Jak przebiega due diligence w kontekście M&A?

Czym jest due diligence i dlaczego warto go przeprowadzić w ramach M&A?

Ocena należytej staranności polega na dokładnym zbadaniu stanu prawnego, finansowego oraz biznesowego danej spółki przez kupującego zainteresowanego transakcją. Znajomość jej mocnych i słabych stron pozwala nie tylko na lepsze przygotowanie się do rozmów, ale również szybsze znalezienie wspólnego modelu współpracy.

Analiza potencjalnego partnera handlowego jeszcze na etapie poprzedzającym właściwe negocjacje to klucz do sukcesu. Dzięki temu:

spółka identyfikuje potencjalne zagrożenia i może szybciej podjąć środki zaradcze;
pojawia się możliwość ograniczenia ofert wyłącznie do precyzyjnie określonego kręgu odbiorców i skrócenie całego procesu transakcyjnego;
spółka rozważająca M&A może ograniczyć ryzyko błędu poprzez analizę kluczowych obszarów funkcjonowania kontrahenta (np. finanse i podatki, prawo pracy, sektor compliance lub AML);
można ocenić, jak zmieni się wartość podmiotów po ich połączeniu w stosunku do wartości poszczególnych przedsiębiorstw (tzw. synergia M&A).

Warto pamiętać, że badanie due diligence nigdy nie przebiega w sposób szablonowy i zawsze powinno uwzględniać specyfikę danej działalności oraz cel transakcji. Inne wymagania będą stawiały firmy z branży IT, a czego innego potrzebuje przedsiębiorstwo budowlane lub z branży środowiskowej. Dlatego tak istotne jest uprzednie sporządzanie planu i dopasowanie go do indywidualnych potrzeb.

Czym jest checklista due diligence?

Fuzje i przejęcia to bardzo rozbudowane procesy, które składają się z wielu przenikających się wzajemnie wątków. W celu usystematyzowania podejmowanych działań kancelarie specjalizujące się w badaniach należytej staranności rozpoczynają pracę od sporządzenia tzw. due diligence checklist. To lista najważniejszych obszarów, które powinny zostać objęte badaniem wraz ze wskazaniem, co w obrębie każdego z nich uznaje się za najważniejsze.

Choć sporządzanie checklisty nie jest obowiązkowe, pomaga lepiej zorganizować pracę, uniknąć zbędnych przestojów i podzielić całe zadanie na mniejsze etapy.

Jakie kroki może obejmować przykładowa checklista dotycząca technologicznego aspektu due diligence? Będzie to m.in. ustalenie i analiza:

listy wykorzystywanego software’u (zarówno własnego, jak i użytkowanego na licencji);
obciążenia systemu (w ilości godzin pracy, zadań do wykonania);
wieku poszczególnych elementów wyposażenia i ich stanu techniczny;
umów outsourcingu z firmami z branży IT;
możliwości personalizacji software’u;
interface’ów, które łączą wykorzystywane systemy;
przestarzałych systemów (ang. legacy systems) oraz decyzja o kontynuacji ich wykorzystania lub konieczności zastąpienia;
istniejących recovery planów na wypadek awarii.

Im dokładniejsza będzie checklista, tym więcej potencjalnych problemów uda się uniknąć, ale też dłużej będzie trwało samo badanie.

Z czego powinno składać się M&A due diligence?

Kupującemu zależy na możliwie dokładnym poznaniu firmy, z którą miałby nawiązać współpracę. Więcej obszarów objętych badaniem należytej staranności, oznacza bardziej wartościowe informacje zwrotne. Najczęściej będzie to due diligence:

finansowy;
prawny;
podatkowy;
technologiczny;
compliance;
biznesowy.

Oczywiście listę można rozszerzać o kolejne moduły działań, w zależności od celu M&A i zakresu planowanej współpracy. Wyżej wymienione stanowią zazwyczaj uwzględniany kanon i w praktyce będą się pojawiały najczęściej. Na czym polega każdy z tych segmentów?

Finansowy due diligence

Ocena finansowego aspektu działań firmy skupia się wokół realizowanych transakcji i zmierza do ustalenia wartości przedsiębiorstwa, rozumianego jako wskaźnik EBITDA (ang. Earnings Before Taxes, Depreciation and Amortization). Na tym etapie ustalana jest także struktura kapitałowa podmiotu oraz jego zapotrzebowanie na określony rodzaj finansowania:

dłużnego;
kapitałowego.

Badaniu podlegają wyniki operacyjne spółki, czyli korzyści z realizowanych transakcji po odjęciu od nich wszystkich poniesionych w związku z działaniami kosztów (m.in. administracyjnych, logistycznych).

Elementem finansowego due dilgence jest prognoza dalszych działań spółki po dokonaniu M&A rozumiana jako sporządzenie ogólnego biznesplanu kolejnych inwestycji i ustaleniu źródeł ich finansowania oraz poszukiwania ewentualnych sponsorów.

Ważną częścią tego badania jest weryfikacja osiąganych przez spółkę KPI (ang. Key Performance Indicators). W ten sposób kupujący może ustalić, czy przyjęta strategia firmy sprawdza się krótko- i długoterminowo.

Prawny due diligence

Ocena należytej staranności z zakresu prawa dotyczy wszystkich aspektów działalności spółki, w których pojawia się konieczność przestrzegania obowiązujących przepisów. W szczególności będzie to analiza:

umów zawartych z kontrahentami oraz firmami świadczącymi outsourcing;
umów pracowniczych;
aktów założycielskich, umów i statutów spółek;
uchwał podejmowanych przez organy spółki lub wspólników;
polityk wewnętrznych.

Badanie treści dokumentacji ma na celu nie tylko ocenę ich rzetelności i poprawności, ale także ewaluację pod kątem zabezpieczenia interesu sprzedającego, a w szerszej perspektywie, również kupującego.

Prawny due diligence obejmuje również ocenę pozycji prawnej spółki w kontekście toczących się sporów sądowych i postępowań administracyjnych. Zespół prowadzący badanie analizuje przebieg toczących się procesów, treść orzeczeń sądowych i decyzji administracyjnych, a także tytuły wykonawcze wydane na spółkę i przeciwko spółce.

Na tym etapie powinny zostać zweryfikowane:

wierzytelności spółki wraz z określeniem daty ich wymagalności;
stan zadłużenia spółki;
ustanowione zabezpieczenia na majątku należącym do spółki (np. hipoteka, zastaw, przewłaszczenie na zabezpieczenie);
terminy przedawnienia ewentualnych roszczeń;
upływ terminu do wniesienia środków zaskarżenia.

Celem tej części badania jest minimalizacja ryzyka prawnego, które pojawia się w wyniku realizowania transakcji M&A.

Podatkowy due diligence

Podatkowy aspekt badania skupia się wokół ciążących na spółce zobowiązań publicznoprawnych. Checklista w tym zakresie powinna obejmować przede wszystkim ocenę prawidłowości rozliczenia poszczególnych rodzajów podatku, jak:

PIT;
CIT;
VAT;
akcyza;
podatek od nieruchomości;
PCC.

To także ocena realizowanych w spółce transakcji pod kątem ich potencjalnego ryzyka podatkowego, jednoznaczności rozstrzygnięć oraz oceny ich skutku dla sytuacji danego podmiotu oraz wpływu na transakcję M&A.

Typowym elementem podatkowego due diligence jest również stworzenie modelu optymalizacji podatkowej dla połączonych podmiotów. Poprzez optymalizację należy rozumieć działania zgodne z prawem, które wykorzystując mechanizmy przewidziane w przepisach, pozwalają na:

zmniejszenie zobowiązania podatkowego;
odsunięcie w czasie momentu powstania obowiązku podatkowego;
skorzystanie z dostępnych ulg i zwolnień podatkowych.

