamiętać o nadaniu stosownych uprawnień wybranej grupie pracowników (niekoniecznie całemu zespołowi) oraz odebraniu ich po zakończeniu współpracy. Trzeba też pamiętać o aktualizacji obowiązku informacyjnego dla osoby, której dane są przetwarzane oraz modyfikacji rejestru czynności przetwarzania poprzez uwzględnienie w nim nowych procesów.
Za wyświetlenie treści na urządzeniu należącym do szkoły będzie odpowiadała placówka (administrator sieci). Za urządzenia przekazane małoletnim do używania odpowiadają rodzice. Jeśli do przekazu treści doszło z urządzenia prywatnego, np. pracownika placówki, to on będzie odpowiadał za naruszenie.
Zaufali nam: