Jak uzyskać patent europejski?

Czym jest patent europejski?

Patent europejski jest udzielany przez Europejski Urząd Patentowy (ang. European Patent Office, EPO) z siedzibą w Monachium na podstawie Konwencji o udzielaniu patentów europejskich, których stroną jest również Polska. Nie należy jednak mylić patentu europejskiego z terytorium Wspólnoty, ponieważ w rzeczywistości jest to wiązka aż 37 patentów krajowych. Ubiegając się o jego udzielenie, wnioskodawca sam określa, w których państwach patent ma wywoływać skutki prawne i wszczyna tam odrębne postępowania walidacyjne, a także płaci za utrzymanie ochrony patentowej dla każdego kraju z osobna.

Założeniem patentu europejskiego jest, aby w każdym umawiającym się państwie, dla którego został udzielony, wywierał dokładnie taki sam skutek, ostatecznie jednak nie wystarczy do tego decyzja EPO, ale musi ją wydać każdy z krajowych urzędów patentowych.

Kiedy można ubiegać się o patent europejski?

Przesłanki przyznania patentu europejskiego są praktycznie identyczne do tych, które polski ustawodawca przewidział dla patentu krajowego i również może to nastąpić we wszystkich dziedzinach techniki. Zgodnie z art. 52 konwencji o posiadaniu zdolności patentowej decyduje:

• przesłanka nowości;
• poziom wynalazczy;
• fakt, że patent nadaje się do przemysłowego zastosowania.

Za wynalazek nie można uznać jednak:

• odkryć, teorii naukowych i metod matematycznych;
• wytworów o charakterze estetycznym;
• schematów, zasad i metod przeprowadzania procesów myślowych, rozgrywania gier lub prowadzenia działalności gospodarczej oraz programów komputerowych;
• przedstawienia informacji.

Jednocześnie patentów europejskich (nawet pomimo spełnienia przesłanek zdolności patentowej) nie udziela się na:

• wynalazki, których wykorzystanie w celach komercyjnych byłoby sprzeczne z dobrymi obyczajami (niezależnie od zakazu w poszczególnych państwach będących stronami konwencji);
• odmiany roślin albo rasy zwierząt lub czysto biologiczne metody hodowli roślin lub zwierząt (z wyłączeniem sposobów mikrobiologicznych);
• chirurgiczne metody leczenia ludzi lub zwierząt bądź terapeutyczne i diagnostyczne metody stosowane na ludziach lub zwierzętach (z wyłączeniem poszczególnych substancji lub mieszanin).

Przesłanki zdolności patentowej

Konwencja w art. 54 definiuje wynalazek nowy jako taki, który nie jest częścią stanu techniki. Za stan techniki uważa się wszystko, co przed datą dokonania europejskiego zgłoszenia patentowego zostało udostępnione do wiadomości powszechnej w formie opisu pisemnego, ustnego, przez zastosowanie lub w jakikolwiek inny sposób. Częścią stanu techniki są także inne zgłoszenia europejskie, o ile zostały one zgłoszone przed wynalazkiem wnioskodawcy, chociażby zostały opublikowane w późniejszej dacie.

Poziom wynalazczy zgłoszenia jest stwierdzany, jeżeli dla specjalisty z danej dziedziny wynalazek nie wynika w sposób oczywisty ze stanu techniki.

Z kolei przemysłowe zastosowanie wynalazku oznacza, że może on być wytwarzany lub wykorzystywany w jakiejkolwiek gałęzi przemysłu, w tym w rolnictwie.

Łatwo zauważyć, że przesłanki udzielenia ochrony patentowej w przypadku patentu europejskiego są analogiczne jak w przypadku patentu krajowego w oparciu o przepisy prawa własności przemysłowej.

Kto może ubiegać się o patent europejski?

O udzielenie patentu europejskiego może ubiegać się każda osoba fizyczna lub prawna, w tym przez kilku współzgłaszających (nawet pochodzących z różnych państw). Prawo do patentu przysługuje twórcy lub jego następcy prawnemu. W przypadku kiedy zgłoszenia dokonywał pracownik, prawo określa się według państwa właściwego dla jego zatrudnienia głównego, a kiedy określenie tego zatrudnienia jest niemożliwe, według państwa, w którym siedzibę ma firma zatrudniająca pracownika.

Skutki prawa do patentu europejskiego

Prawo do patentu europejskiego zapewnia ochronę na okres 20 lat, zgodnie z art. 63 ust. 1 konwencji, przy czym akt prawny dopuszcza możliwość przedłużenia czasu trwania patentu według przepisu prawa krajowego w wyjątkowych sytuacjach. Począwszy od trzeciego roku ochrony zgłaszający musi odnawiać ochronę poprzez uiszczenie opłaty, jeżeli chce, aby była kontynuowana.

Skutki patentu europejskiego nie są jednolite, ale określa je prawo danego państwa (analogicznie jak w przypadku własnych patentów krajowych). Dla przykładu zgłoszenie patentu europejskiego na terytorium Polski zgodnie z art. 63 ust. 1 prawa własności przemysłowej daje prawo do wyłącznego korzystania z wynalazku w sposób zawodowy lub zarobkowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej (z ewentualnymi ograniczeniami wynikającymi z zastrzeżeń zamieszczonych w opisie patentowym).

Konwencja dopuszcza możliwość przeniesienia własności patentu europejskiego, a także udzielenia na niego licencji. Do przeniesienia własności wymagana jest forma pisemna, natomiast decydując się na licencję, strony powinny określić na terenie których państw umawiających się ma ona obowiązywać.

Jak wygląda procedura udzielenia patentu europejskiego?

Europejskie zgłoszenie patentowe może być dokonane zarówno przed EPO, jak i urzędem krajowym, przy czym w drugim przypadku urząd krajowy i tak przekaże zgłoszenie do EPO. Bez względu na wybrane miejsce złożenia wniosku termin ulega petryfikacji tak, jak gdyby zgłaszający złożył je do urzędu europejskiego.

Treść europejskiego zgłoszenia patentowego określa art. 78 konwencji. Zgodnie z tym przepisem powinno ono zawierać:

• podanie o udzielenie patentu europejskiego;
• opis wynalazku;
• jedno lub więcej zastrzeżeń;
• rysunki powoływane w opisie lub zastrzeżeniach;
• skrót.

Do wniosku należy załączyć też dowód uiszczenia opłaty za poszukiwanie oraz opłaty za zgłoszenie. Warto pamiętać, że precyzyjne reguły m.in. w zakresie treści wniosku określają przepisy wykonawcze do konwencji, czyli „Regulamin wykonawczy do Konwencji o udzielaniu patentów europejskich”. To obszerny dokument zawierający normy o charakterze technicznym, z którymi powinien zapoznać się wnioskodawca przed złożeniem wniosku o udzielenie ochrony patentowej na wynalazek.

Domyślnie uważa się, że zgłoszenie zostało dokonane na terenie wszystkich państw będących partnerami konwencji. Zgłaszający może jednak do czasu uzyskania patentu ograniczyć zgłoszenie terytorialnie. To istotne, ponieważ wyznaczenie może wiązać się z obowiązkiem uiszczenia opłaty. W państwach, gdzie patent ma gwarantować ochronę przeprowadza się tzw. postępowania walidacyjne, które mają na celu stwierdzenie, że patent może zostać objęty ochroną na danym terytorium.

Cała procedura rejestracyjna toczy się bez udziału instytucji regionalnych państw członkowskich, wyłącznie przed EPO.

Jak wygląda procedura sprzeciwowa w przypadku patentu europejskiego?

Procedura sprzeciwowa w przypadku patentu europejskiego toczy się przed EPO (w jednym z trzech urzędowych języków). Sprzeciw może zostać złożony w terminie 9 miesięcy od dnia publikacji wzmianki o udzieleniu patentu europejskiego w Europejskim Biuletynie Patentowym (a nie jak w przypadku polskiej procedury krajowej 6 miesięcy). Wyłączne podstawy sprzeciwu zostały wskazane w art. 100 konwencji i obejmują:

• brak zdolności patentowej;
• nieujawnienie wynalazku w sposób dostatecznie jasny i pełny tak, aby mógł zostać wykonany przez specjalistę z danej dziedziny;
• wykroczenie patentu poza treść zgłoszenia.

Sprawa jest badana przez Wydział ds. Sprzeciwów EPO, który w zależności od wyniku postępowania dowodowego może:

• unieważnić patent, jeżeli choć jedna przesłanka zdolności patentowej nie została spełniona;
• odrzucić sprzeciw, jeżeli spełnione zostały wszystkie przesłanki ustawowe;
• unieważnić lub utrzymać patent po wprowadzeniu w nim zmian przez właściciela w toku postępowania sprzeciwowego, w zależności od tego czy zmiany doprowadziły do spełnienia przesłanek zdolności patentowej.

Od procedury sprzeciwowej należy odróżnić dochodzenie roszczeń w przypadku naruszenia praw do patentu. W tym przypadku spory rozstrzygane są na szczeblu regionalnym przez właściwe sądy. Podobnie wniosek o unieważnienie patentu już po jego walidacji jest rozpatrywany lokalnie, a nie na poziomie EPO.

Patent europejski o jednolitym skutku

Patent europejski funkcjonuje niezależnie na terenie każdego państwa będącego stroną konwencji. W praktyce wymaga to czasochłonnej walidacji na poszczególnych terytoriach. Ogromną zmianę w tym zakresie wprowadza patent europejski o jednolitym skutku (jednolity patent europejski) uregulowany w Porozumienia w sprawie Jednolitego Sądu Patentowego (ang. Unified Patent Court Agreement, UPCA). Nowe rozwiązanie zacznie działać już w czerwcu 2023 roku.

Zasadnicza różnica między patentem jednolitym a niejednolitym polega na tym, że w pierwszym przypadku faktycznie udzielany jest jeden patent, który zapewnia identyczne standardy ochrony na terytorium państw będących członkami porozumienia. W rezultacie nie ma też konieczności walidacji na każdym terytorium z osobna, a ochronę można uzyskać znacznie szybciej i sprawniej. W przypadku wyboru patentu jednolitego:

• wnoszona jest jedna opłata za utrzymanie ochrony do EPO;
• obowiązuje jedna procedura w przypadku naruszenia prawa do patentu oraz próby jego unieważnienia.

Jako ciekawostkę można wskazać, że to od zgłaszającego zależy, czy zdecyduje się on na objęcie wynalazku zgłoszeniem o patent jednolity czy niejednolity albo też oboma wnioskami jednocześnie.

Polska – przynajmniej na razie – nie zdecydowała się na przyjęcie systemu europejskiego patentu jednolitego. Zgodnie ze zmianami udzielone patenty europejskie (niejednolite) zostaną objęte kognicją Jednolitego Sądu Patentowego, chyba że uprawniony z patentu do końca okresu przejściowego złoży oświadczenie o chęci pozostania w dotychczasowym reżimie ochrony na poziomie regionalnym. Decyzję o tym, czy warto pozostać pod rządami „starych” przepisów należy dobrze przemyśleć z uwzględnieniem strategii ochrony własności intelektualnej przedsiębiorstwa na przyszłość. W razie wątpliwości warto skorzystać z konsultacji prawnych udzielanych przez profesjonalistów z doświadczeniem w zakresie prawa IP

Pytania i odpowiedzi

Zaufali nam: