Kiedy potrzebna jest zmiana umowy spółki jawnej?
Spółka jawna – zgodnie z art. 22 § 1 Kodeksu spółek handlowych – prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową. Zatem jak każda spółka osobowa, powoływania jest do życia celem prowadzenia działalności gospodarczej. Wspólnicy spółki jawnej decydują się, bazując na aktualnej sytuacji ekonomicznej, o dążeniu wspólnie do uzyskania określonego celu, najczęściej w postaci zysku.
Nierzadko na przestrzeni czasu otoczenie prawno – gospodarcze ulega zmianom. Relacje między wspólnikami na przestrzeni lat także potrafią ulec modyfikacjom. Wówczas istnieje konieczność przemyślenia wstępnych założeń prowadzenia spółki i udziału jej wspólników. Niezbędna może okazać się zmiana umowy.
W jakiej formie dokonuje się zmiany umowy spółki?
Zgodnie z brzmieniem art. 23 Kodeksu spółek handlowych, umowa spółki powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności (ad solemnitatem). W takim przypadku, po zawarciu wymaga zgłoszenia do Krajowego Rejestru Sądowego. Może zostać także zawarta z wykorzystaniem elektronicznego wzorca. Jej zawarcie sprowadza się wówczas do wypełnienia formularza umowy spółki jawnej, udostępnionego w rządowym systemie teleinformatycznym i opatrzenia jej kwalifikowanymi podpisami elektronicznymi lub podpisami zaufanymi na zmianie umowy spółki lub zmianie umowy spółki jawnej w formie aktu notarialnego gdy umowa spółki została zawarta dla zachowania formy aktu notarialnego dla poszczególnych wspólników z rejestru przedsiębiorców w krajowym rejestrze sądowym których zmiana umowy spółki komandytowej i procedura zmiany umowy spółki w przypadku spółki jawnej i wspólników spółki nie dotyczy.
Zmiana umowy spółki powinna więc również czynić zadość powyżej przywołanym przepisom. Wynika to wprost z brzmienia z art. 77 § 1 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym uzupełnienie lub zmiana umowy wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia. Jeżeli zatem umowa spółki jawnej została zawarta na piśmie, jej zmiana także powinna odbyć się w formie pisemnej. Jeżeli umowa została zawarta z wykorzystaniem wzorca – a wspólnicy chcą pozostać w trybie zgłaszania zmian za pośrednictwem systemu – także i do zmiany należy wykorzystać elektroniczny formularz.
Co jest potrzebne do zmiany umowy spółki?
Aby odpowiedzieć sobie na pytanie, co jest potrzebne do ważnej i skutecznej zmiany umowy spółki – poza dochowaniem formy – należy sięgnąć do przepisów ogólnych dotyczących funkcjonowania spółek osobowych.
Umowa spółki – jak każda inna umowa w świetle prawa – do zmiany postanowień wymaga zgody wszystkich jej stron. To oznacza, że co do zasady do zmiany umowy spółki jawnej potrzebna jest zgoda wszystkich wspólników. Jednakże art. 9 Kodeksu spółek handlowych, oprócz potwierdzenia, że co do zasady zgoda wszystkich wspólników jest wymagana, jednocześnie zawiera wyjątek od tej reguły i stanowi: Zmiana postanowień umowy spółki wymaga zgody wszystkich wspólników, chyba że umowa stanowi inaczej.
Powyższy przepis jest jednym z wielu przykładów zapisów w Kodeksie spółek handlowych, który znajduje zastosowanie tylko wówczas, gdy dane zagadnienie nie zostało uregulowane w sposób odmienny w umowie spółki. Tym samym, wspólnicy przystępując do umowy spółki, mają prawo ustalić, że dla zmiany umowy wymagane będą inne warunki aniżeli zgoda ich wszystkich. Jeżeli natomiast nie podejmą tego tematu w ogóle w ramach treści umowy, wówczas zastosować będzie należało regułę z art. 9 KSH.