W celu umocnienia pozycji spółki w ewentualnych postępowaniach z udziałem organów skarbowych podmioty planujące M&A powinny rozważyć również uzyskanie z odpowiednim wyprzedzeniem interpretacji podatkowych oraz opinii zabezpieczających. W ten sposób możliwe jest ograniczenie ryzyka podatkowego do minimum.

Technologiczny due diligence

Badanie należytej staranności na polu nowych technologii jest szczególnie istotne w firmach, które bazują na co dzień na wykorzystaniu oprogramowania, np. software house’y z branży IT. W tym przypadku szczególną uwagę należy zwrócić na:

identyfikację zasobów oraz ich stanu technicznego;
wykorzystywane oprogramowanie i zakres uprawnień do niego;
ewentualne licencje na software, czas jej trwania i warunki;
możliwość integracji systemów obu firm oraz koszty i czas adaptacji;
umowy outsourcingu usług IT.

Specjaliści z zakresu IT powinni dokonać oceny infrastruktury według skali CVSS (ang. Common Vulnerability Scoring System), aby oszacować ryzyko ewentualnej utraty danych lub ich modyfikacji przez nieuprawnione osoby.

W szerszym kontekście technologiczny due diligence może być przeprowadzony również w celu ustalenia progu wejścia na dany rynek (ang. Barriers to Entry). Jest to wypadkowa potencjału przejmowanej spółki, walorów konkurencji oraz oczekiwań potencjalnego odbiorcy.

Progi wejścia ocenia się m.in. w branży gamingowej, marketingowej, czy elektroniki podręcznej, gdzie nowe rynki zdobywa się poprzez zaproponowanie odbiorcom innowacyjnych rozwiązań szybciej, niż zrobi to konkurencja. Dlatego im niższy będzie próg, tym na większy zysk mniejszym kosztem można liczyć.

Compliance due diligence

Proces badania compliance w spółce obejmuje obieg wszystkich procesów, zarówno tych w relacjach wewnątrzpracowniczych, jak i na styku z kontrahentami. Należyta staranność w tym zakresie dotyczy sektora:

HR;
podatkowego;
prania brudnych pieniędzy i przeciwdziałania terroryzmowi;
ochrony danych osobowych;
whistleblowingu i stworoznych w tym celu kanałów do obiegu informacji.

Niebagatelne znaczenie ma też ocena zgodności w sektorze ochrony konkurencji i konsumenta. Obok typowego badania zgodności wyróżnia się również compliance branżowy, np. w branży ubezpieczeniowej, czy healthcare, którego ocena dotyczy wyłącznie firm działających w określonym sektorze.

Prawidłowość w zakresie compliance to nie tylko lepsza organizacji działania firmy i niższe koszty działalności. To także minimalizacja ryzyka naruszeń i łatwiejsza identyfikacja podmiotu, który ponosi za nie odpowiedzialność. To szczególnie istotne w kontekście surowej odpowiedzialności podmiotów zbiorowych.

Sprawnie działający sektor compliance opiera się na pracy działu compliance lub tzw. compliance officera.

Badanie zgodności polega na ocenie wewnętrznych procedur w kontekście obowiązujących przepisów, przygotowanie gotowych algorytmów działania oraz wdrożenie tych rozwiązań w kulturze organizacyjnej.

Biznesowy due diligence

Ocena należytej staranności w aspekcie biznesowym dotyczy przede wszystkim realizacji założeń marketingowych. Badanie obejmuje:

realizowane kampanie marketingowe i ich skuteczność;
sposoby segmentacji odbiorców;
cykle życia poszczególnych strategii marketingowych;
portfolio produktowe i usługowe firmy oraz jego rozwój;
efektywność kanałów dystrybucji.

Specjaliści od marketingu dokonują także analizy otoczenia biznesowego przejmowanej spółki. Dotyczy to nie tylko identyfikacji konkurencji spółki, ale także jej potencjału rynkowego i podejmowanych działań.

Duże znaczenie ma również analiza rynku, w tym zapotrzebowania na dane dobra lub usługi. Może ono być stałe lub sezonowe, co z kolei determinuje zmianę kondycji finansowej podmiotu w zależności od okresu jej działalności.

Jak przygotować się do due diligence?

Podczas przygotowywania się do badania należytej staranności pierwszym, co powinna rozważyć firma jest, czy chce ona przeprowadzić wywiad samodzielnie, czy woli go zlecić zewnętrznemu zespołowi specjalistów. W pierwszym przypadku z całą pewnością koszty przedsięwzięcia będą niższe, ale trzeba liczyć się z brakiem wyczerpującego rezultatu, trudnościami w zinterpretowaniu informacji zwrotnych, a także przejściowym zmniejszeniem produktywności zakładu.

Powierzenie badania due diligence kancelarii prawnej to gwarancja należytej staranności. W zależności od potrzeb, oceną należytej staranności zajmują się:

prawnicy;
doradcy podatkowi;
specjaliści z sektora IT;
osoby odpowiedzialne za ocenę HR.

Zakres merytorycznej oceny jest zawsze powiązany z profilem działalności firmy. Dlatego konieczne może okazać się zrekrutowanie do zespołu technologów produkcji, specjalistów z zakresu compliance, czy marketingu.

Sukces due diligence polega w dużej mierze na otrzymaniu określonych informacji z wyprzedzeniem. Zabezpieczeniu ich przepływu może służyć zawarcie umowy o zachowanie poufności w ramach umowy o zachowanie poufności NDA (ang.Non-Disclosure Agreement). Polega ona na zobligowaniu osób realizujących due diligence do utrzymania otrzymanych informacji w tajemnicy.

Powodzenie każdego badania due diligence zależy od współpracy między zespołem, który realizuje audyt a przedstawicielami spółki, która planuje udział w M&A. Szczególnie istotne jest bieżące przekazywanie informacji i dokumentów zawierających potrzebne informacje.

Pytania i odpowiedzi:

Jak długo trwa badanie due diligence?

Czas trwania oceny należytej staranności zależy od wielu czynników. Przeważające znaczenie ma rodzaj i zakres działalności prowadzonej przez spółkę, a także stopień skomplikowania procesów biznesowych. Due diligence jest tym dłuższy, im więcej pól działalności podmiotu ma podlegać weryfikacji. W praktyce niewielkie audyty kończą się po kilku tygodniach. Bardziej skomplikowane operacje potrafią trwać nawet kilka miesięcy.

Transakcje Share Deal polegają na nabyciu akcji lub udziałów w spółce. Skutkiem tego jest powstanie odpowiedzialności podmiotu przejmującego za zobowiązania podmiotu przejmowanego, ale także pozostawienia struktury przejmowanej spółki w dotychczasowej postaci. Z kolei Asset Deal prowadzi do nabycia określonych składników wyodrębnionych podatkowo lub księgowo, które wprowadzane są wprost do przedsiębiorstwa nabywcy. Nie dochodzi jednak do przejścia akcji lub udziałów.

Czym jest Post Merger Integration (PMI)?

Każdy M&A powinno zakończyć się fazą PMI. To etap, na którym dochodzi do organicznego połączenia się dwóch odrębnych biznesów. Integracja obejmuje nie tylko technologie, polityki wewnętrzne i dalsze plany biznesowe, ale kulturę organizacyjną, a nawet dresscode. Ze względu na stopień skomplikowania do realizacji PMI wyodrębnia się specjalne zespoły (ang. transition teams) składające się z przedstawicieli obu firm.

MAM PYTANIA | JESTEM ZAINTERESOWANY / A OFERTĄ

Zaufali nam: