Kryptowaluty a sankcje na Rosję i Białoruś

Komisja Nadzoru Finansowego w komunikacie wydanym 10 czerwca 2022 r. wskazuje na istotny problem, jakim jest możliwość unikania sankcji nałożonych na Rosję oraz Białoruś, dzięki wykorzystaniu alternatywnych instrumentów transferu środków pieniężnych i wartości majątkowych, takich jak waluty wirtualne. KNF zaznacza, że „Ze względu na swoje atrybuty związane przede wszystkim z technologią, która umożliwia zachowanie anonimowości lub przynajmniej istotne utrudnienie identyfikacji stron transakcji i ostatecznych beneficjentów rzeczywistych, instrumenty te z dużym prawdopodobieństwem odgrywać mogą istotną rolę w procesie unikania sankcji nałożonych na Federację Rosyjską, Republikę Białorusi i ich obywateli”.

W związku z ryzykiem omijania nakładanych sankcji gospodarczych przy wykorzystaniu kryptowalut Komisja Nadzoru Finansowego, dbając o skuteczność ich stosowania oraz najwyższy poziom bezpieczeństwa usług finansowych, zdecydowała się sformułować konkretne oczekiwania wobec nadzorowanych podmiotów. W szczególności dotyczy to podmiotów wymienionych w art. 2 ust. 1 pkt 12 ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, czyli podmiotów branży walut wirtualnych.

Oczekiwania KNF wobec podmiotów nadzorowanych

Komisja Nadzoru Finansowego oczekuje od podmiotów nadzorowanych w szczególności:

1. Dochowania najwyższej staranności oraz ostrożności, zarówno przy podejmowaniu, jak i kontynuowaniu współpracy z podmiotami z branży walut wirtualnych oraz dostawcami usług płatniczych lub innych usług finansowych dla takich podmiotów. W szczególności w związku z wypełnianiem obowiązków wynikających z przepisów ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.

Co ważne, obowiązane podmioty winny właściwie stosować wzmożone środki bezpieczeństwa finansowego, z naciskiem na czynniki określone w art. 43 ust. 2 ustawy. W szczególności należy zwrócić uwagę na odpowiednie stosowanie środków bezpieczeństwa finansowego, w tym dokładne obserwowanie stosunków biznesowych z klientami oraz wytężoną czujność co do transakcji przez nich realizowanych.

2. Podjęcia decyzji o niepodejmowaniu relacji biznesowych lub definitywnym zakończeniu współpracy z podmiotami, w przypadku których nie można jednoznacznie wykluczyć istnienia powiązań z Federacją Rosyjską lub Republiką Białorusi, tudzież z transakcjami przeprowadzanymi w imieniu albo na rzecz osób związanych ze wspomnianymi krajami.

Obowiązki podmiotów nadzorowanych w związku z sankcjami

Bieżąca sytuacja geopolityczna, tzn. wprowadzane w związku z wojną na Rosję i Białoruś sankcje przyniosły instytucjom finansowym wiele wyzwań w obszarze przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Dla podmiotów nadzorowanych oraz instytucji obowiązanych rozpoczął się długi okres wytężonej pracy. Zgodnie z założeniami ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, instytucje te są zobowiązane do:

1. Tworzenia stosownych regulacji, w odpowiedzi na sankcje międzynarodowe.

2. Dokonywania analizy przeprowadzanych transakcji, biorąc pod uwagę czynniki Rosja-Białoruś (np. w przypadku banku rosyjskiego).

3. Dokonywania oceny ryzyka, z uwzględnieniem czynników dotyczących:

– klientów,

– państw lub obszarów geograficznych,

– rodzaju produktów, usług i transakcji,

– kanałów ich dostaw lub sposobów dystrybucji.

1. Stosowania wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego, w związku z przeprowadzanymi transakcjami lub podejmowanymi stosunkami gospodarczymi, związanymi z państwami objętymi sankcjami.

2. Odnotowywania oraz wyjaśniania rozbieżności – zidentyfikowanych w trakcie weryfikacji danych beneficjenta rzeczywistego – w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych. Przekazywanie organowi właściwemu informacji o stwierdzonych rozbieżnościach wraz ze stosowną dokumentacją i uzasadnieniem.

W związku z obowiązkami, jakie wynikają z ustawy, podmioty nadzorowane oraz instytucje obowiązane podejmują szereg różnorodnych zadań, np.:

1. Dokonując weryfikacji z listami sankcyjnymi mrożą aktywa oraz wstrzymują udostępnianie środków finansowych zarówno osobom prywatnym jak i podmiotom, które wspierają materialnie lub finansowo działania podważające integralność terytorialną, suwerenność i niezależność Ukrainy.

2. Każdy nowy pakiet sankcji dla instytucji obowiązanych wiąże się z koniecznością przeprowadzania analizy i włączenia nowych wytycznych do procesu weryfikacji. Proces ten obejmuje zarówno sprawdzenie z zaktualizowaną listą sankcyjną, a także kontrolę transakcji i dokumentów, które świadczyć mogą o eksporcie w zakresie produktów podwójnego zastosowania i zaawansowanych technologii.

3. W związku z chęcią niesienia pomocy Ukrainie duża liczba osób zaczęła wpłacać datki na konta bankowe różnych organizacji. W tytułach przelewów pojawiają się wychwytywane przez algorytmy kontrolne słowa, takie jak np. “kamizelki kuloodporne” czy “amunicja”. W związku z wstrzymaniem takiej transakcji instytucja finansowa musi dokonać analizy – zweryfikować zleceniodawcę i ocenić czy transakcja jest bezpieczna – a co za tym idzie – czy może trafić do beneficjenta.