Umowa spółki może wprowadzić możliwość zmiany jej postanowień na przykład większością kwalifikowaną lub większością bezwzględną. Możliwe jest także wskazanie większości zwykłej jako wystarczającej do zmiany umowy spółki jawnej. Doktryna zwraca jednak uwagę, że niedopuszczalne są postanowienia umowy spółki, zgodnie z którymi do zmiany wystarczy decyzja jednego lub kilku wspólników niestanowiących większości. W tym miejscu należy jednak pamiętać także o brzmieniu przepisów Kodeksu cywilnego. Art. 64 Kodeksu cywilnego stanowi, iż: Prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, zastępuje to oświadczenie. Podobnie, w art. 107 § 1 Kodeksu cywilnego, ustawodawca uregulował, iż prawomocne orzeczenie sądu zobowiązujące do złożenia oświadczenia zastępuje oświadczenie dłużnika. Oznacza to, że oświadczenie będące substytutem zgody wspólnika, do którego złożenia zobligował sąd, będzie także wypełniało znamiona dochowania warunku formalnego do zmiany umowy spółki.
Zgoda – lub odmowa zgody – na zmianę umowy spółki jawnej, od strony praktycznej powinna przyjąć formę uchwały. Wspólnicy powinni de facto podjąć dwie uchwały: jedną w przedmiocie zmiany umowy oraz drugą w przedmiocie przyjęcia tekstu jednolitego umowy. Co jednak w przypadku, gdy umowa zawarta została za pomocą systemu teleinformatycznego? Wówczas wspólnicy mogą podjąć uchwałę z wykorzystaniem wzorca opatrzonego podpisami elektronicznymi wspólników lub w „tradycyjny” pisemny sposób. Po podjęciu uchwały w sposób pisemny, wspólnicy są zobligowani do poinformowania o tym fakcie KRS.
Jakie elementy w umowie spółki można zmienić?
Obligatoryjne postanowienia, które muszą znaleźć się w umowie każdej spółki jawnej, przepisy Kodeksu spółek handlowych wskazują w art. 25 Kodeksu spółek handlowych. Przepis ten stanowi, że umowa spółki jawnej powinna zawierać:
1) firmę i siedzibę spółki;
2) określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość;
3) przedmiot działalności spółki;
4) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.
Powyższy przepis wyznacza jedynie krąg elementów obligatoryjnych (tzw. necessaria negotii), co oznacza, ze wspólnicy w zależności od swoich potrzeb i oczekiwań, mogą w umowie spółki uregulować także inne kwestie. W odniesieniu do umów zawieranych między wspólnikami zastosowanie znajduje bowiem reguła swobody umów. W szczególności, mogą oni zadecydować o odrębnym uregulowaniu kwestii, które co do zasady są normowane Kodeksem spółek handlowych, ale ustawodawca zezwala na ich odrębne uregulowanie drodze umowy spółki. W szczególności będą to:
– wspomniana powyżej większość niezbędna do zmiany umowy spółki;
– zasady regulujące wypłatę zysku lub odsetek od udziału kapitałowego,
– sposób reprezentacji spółki lub
– podział majątku w toku likwidacji spółki.
Wspólnicy, w trakcie istnienia spółki, mogą co do zasady zmienić całokształt brzmienia umowy spółki. Modyfikacje mogą dotyczyć istniejących już postanowień umowy spółki, jak i uchylenia istniejących lub wprowadzenia nowych. Muszą jednak pamiętać o kilku bezwzględnie obowiązujących przepisach, w szczególności w zakresie większości głosów wspólników w określonych przypadkach. Niemożliwe będzie m.in. nałożenie na wspólnika zwiększonych obowiązków lub pozbawienie go jego praw w sytuacji, gdy ten nie wyrazi na to zgody. Zgodnie z brzmieniem art. 243 §3 Kodeksu spółek handlowych „Uchwała dotycząca zmiany umowy spółki, zwiększająca świadczenia wspólników lub uszczuplająca prawa udziałowe bądź prawa przyznane osobiście poszczególnym wspólnikom, wymaga zgody wszystkich wspólników, których dotyczy.” Nie jest to przepis, którego zastosowanie można wyłączyć w drodze umowy.
Od kiedy skuteczna jest zmiana umowy spółki jawnej?
Zmiany umowy spółki podlegają konieczności zgłoszenia do Krajowego Rejestru Sądowego (za wyjątkiem okoliczności, w których umowa spółki zawarta została za pośrednictwem systemu teleinformatycznego i także w drodze takiego zgłoszenia dokonywane są same zmiany). Tymczasem, zarejestrowanie zmian w KRS może mieć charakter konstytutywny albo deklaratoryjny:
– wpis o charakterze konstytutywnym to zmiana, która wchodzi w życie dopiero z chwilą wpisu jej do rejestru,
– wpis o charakterze deklaratoryjnym jest ważny od momentu powzięcia uchwały, a samo zarejestrowanie zmiany w KRS ma charakter potwierdzający i porządkujący.
Spółka jawna powstaje z chwilą wpisu do rejestru, co oznacza że zgłoszenie zawarcia umowy spółki jawnej ma charakter konstytutywny. Natomiast, sama zmiana treści umowy spółki (zgłoszenie w zakresie rubryki czwartej rejestru) będzie miała charakter deklaratoryjny. Zmiana umowy spółki jawnej jest zatem skuteczna z momentem dokonania czynności tj. podjęcia uchwały, lub w terminie wskazanym w uchwale.
Jakie konsekwencje mogą spotkać wspólników za niezgłoszenie zmiany do KRS?
W przypadku niedotrzymania terminu zgłoszenia zmiany umowy spółki do Krajowego Rejestru Sądowego, który wynosi 7 dni od dnia podjęcia uchwały w tym zakresie, sąd może nałożyć grzywnę w wysokości nawet 15.000 złotych lub wszcząć postępowanie przymuszające do ujawnienia zmian.
O postępowaniu przymuszającym – i nie tylko – mogą Państwo przeczytać w artykule: Dokonywanie zmian w KRS (Krajowym Rejestrze Sądowym)
Kontrola sądowa uchwały o zmianie umowy
Jeżeli wspólnik spółki jawnej uważa, że zmiana umowy spółki została przeprowadzona z naruszeniem przepisów prawa lub zasad współżycia społecznego i dobrych obyczajów, może skorzystać z trybu przewidzianego w art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego i zaskarżyć zmianę umowy w drodze powództwa o ustalenie: Powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Owa wadliwość zmiany umowy może dotyczyć zarówno treści jak i sposobu przeprocesowania zmiany.
Ponadto, przepisy Kodeksu spółek handlowych regulują szereg przypadków, w których sąd może zbadać legalność zmian. Normy o tej treści odnajdziemy w przepisach m.in. w art. 30 § 2 KSH: Pozbawienie wspólnika prawa reprezentowania spółki może nastąpić wyłącznie z ważnych powodów na mocy prawomocnego orzeczenia sądu, lub w art. 63 § 1 i 2 KSH: Każdy wspólnik może z ważnych powodów żądać rozwiązania spółki przez sąd. Jeżeli jednak ważny powód zachodzi po stronie jednego ze wspólników, sąd może na wniosek pozostałych wspólników orzec o wyłączeniu tego wspólnika ze spółki.
Podsumowanie
Przystępując do zmiany umowy spółki jawnej należy pamiętać o dwóch newralgicznych kwestiach. Po pierwsze, o sprawdzeniu czy do podjęcia uchwały zebrała się wymagana przepisami – lub brzmieniem umowy – większość. Po drugie, o zgłoszeniu zmian do Krajowego Rejestru Sądowego. Dopełniając wszystkich wymaganych formalności spółka może uchronić się od grzywny lub postępowania w przedmiocie zaskarżenia przyjętej zmiany umowy. Warto pamiętać także o tym, że w przypadku gdy zmianie ulegają dane które identyfikują spółkę (np. jej adres) warto o tym fakcie poinformować kontrahentów oraz organy podatkowe i urzędy.
Pytania i odpowiedzi
Nie. Założenie spółki za pomocą systemu teleinformatycznego czyni zadość zgłoszeniu spółki do KRS.
Można, ale nie trzeba. Przepisy stanowią o konieczności sporządzenia umowy tylko pisemnie. Należy jednak pamiętać, aby zachować formę wymaganą przepisami jeżeli z treści umowy będzie wynikało np. przeniesienie prawa do nieruchomości.
Tak, wchodzi w życiu z chwilą podjęcia uchwały przez wspólników.
Zaufali nam: