Co przedsiębiorca powinien przewidzieć w budżecie postępowania restrukturyzacyjnego?

Restrukturyzacja jest postępowaniem sądowym, do którego w sprawach nieuregulowanych stosujemy przepisy kodeksu postępowania cywilnego. Oznacza to, że podobnie np. jak sprawa o zapłatę czy spór gospodarczy, wiąże się ona z określonymi wydatkami. Każde postępowanie sądowe wiąże się z kilkoma kategoriami kosztów. Podmiot chcący rozpocząć restrukturyzację zazwyczaj nie jest w najlepszej kondycji finansowej, zatem powstaje bardzo zasadne pytanie, czy dana firma będzie w stanie zorganizować budżet niezbędny do przeprowadzenia całego procesu.
Przede wszystkim restrukturyzacja wiąże się z określonymi kosztami natury sądowej, ale także i honorarium pełnomocnika, wynagrodzeniem organów postępowania (nadzorcy i zarządcy) i innych wydatków sądowych, które mogą wyniknąć w czasie postępowania. Jeżeli zatem mówimy o kosztach restrukturyzacji, musimy wziąć pod uwagę:
- koszty wniosku o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego (w tym honorarium pełnomocnika);
- zaliczkę na wydatki postępowania w wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez GUS;
- wynagrodzenie nadzorcy/zarządcy sądowego;
- opłaty związane z opiniami biegłych sądowych;
- tłumaczenia przysięgłe dokumentów (w razie potrzeby);
- wynagrodzenie nadzorcy wykonania układu;
Odmiennie jak w przypadku upadłości, zwłaszcza upadłości konsumenckiej, zasadą w postępowaniach restrukturyzacyjnych jest, że całość kosztów postępowania ponosi dłużnik (Skarb Państwa co do zasady nie finansuje takich postępowań). Oznacza to w praktyce, że dłużnik będzie musiał ponieść w całości wszystkie opłaty związane z danym postępowaniem (ewentualne zaliczki wypłacone przez sąd z kasy Skarbu Państwa będą musiały zostać zwrócone).
Zobacz również: Finansowanie zewnętrzne w toku restrukturyzacji – w jakim zakresie jest możliwe?
Budżet na postępowanie o zatwierdzenie układu
Z uwagi na specyfikę uproszczonej restrukturyzacji (którą potocznie nazywane jest postępowanie o zatwierdzenie układu), będzie to rodzaj restrukturyzacji, w której określenie finalnych kosztów będzie najprostsze. Postępowanie o zatwierdzenie układu odbywa się bowiem w znacznej większości bez udziału sądu, którego rola ograniczona jest do zatwierdzenia wypracowanego przez dłużnika i wierzycieli układu. Nie można jednak zapominać, że całe postępowanie odbywa się zazwyczaj przy czynnym udziale nadzorcy układu.
Głównym kosztem postępowania o zatwierdzenie układu jest honorarium nadzorcy, które jest ustalane indywidualnie, chociaż przepisy przewidują tutaj pewne ramy, w których wynagrodzenie nadzorcy musi się mieścić. Dotyczą one jednak tylko postępowań dotyczących mikroprzedsiębiorców. W tym przypadku wynagrodzenie nadzorcy układu nie może być co do zasady wyższe niż 15% poziomu zaspokojenia wierzycieli zgodnie z postanowieniami układu. Od tej zasady jest kilka wyjątków, które warto również rozważyć indywidualnie (dotyczą one stopnia zaspokojenia wierzycieli powyżej 100.000 i 500.000 zł).
W tym kontekście warto także wspomnieć, że przepisy dość drastycznie limitują wynagrodzenie nadzorcy w przypadku odmowy zatwierdzenia układu bądź umorzenia postępowania. W takich przypadkach wynagrodzenie nadzorcy układu przewidziane w umowie nie może przekroczyć dwukrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa GUS.
Oprócz wynagrodzenia nadzorcy, dłużnik musi mieć także na uwadze konieczność uiszczenia opłaty od wniosku o zatwierdzenie układu (stała, wynosząca 1000 zł), oraz wynagrodzenia nadzorcy wykonania układu (zazwyczaj są to koszty rzędu kilkuset złotych kwartalnie na etapie realizacji układu). W praktyce jednak budżet postępowania o zatwierdzenie układu to głównie budżet na wynagrodzenie nadzorcy określone w umowie.
Zobacz również: Jak funkcjonuje przedsiębiorstwo w czasie trwania postępowania restrukturyzacyjnego?
Budżet na prowadzenie przyspieszonego postępowania układowego i postępowania układowego

Przyspieszone postępowanie układowe, postępowanie układowe i sanacja różnią się w wielu aspektach. Możliwe jest jednak wyodrębnienie pewnych wspólnych elementów dla wszystkich tych rodzajów postępowań restrukturyzacyjnych. Przede wszystkim te postępowania inicjowane są przez sąd, na wniosek o otwarcie postępowania złożony przez dłużnika. We wszystkich tych postępowaniach obecny jest organ wyznaczony przez sąd – nadzorca lub zarządca sądowy. W związku z powyższym, ww. typy postępowań będą miały podobne koszty i przedsiębiorca powinien uwzględnić je w budżecie.
Przede wszystkim istotnym wydatkiem związanym z ww. postępowaniami, odróżniającym je od postępowania o zatwierdzenie układu jest wynagrodzenie pełnomocnika za sporządzenie wniosku o otwarcie postępowania. Jest to zazwyczaj pierwszy koszt, który musi ponieść dłużnik, aby wszcząć jeden z opisywanych rodzajów restrukturyzacji. Honorarium ustalane jest indywidualnie z pełnomocnikiem składającym w imieniu dłużnika wniosek o otwarcie postępowania.
Odrębnym tematem jest wynagrodzenie nadzorcy w toku postępowania. Składa się ono co do zasady z 4 części, a wskaźnikiem najważniejszym dla jego obliczania jest tzw. podstawa wynagrodzenia. Pod tym pojęciem kryje się przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, podane przez GUS. Tak jak wspomnieliśmy, wynagrodzenie składa się z poszczególnych części składowych. Części składowe wynagrodzenia ustala się według następujących zasad:
- część zależna od liczby wierzycieli będących uczestnikami postępowania, w granicy od jednej do dwunastu podstaw wynagrodzenia;
- część zależna od sumy wierzytelności przysługujących wierzycielom będącym uczestnikami postępowania, w granicy od jednej do dwunastu podstaw wynagrodzenia;
- część ustalana przez sąd stosownie do rodzaju postępowania restrukturyzacyjnego, zakresu czynności podejmowanych przez nadzorcę sądowego w toku postępowania i pracy włożonej w osiągnięcie celu postępowania – w granicach do 10 podstaw wynagrodzenia;
- część ustalana w przypadku, gdy z przyczyn niezależnych od nadzorcy sądowego postępowanie układowe trwa dłużej niż dwanaście miesięcy – w granicach do dziesięciu podstaw wynagrodzenia.
Ogólnie wynagrodzenie w przypadku postępowań układowych powinno zamknąć się w granicach od dwukrotności do 44-krotności podstawy wynagrodzenia. W praktyce, w 2023 roku minimalne wydatki związane z postępowaniem układowym i przyspieszonym postępowaniem układowym wynoszą niespełna 15.000 zł, natomiast maksymalne prawie 300.000 zł. Do budżetu tego rodzaju postępowań należy jednak dodać opłaty, zaliczki, honorarium pełnomocnika oraz inne wydatki sądowe (w razie konieczności).
Zobacz również: Czy restrukturyzacja pozwala wstrzymać postępowania egzekucyjne?
Budżet na prowadzenie sanacji
Tak jak już sygnalizowaliśmy powyżej, sanacja i postępowania układowe w kontekście kosztów mają kilka podobieństw. Nie można jednak zapominać, że postępowanie sanacyjne jest najbardziej skomplikowanym rodzajem postępowania, z tego względu ustawodawca zdecydował się odmiennie uregulować zasady wynagradzania nadzorcy sądowego.
Wynagrodzenie zarządcy masy restrukturyzacyjnej ustala się jako sumę pięciu części składowych, w granicach od 3-krotności do 208-krotności podstaw wynagrodzenia. Podobnie jak w ww. postępowaniach, części składowe wynagrodzenia ustala się według następujących zasad:
- część zależna od liczby wierzycieli będących uczestnikami postępowania, od 1 do 24 podstaw wynagrodzenia;
- część zależna od sumy wierzytelności przysługujących wierzycielom będącym uczestnikami postępowania, od 1 do 24 podstaw wynagrodzenia;
- część zależna od średniomiesięcznych obrotów osiągniętych w toku postępowania sanacyjnego, od 1 do 80 podstaw wynagrodzenia;
- część ustalana przez sąd, stosownie do:
- stopnia poprawy kondycji ekonomicznej przedsiębiorstwa dłużnika, która miała miejsce w czasie trwania postępowania sanacyjnego, wyrażającego się między innymi w zwiększeniu przychodów i ograniczeniu kosztów,
- podjęcia przez zarządcę innych działań, w szczególności zawarcia umów, które przyniosą w przyszłości pozytywne ekonomicznie efekty dla dłużnika,
- stopnia skomplikowania sytuacji majątkowej i prawnej masy sanacyjnej oraz rodzaju i zakresu działalności prowadzonej przez dłużnika, w tym liczby pracowników zatrudnianych przez dłużnika,
– w granicach do sześćdziesięciu podstaw wynagrodzenia;
- część ustalana w przypadku, gdy z przyczyn niezależnych od zarządcy postępowanie trwa dłużej niż dwanaście miesięcy – w granicach do 20 podstaw wynagrodzenia.
W praktyce, w 2023 roku, minimalne wynagrodzenie zarządcy w toku postępowania sanacyjnego wynosi ponad 20.000 zł, a maksymalne prawie 1,5 miliona zł. Tym samym aby rozpocząć i doprowadzić do końca postępowanie sanacyjne, przedsiębiorstwo będzie musiało mieć minimum 25-30 tysięcy złotych (dodatkowo należy uwzględnić m.in. zaliczki na koszty, opłatę od wniosku i honorarium pełnomocnika sporządzającego wniosek).
Zobacz również: Jakie są korzyści postępowania restrukturyzacyjnego?
Czy są jeszcze inne koszty, które przedsiębiorca musi przewidzieć w budżecie na restrukturyzację?

Co do zasady bardzo ciężko jest przed wszczęciem postępowania przewidzieć precyzyjnie (co do złotówki) wszystkie koszty. W praktyce większość kosztów restrukturyzacji to honorarium nadzorcy czy zarządcy sądowego,a te wydatki można oszacować w oparciu o wyżej przytoczone normy prawne. Ustawa bowiem reguluje tylko zasady i ramy obliczania ww. wynagrodzenia, a nie wskazuje precyzyjnej kwoty.
W postępowaniu restrukturyzacyjnym może zaistnieć konieczność wykonania operatów szacunkowych nieruchomości. Operaty szacunkowe dokonywane są przez biegłego rzeczoznawcę i w zależności od rodzaju majątku, który musi zostać opisany, mogą wynosić od kilku do nawet kilkunastu tysięcy złotych za każdy składnik majątku.
Ponadto, zwłaszcza w przypadku przedsiębiorstw z udziałem osób zagranicznych (np. zagraniczni kontrahenci czy zagraniczne osoby decyzyjne) może zaistnieć konieczność dokonania tłumaczenia dokumentów. Wynika to przede wszystkim z faktu, że językiem każdego postępowania w polskich sądach powszechnych jest język polski. Ponadto, często wierzyciele, jeżeli otrzymają najważniejsze dokumenty (takie jak np. wstępny plan restrukturyzacyjny czy propozycje układowe) w swoim języku ojczystym będą bardziej skorzy do złożenia głosu za układem.
Podsumowanie
W zasadzie przedsiębiorstwo aby rozpocząć restrukturyzację będzie musiało dysponować minimalnie kilkunastoma tysiącami złotych. Podkreślamy jednak, że w żadnym rodzaju restrukturyzacji nie można podać ostatecznych kosztów w oderwaniu od konkretnego stanu faktycznego i może to powodować trudności dla przedsiębiorcy w zaplanowaniu ostatecznego budżetu. Będzie to możliwe tylko w przypadku postępowania o zatwierdzenie układu, gdzie przedsiębiorca będzie w stanie poznać ostateczną wysokość wszystkich kosztów przed rozpoczęciem procedury i podpisaniem umowy. Zazwyczaj dla przedsiębiorców z problemami finansowymi poznanie kosztów całej procedury i zaplanowanie środków finansowych na jej pokrycie jeszcze przed jej rozpoczęciem jest bardzo ważne, zatem jeżeli mają Państwo w tym zakresie wątpliwości, zachęcamy do kontaktu.
Zobacz również: Ile kosztuje upadłość spółki z o.o.?
Pytania i odpowiedzi
Koszty postępowania restrukturyzacyjnego składają się z kilku części i w zasadzie nie można odpowiedzieć jednoznacznie na to pytanie bez poznania przynajmniej podstawowych parametrów przedsiębiorstwa. W pewnym uproszczeniu można powiedzieć, że wynoszą one od kilkunastu, do nawet kilkuset tysięcy złotych (w przypadku największych przedsiębiorców) – i taki budżet powinien zabezpieczyć przedsiębiorca, jeżeli chce rozpocząć ten proces.
Przepisy prawa restrukturyzacyjnego nie zawierają przepisu podobnego do art. 13 prawa upadłościowego, zgodnie z którym sąd oddali wniosek w przypadku, gdy majątek firmy nie pozwala na rozpoczęcie postępowania. Nie można jednak zapominać, że to dłużnik musi ponieść koszty restrukturyzacji w całości, nie można ich scedować na Skarb Państwa, zatem powinien zabezpieczyć odpowiedni budżet przed podjęciem pierwszych czynności.
Postępowaniem restrukturyzacyjnym, które co do zasady wiąże się z najmniejszymi kosztami jest postępowanie o zatwierdzenie układu. W tym trybie postępowania nie ma konieczności składania wniosku o otwarcie restrukturyzacji, co znacznie zmniejsza nakład pracy. Głównym składnikiem wynagrodzenia postępowania o zatwierdzenie układu jest wynagrodzenie nadzorcy, które jest ustalane indywidualnie.
Zaufali nam: